پوست و مراقبت از آن

گوناگونی وتنوع در انواع پوست به علت نژاد ( مانند : سیاه - سفید -زرد - قهوه ای ) ؛ به علت ارثی و محیطی ( پوست : خشک – چرب – معمولی و مخلوط ) نیاز به مراقبتهای گوناگون بسته به نوع پوست دارد.
● توضیحی در رابطه با انواع پوست
پوستها بسته به ترشحات طبیعی و مرطوب کنندگی خود به ۴ دسته تقسیم میشوند :
۱) پوســت چــرب : این نوع پوست در بین نوجـوانان و جــوانان شـایع میباشد . در این نوع پوست ترشحات غــدد چــربی زیاد میباشد . افزایش ترشحات غـدد چربی به ارث و فعالیت هورمونهای جنسی مربوط میشود .
۲) پوســـت خشــک : در افراد با سنین بالاتر این نوع پوست شایع میباشد . به دلیل کاهش ترشحات چربی و عدم فعالیت مرطوب کننده طبیعی پوست این حالت از پوست دیده میشود .
۳) پوسـت طبیعی و نرمال : ترشحات چربی و فعالیت مرطوب کننده پوست در حد طبیعی میباشد
۴) پوســت مخلوط : ترشحات چربی و مرطوب کنندگی در ناحیه ای از پوست با ناحیه دیگر فرق میکند مثلا" : در روی گونه خشک و در کنار بینی چرب میباشد .
بسته به نوع پوست بهترین مراقبتهای روزانه شامل :
۱) انتخاب محصولات آرایشی و بهداشتی با در نظر گرفتن نوع پوست .
۲) پاک کردن صورت از آلــودگــیهای محـیطی و ترشحـات پوســتی ( عرق - چربی ) وپوسـته ریزی طبیعی پوست .
۹) استفاده از مرطوب کننده جهت اصلاح و کمک به مرطوب کننده طبیعی پوست .
۴) محــافظت پوســت از نور خــورشید جهــت حـذف رسیدن اشعه ماورا بنفش به پوست توسط ضدآفتاب { مکانیکی ویا شیمیائی ( در قسمت ضدآفتاب توضیح داده شده ) } .
۵) درمان هر نوع ناراحتی و ضایعات پوستی .
● جوش صورت یا آکنه
آکنه یا جوش یک اختلال پوستی میباشد که در سنین نوجوانی شروع وتا آخر جوانی همراه افراد درگیر میباشد درمان بیشتر جنبه کنترل جوش صورت به منظور بهبودی موقتی تا ما دامای که تحت درمان دارویی قرار دارندو به منظور جلوگیری ااز بوجود آمدن جوشگاهای عمیق می باشد
اول از همه باید دید که ضایعات واقعاً جوش هستند. چون خیلی از ضایعات پوستی شبیه جوش بروز میکنند. جوش بیشتر در نواحی سبوره ( نواحی از بدن که دارای غدد چربی فراوان میباشد) دیده میشود.
▪ غدد چربی بطور طبیعی در تمام سطح پوست گسترش دارند و مسئو ل چرب نگه داشتن سطح پوست میباشند. همچنین به علت دارا بودن بعضی مواد دارای خاصیت ضد میکروبی و قارچی هستند. این غدد در کف دست و پا و لـب وجود ندارند و بیشترین تراکم آنها در صورت ؛ سر ؛ سینه و قسمت بالای پستان میباشد.
جوش بیشتر در صورت دیده میشود و بصورت انواع شکلها از قبیل:
▪ کومدون ( جوشهای ریزی که بصورت سر سیاه و سر سفید دیده میشوند )؛
▪ پاپول (جوشهای برجسته و قرمز رنگ)؛
▪ پاسچول (جوشهای چرکی )
و بالاخره ناجول و کیست (جوشهای بزرگ و دارای عمق و مواد داخل آنها).
▪ از بسته شدن دهانه خروجی غدد چربی بعلتهای گوناگون جوش بوجود میاید. علتهای بسته شدن این دهانه ها شامل:
۱) تولیـد و ترشح زیادی چربی در این غدد که خود این میتواند بعلت ارثی بودن یا عدم تنظیم هورمونی باشد. البته گاهی سطح هورمون در سطح طبیعی میباشد ولی پوست به این مقدار طبیعی نیز حساس است.
۲) رشد میکروب در دهانه غدد که باعث التهاب و بسته شدن این غدد میشوند.
۳) اختلال در کراتینی شدن ( در تشکیل کراتین دهانه اختلال وجود دارد مثل افرادی که سوء تغـذیه یا رژیم غـذائی دارند که اسیدهای چرب ضروری در بدن آنها کـم میباشد و یا بعـلتهای دیگری این اختلال وجود دارد).
جوشهای صورت را نمیتوان بطور کامل از بین برد ولی میتوان آنها را تحت کنترل در آورد.
درمان این جوشها بستگی به نوع جوش انجام میگیرد. در کل شستشوی مکرر نواحی جوش بویژه با صابونهائی که اسیدیته میباشند و از خود بقایایی به جا نمیگذارند از تشکیل جوش جـدید تا حـد زیادی مـوثر هسـتند و در درمان نیز کـمک کـننده میباشند. این صابونها در داروخانه ها موجودند و به عنوان ضد جوش معرفی میشوند. در درمان جوش از داروهای ضد باکتری ( میکروبی ) نیز استفاده میشود. که بستگی به نوع جوش و گسترش آن دارد.
داروهای دیگری نیز بسته به نوع جوش در درمان مصرف دارند که اختصاصی میباشند و از حوصله این بحث خارج هستند.
افرادی که دارای جـوش میباشـند باید از مصـرف هر گـونه کـرم یا پـماد اجـتناب کنند: چون باعث بدتر شدن جوشها میگردند.
افرادی هستند که منافذ پوست آنها به اصطلاح باز میباشد و در داخل این منافذ بصورت سیاه دیده میشود. ترشح چـربی و در معرض هوای آزاد قرار گرفتن این چـربی باعث اکسید شدن آن میگردد و به صورت سیاه دیده میشوند. برای از بین بردن آن میتوان از همان صابونهایی که گفته شد استفاده کرد و همچنین از اسکراب صورت نیز میتوان کمک گرفت.
یکـــی از عارضـــه های جــــــوش صــــــورت باقـــی ماندن لکه در آن ناحیه بعلت التهاب و فــعال بودن سیسـتم دفـاعـی بدن در آنجا میباشد.
جـوشـهایی که بیشـتر دستـــکاری شــوند احـتمال بوجـود آمـدن لکه بیشتر است . در ضمن افراد با رنگ پوست تیره تر لکه ناشی از جوش در آنها بیشتر است
درمان این عارضه در حقــیقـت درمــان جـوش میباشد . یعـنــی با درمان جوش بعلت کم شدن التهاب احتمال بوجود آمدن لکه کم میشود . درمان قاطـعی برای از بین بردن این نوع لکه وجود ندارد و در طـول زمان بسته به نوع پوست این لــکه ها از بین میروند . البته بعضــی از داروهای موضعی این طول زمان را کاهش میدهند که از آن جمله میتوان از ژل های حاوی AHA نام برد این ژل حاوی اسیدهای میوه میباشد و باعث تسهیل در پوسته ریزی طبیعی پوست میشوند و به این خاطر پوست جوان و شاداب میماند .
داروهای موضــعی دیگر کـه کـمک کننده میــباشند : کرم و ژلــهای حاوی ویتامین ث و مشتقات ویتامین آ ( کرم و ژل تره تینوئن ) .
از نظر علمی و آنچه در کتب علمی - پزشکی موجود است هیچ نوع غذا و خوراکی در ایجاد و تشـدید جــوش صورت دخـیل نیسـتند ؛ ولی بر اساس طـب قـدیـم و گـفته افرادی کـه جــوش صورت دارند بعضـی از خوراکیـها در بدتر کردن جـوش صورت دخیل میـباشند و پرهـیز از این خوراکیها باعث بهبودی در جوش میشود .
از جمله غذا و خوراکیهایی که باعث این علت میشوند شامل : غذاهای چرب ، تنقلات ، خرما، کشمش ، محصولات دریایی ( ماهی و میگو ) ، بعضی از میوه جات ( موز ، کیوی ، خرمالو ) و غیـره . بهـترین راهکار پرهـیز از مواد غذایی و خوراکیهایی است که فرد اظهار میکند با خوردن آنها جوش صورتش بدتر میشود.
طبق مطالعات و بررسی های انجام شـده افرادی که جـوش صورت دارند کمتر دچار سرطان پوسـت از نوع بازال سـل میشوند. البته این به آن معـنا نیسـت که برای درمـان جـوش پیگـیر نباشند.
● لک صورت یا ملاسما
لک صـورت یا ملاسـما یک عـارضه پوستی شـایع بخصوص در دختران و خانمهای جوان میباشد این عارضه بصورت لکه های قهـوه ای تا خـاکستری تیره بر روی گونه ها ؛ پیشانی و چانه دیده میشود. شـایعـترین سنین بروز آن ۲۰ تا ۳۰ سالگی است و در خانمها از آقـایان بیشتر میباشد.
عـلت های زیادی در ایجـاد آن نقـش دارند ولی ثابت ترین علـت را اشعـه ماورابنفش خورشید میدانند . یعنی همیشه این علت باضافه علل دیگر را در ایجاد لک سهیم میدانند.
علل دیگر:
۴) مصرف دارو بویژه داروهای هورمونی و بخصوص داروهای پیشگیری از حاملگی ( بصورت قرص ؛ تزریقی ویا کاشتنی )…. داروهای دیگر نیز در بروز آن نقش دارند ، از جمله داروهای اعصاب.
۵) تغییـرات هورمونی در بـدن از جـمله کـیستهای متعـدد تخمــدان ( pco ) و یا بیماری غــده فوق کلیوی.
با پیشگیری از تابش اشعه خورشید بطور مستقیم بر روی صورت از ایجاد لک تا حد زیادی میتوان جـلوگـیری کرد.
مصرف کرمهای ضد آفتاب بطور منظم با عیار بالاتر از ۲۰ به فواصل هر ۳ ساعت و همچـنین اجـتناب ار تابش نور خـورشـید بطـور مسـتقـیم بر روی صورت در افراد مستعـد از ایجـاد لک میتوان پیشگیری نمود.
برای از بین بردن لک با تجویز پزشک متخصص از کرمهای حــاوی هـیدروکـینون با در صد های گـوناگـون ( نباید بیشتر از۶ تا ۷ درصد باشد ) میتوان اسـتفاده نمود.
● روشـهای دیگـر در درمان لک صورت :
▪ لایه برداری ( peeling ) ؛ سایش پوست بوسیله میکانیکـی ( ermabresion & salabresion ) و لـیزر میباشـد کـه بسـته به پوسـت افـراد انتخـاب میشود . افـراد با رنگ چـشــم روشـن و مـوهـای روشــن مـقـــدار رنگـدانـه پـوسـتی کـمتری نسـبت به پوسـتهای تیره دارند و به همین دلیل نور آفتاب بیشتر در پوست این افراد نفوذ دارد و چون یکی از اثرات نور آفتاب ایجاد لک صورت و همچنین کــک و مک میباشـد برای پیشگیری و درمان این افراد نیاز مبرم به ضد آفتاب دارند.
یکی از درمانهای لک صـورت همچـنان که قـبلاُ نیز گفته شد استفاده از پیـلینگ میباشد. ولی این روش مناسب همه افراد نمی باشد . چـون افراد با رنگ پوست تیره اصلاْ مناسـب پیلینگ نمیباشند.
چــون یکی از عـوارض پیلـینگ خـود لک میباشـد و شانـس ایجـاد لک در افراد با پوست تیره خیلی بالا است .
▪ درمان دیگر لک صورت لیزر درمانی میباشد .
هیچکدام از روشهای درمانی لک صورت دائمی نیست و در یک جلسه نیز انجام نمیگیرد و نیاز به تجـدید درمان دارد و ادامه درمان دارد ، زیرا استـعداد افراد برای ایجاد لک که با این روشــهای درمانــی برطرف نمیگردد . مصرف ضد آفتاب در افراد مستعد یک نیاز حیاتی در درمان و پیشگیری از لک میباشد .
● فراوردهای ضدآفتاب
اشعه ماورا بنفش خورشید اثرات ثابت شده ای بر روی افزایش انواعی از سرطانهای پوست تـسـریع و تـشـدید پـیری چروک پوست و بـدتـر شــدن بـرخـی از بیماریهای پـوسـتی و ایجاد و تشدید لک صورت و کک و مک دارد.
به مواردی که بتوانند از نـفـوذ اشعـه ماورا بـنـفـش به قسمتهای عـمقی اپیدرم ( روی پوست ) و درم جـلوگـیری کـنند را محـافـظ یا ضـد آفتاب می گویند . نحـوه اثر ا ین ضد آفتابها جذب انعکاس اشعه ماورا بنفش می باشد از رسیدن آن به لایه های عمقی پوست جلوگیری می کنند
ضد آفتابها دو گونه هستند :
۱) ضد آفـتابـهای فـیزیکی: با انعـکاس اشـعه از رسیدن آن به پـوسـت جـلوگـیری میکنند هـر مانـع فـیزیکی کـه این عمل را انجام دهد از این گروه میباشد مانند پمادهای حاوی اکسید زینک که از نـفـوذ اشعـه به روش انـعکاس آن جـلوگیری میکند. و یا مصرف کلاه لبه دار و حتی نقاب که مانع رسیدن اشعه به پوست میشوند را جزء این گروه به حساب می آورند .
۲) ضد آفتابهای شیمیائی: این گروه از ضد آفتابها از طریق جذب اشعه از رسیدن آن به لایه های عمقی پوست جلو گیری میکنند.
▪ عـیار محافظتی ضد آفتابها :
مقـدار جذب اشعه توسط ضد آفتاب را میگویند. هر چه این عـیار بالاتر باشد مقدار جذب اشعه نیز بیشتر میشود
- در آب و هوای ایران عـیار محافـظـتی بالاتر از۲۰ نیاز میباشد. هر چه اشعه در ناحیه ای مسـتـقـیم تر بتابد باید عیار را بالاتر انتخاب کنیم .
- در مناطق جنوبی ایران اشعه مستقیم تر تابش دارد . هر نوع ضد آفتاب با هر عیاری بیشتر از سه ساعـت روی پوست موثر نیست و باید بعد از ۳ ساعت تکرار شود.
- بیشترین مقدار اشعه در فاصله زمانی ۱۰ صبح تا ۳ بعد از ظهـر به زمـیـن میـرسد.در این فاصـله زمانی از قرار گـرفـتن بطـور مستـقـیم در برابر اشعـه آفـتاب اجـتـناب شود.
- افرادی که پوست روشن دارند بیشترین صدمه را از اشعـه میگـیرند و نیاز است این افراد بیشتر مراقب باشند.
- در فعالیتهای روز مره از قبیل کوهنوردی - شنا - اسکی - فوتبال و غیرو حتما" از ضد آفتاب استفاده شود .
- اکثر ضد آفتابها در آب محلول بوده و با شستشو و شنا یا تعریق پاک میشوند و باید مصرف آن تکرار شود.
- در کـودکـان از سن ۶ ماهـگی به بعـد براحـتی میـتوان از ضـد آفـتابهای شیمیائی استفاده کرد - ترکیبات موجود در ضـد آفـتاب مـیـتواند در بعـضی افراد حسـاسـیـت ایـجـاد کـند و بایـد نوع ضد آفتاب در این مواقع عوض شود.
- افرادی که جوش صورت دارند باید از ضـد آفـتابـهـای محلول و یا لوسیون استفاده کنند ; چون کرمها و پماد که چرب میباشند باعث بدتر شدن جوش صورت آنها میگردد .
توجــه : استـفـاده از ضد آفتابها به معـنی ایـمـنی ۱۰۰% نـیـست و باید سایر موارد محافظتی را رعایت نمود .
- استفاده از ضد آفتاب اثرات سوء برای پوست ندارد ؟ مصرف ضد آفتاب هیچ گونه عوارضی ندارد و مفید نیز میباشد ولی انتخاب نوع و مارک ضدآفتاب و درجه محافظتی برای هر پوستی و منطقه ای بسیار مهم میباشد .
● پیلینگ یا لایه برداری
پیلینگ یا همان لایه برداری به عملی گفته میشود که لایه سطحی پوست بطرقی برداشته شود.
مواردی که لایه برداری انجام میگیرد :
▪ ‌وجود جوش صورت و از بین بردن اسکارهای باقیمانده از جوش صورت
▪ وجود لک صورت یا ملاسما
▪ وجود کک و مک یا فرکل ( freckle )
وجود هر نوع اسکار از قبیل : سوختگی؛ باقیمانده هر نوع ضایعه در صورت
▪ وجود انواعی از لک باقیمانده از التهاب قبلی
● طریقه پیلینگ:
لایه برداری را میتوان به طرق گوناگون انجام داد:
▪ لایه برداری شیمیائی :
بوسیله مواد شیمیائی که عمدتا" از اسید با در صدهای متفاوت است انجام میگیرد.معمولا" از الفا هیدروکسی اسید ( AHA )؛ تری کلرو استیک اسید ( TCA ) و فنل با درصدهای متفاوت استفاده میشود.
▪ لایه برداری میکانیکی : بوسیله ابزارهای تراشنده لایه سطحی پوست را میتراشند از جمله:
dermabresion (استفاده از یک دستگاه دوار و تراشنده ) و یا بوسیله سنباده .
* لایه برداری بروش لیزر:
معمولا" از لیزر CO۲ برای این منظور استفاده میشود.
انتخاب پوست مناسب جهت هر نوع پیلینگ در نتیجه عمل بسیار دخیل میباشد به اینصورت که نمیتوان هر نوع پیلینگ را برای هر نوع پوست انتخاب کرد.
جـدا از اینکـه پیلینگ را در چـند جـلسه میتوان انجـام داد. روش پیلینگ بصورت طـولانی و مداوم نیز صورت میگیرد، این روش بوسیله کرم های دارای الفا هیدروکسی اسید با در صد متفاوت معمولا" کمتر از %۱۵ انجام میگیرد، در این روش فرد هر شب از این کرمها بر روی جـاههایی که میخـواهـد لایه برداری شود؛ استفاده میکند.
در مواقعی که فرد از پیلینگ استفاده میکند باید از نور خورشید اجتناب کند و حتمآ از ضد آفتاب در مواقع خارج از منزل استفاده کند.البته پیلینگ را نمیتوان به همه افراد تجویز کرد و باید جهت پیلینگ افراد انتخاب شوند
● روزنه های پوستی
روزنه پوستی چیست؟
روزنه یا همان منافذ پوستـی در حقیقت محل خـروج چربـی از غدد چربی میباشد . در افرادی که تا حدودی این غدد فعال میباشند و پوست چـربی دارند این منافذ دیده میشود ( در همه افراد این منافذ وجود دارد ) .
نبایـد هـیچـوقـت به فکر بستن این منافـذ بود ؛ چـون با بستن این منافـذ محـل خـروجی این غـدد بسـته شـده و باعـث جـوش صورت میشوند. البته به اشتباه در جـامعه مرسوم است که این منافذ را میبندند. ولی در حقیقت اینگونه نیست .
روشهایی وجود دارد که میتوان این منافذ را غیر رویت کرد یعنی دیده نشوند .
وقــتی ترشحات چــربی در این منافــذ وجود داشته باشند بعلت اکسیده شدن مواد چربی در این منافذ برنگ تیره دیده میشوند . راحــترین روش این است که این ترشحـات چــربی را بوسـیله شستشو از بین برد . شستشوی مکرر با صابونهای ضد جوش به این امر کمک میکنند.
روش بعدی : با استفاده از کرم و ژلهای حاوی AHA که مقداری لایه برداری میکنند میتوان این منافـذ را غـیر رویـت کرد .روشـهای دیگری نیز وجود دارد که احتیاج به پزشک مجرب دارد و از ذکر آنها خودداری میکنم.
● چروک صورت
▪ چـروک صورت :
بوجود آمدن شیارهای عـرضی در پیشانی و شیارهای طـولی در بین دو ابرو و نیز شیارهای کنار چشم ها و دهان و بر روی گونه ها.
▪ علل بوجود آورنده چروک:
در ایجاد چروک صورت علتهای گوناگونی وجود دارد.
مسئول نگه داشتن قوام پوست کلاژن داخل درمی میباشد; حال به هر علتی در روند کلاژن سازی اختلالی بوجود آید می تواند باعث چروک پوست گردد. با افزایش سن کلاژن سازی دچار وقفه میگردد و افراد با سنین بالا پوستی افتاده دارند.
اختلالات ارثی در تولید کلاژن در بیماران سندرم مارفان و سندرم اهلر دانلس از این جمله اند در این بیماران پوست بعلت نقص در کلاژن سازی دچار افتادگی زود رس میگردد.
علاوه بر کلاژن سازی علتهای دیگری نیز در ایجاد چروک پوست دخیلند از جمله : افزایش قـدرت عـضلانی زیر پوست میباشـد; افراد عـصبی و اخـمو بعـلت اسـتفاده زیاد از عضلات صورت دچار این حالت میشوند و با افزایش قدرت این عضلات چروک زود رس پیدا میکنند.
افرادی که قـبلا" چاق بوده ولی دچار لاغری میشوند بعلت از دست دادن چربی زیر پوستی دچار افتادگی پوست میشوند و چروک بوجود میآید.
افراد سیگاری بعلت از دست دادن چربی زیر پوستی ( عدم تغذیه مناسب و کاهش اشتها ) و همچنین نقص در کلاژن سازی و علتهای گوناگون دیگر دچار چروک زود رس میشوند.
پوسـتهای خشـک نسـبت به پوسـتهای چـرب زودتر دچـار چروک میشوند که میتواند به دلیل علت زمینه ای پوست خشک باشد ( عدم نگهداری آب در پوست به دلایل سرشتی ). علتهای دیگری نیز وجود دارد که از حوصله این بحث خارج میباشد.
برای پیشـگیری در ایجاد چروک باید عـوامل ایجاد کننده آن را از بین برد از جمله : تغـذیه مناسب - عدم مصرف مواد مخدر و دخانیات - اعصاب آرام و غیره.
روشهای متنوعی برای از بین بردن چروک صورت وجود دارد:
۱) مصرف کرمهای مرطوب کننده تا حدودی میتوانند چروکهای ریز را بطور موقت از بین ببرند.
۲) انجام پیلینگ : چه بصـورت تدریجـی با مصـرف کـرمهای حـاوی AHA با درصـدهای پائین و چه به صـورت پیلینگ در مطــب با داروهای پیلینگ با درصــد بالا. با این روشــها تحریک کلاژن سازی صورت میگیرد.
۳) انجام لیزر با انواع گوناگون لیزر(تحریک کلاژن سازی)
۴) جدید ترین روش برای از بین بردن چروک صورت تزریق آمپول رقیق شده و غیرسمی شده ســم میکــروب بوتیلیسم ( botox ) در داخــل عـضلات پوســت صـورت.
با این روش عضلات صورت را فلج یا ضعیف میکنند و باعث از بین رفتن چروک صورت میگردد. این روش موقتی میباشد و بسته به افراد از ۳ ماه تا ۹ ماه طول میکشد. با تکرار تزریق این فاصله زمانی افزایش می بابد.

شهلا رنجبر از تهران

منبع : صنایع نیوز