تفریح خفن!

فصل تابستان، اوقات فراغت و گرمای هوا خواه ناخواه تعداد زیادی از جوانان را به مراکز تفریحی رهسپار می کند. و این در حالی است که پدیده تفریح درمیان جوانان طی چند سال اخیر و با جدید شدن تکنولوژی تغیرات زیادی داشته است.
ابزارهای سرگرم کننده مثبت و منفی، تغییر شکل داده و علایق جوانان نسبت به برخی سرگرمی ها کاملا تغییر کرده است. دراین میان وضعیت اقتصادی، فرهنگ و میزان رفاه طبقات مختلف جامعه در کیفیت تفریحات نقش بی چون و چرائی داشته است، بطوریکه حتی می توان گفت که سرگرمی جوانان بالای شهر، وسط شهر و جنوب شهر تهران با یکدیگر فاصله ای معنادار یافته است.
تفریح جوانان و ابعاد آن به اندازه ای مهم بوده که شورایی به نام ستاد ساماندهی امور جوانان برنامهریزی های گسترده ای برای غنی سازی اوقات فراغت تدارک دیده شده و بودجه های سنگینی به آن اختصاص داده شده است. در کنار این موضوع، بسیاری از کارشناسان اجتماعی با هشدار درباره بی اعتنائی به امر اوقات فراغت تاکید کرده اند که تفریح جوانان باید بیشتر از گذشته جدی گرفته شود زیرا در شرایط فعلی پدیده جهانی شدن مانع از ترسیم افق های باید و نبایدی برای جوانان بوده و به عبارتی نوعی سر کشی در پیروی از الگوهای تفریحی از سوی جوانان مشاهده می شود. طغیانگری در پرداختن به تفریحات مساله ای نو و تازه ای نیست.
در بیشتر کشورهای جهان، جوانان در برهه ای خاص به تمایلات طغیانگرانه ای رو می آورند که گاه جنبه جرم به خود می گیرد. پدیده آتش زدن اتومبیل ها که سالها قبل در فرانسه رواج یافته بود از این نوع بود. همچنین رفتارشناسان می گویند پدیده اوباشان فوتبال در اروپا هیچ ارتباطی به مقوله تعصب نداشته بلکه از تفریح جوانانه ناشی شده است.
درایران، کنترل اجتماعی از طریق حضور قانونی نیروهای انتظامی تاحدی مانع از آن شده که تفریح جوانان جنبه فاجعه بار پیدا کند اما نکته نگرانکننده ای وجود دارد و آن اینکه دسترسی به امکانات تفریحی در میان جوانان به خصوص در تهران با آنکه متاثر از برخی ویژگی های مشترک است، تفاوتهای ملموسی با هم دارند.
● تفریحات شمال شهری
در یک بعدازظهر نسبتا گرم در منطقه الهیه تهران هنگامیکه به خیابان نگاه می کنیم بی شک از هر ۵ راننده ۳ نفرزن هستند. زنان و دخترانی که باید جولان دهندگان ماهر خیابان های شمال شهر لقب داد. آنها دیگر مثل گذشته با طمانینه نمی رانند. لایی کشیدن، سرعت غیر مجاز، مسابقه گذاشتن و بلند کردن صدای ضبط ماشین که تا دیروز مختص رانندگان مرد بود امروز جز» حرفه آنها است. قشر مرفه ازتفریح برداشت های خاص خود را دارد. دریک دانشکده غیر انتفاعی در منطقه سعادت آباد یک مشکل بزرگ بروز کرده است; دختر و پسرهائی که کوچکترین مشکلی برای پرداخت شهریه شان ندارند و اغلب با اتومبیل های مدل بالا به دانشگاه می آیند.
تا آنجا که در جلوی در اصلی دانشکده و خیابانهای ساکت اطراف آن ترافیک سنگینی از اتومبیل های مدل بالا وجود دارد. این افراد کوچکترین توجهی به رویدادهای سیاسی - اجتماعی روز ندارند. از فعالیتهای صنفی و انجمنی در این دانشکده اثری دیده نمی شود. چون سرگرمی های جانبی به قدری زیاد است که فرصت پرداختن به این مسائل وجود ندارد و قرارهای آخر هفته درون شهر و سفرهای بیرون شهری، فرصتی برای پرداختن به سایر مسائل را بدست نمی دهد.
دراین میان تفریحات دختر و پسرهای غیر دانشجو تا حدی قابل تامل تر است بطوریکه در مناطق شمالی تهران فعالیت های تفریحی به شدت گروهی شده است. معمولا افراد به صورت گروهی در پارتی های مختلف شرکت می کنند و مرسوم است که گروهها با رعایت برخی پیش شرط ها وارد معاشرت با جنس مخالف می شوند. باب شدن تدریجی این فرهنگ در دوستی ها و تفریحات جوانان شمال شهر، حاکی از نوعی بی قیدی و سهلانگاری در برقراری روابط اجتماعی میان جوانان است. به گزارش برنا، از دیگر تفریحات منفی جوانان در شمال شهر، استفاده از مواد مخدر فانتزی است. در کوچه پس کوچه های این مناطق و یا در پارک ها دیگر اثری از فروش مواد مخدری چون هروئین، تریاک و حشیش دیده نمی شود.پدرام در این باره می گوید: حشیش، تریاک و هروئین آخر بی کلاسی است و اینجا اگر کسی دنبال هیجان باشد آخرین مدل قرص های شادی آور بی خطر(!) به او عرضه می شود.
وی درباره عواقب معرف این قرص ها می گوید: فکر نمی کنم اینجا کسی سیریش اینجور مواد بشه، آخرهای هفته تو میهمانی ها و یا فرصتهائی که پا بده از این قرصها استفاده می شه. مصرف مشروب یکی دیگر از تفریحات منفی برخی جوانان بالا شهری است. دراین میان متاسفانه آمارها حاکی از گرایش نگران کننده دختران جوان به الکل است.
مریم دراین باره می گوید: اینجا ها کمتر از مشروب سگی استفاده می کنند چون خیلی راحت می شه با ۱۵-۲۰ تومان ویسکی اصل تهیه کرد(!) وی در پاسخ به این سوال که خاصیت مصرف مشروب برای جوانان چیست، می گوید: خوب اینها آدم را از حال و هوای مشکلات بیرون می آره، مشروب که صرف می شه خیلی با حالاتر می تونی تفریح کنی، استخر بری یا تو پارتی هنرنمائی کنی(!) بررسی ها نشان می دهد که گرایش برخی جوانان به مصرف مشروب ابعاد نگران کننده ای یافته است. چندی پیش نیز اعلام شد که میزان فروش الکل صنعتی در اواخر هفته در برخی سوپر مارکت ها افزایش قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.
● تفریح خفن، فقط مخفی!
در مناطق مرکزی یا وسط شهر، کیفیت تفریحات جوانان تاحدی متفاوت است جوانان طبقه متوسط شهری ضمن برخورداری از انگیزه ها و نیازهای جوانان شمال شهری از دسترسی کامل به امکانات مجاز و غیر مجاز محروم هستند. دراین مناطق هنوز تربیت خانوادگی مانع از ورود به محدوده آسیب های پرخطر است با این حال در صورت ورود به چنین محدوده ای همه چیز می باید مخفیانه انجام شود و هر خیانتی بعضا رنگ خون می گیرد.
روابط مخفیانه و مصارف مخفیانه اصلیترین مشخصه تفریحات سیاه در مناطق مرکزی تهران است. از یک سو سخت گیری خانواده ها و نبود فرهنگ غربی شدن محض و از سوی دیگر الگوهای تفریحی که روز به روز ذائقه جوانان رابه سمت و سوی تفریحات سیاه سوق می دهد، پارادوکس های چند گانه ای را در برخورد جوانان با جامعه و خانواده در استفاده از تفریحات بعضا منفی موجب شده است. بااین حال، معدودی از جوانان که وارد حریم ممنوعه می شوند، هرروز به راهکارهای گمراه کننده تری برای لذت بردن از تفریح مبادرت می کنند.
● وقتی باید و نباید رنگ می بازد...
در جنوب شهر، الگوی تفریح جوانان تا حدی آسیبزا تر است. با وجودی که در این مناطق پیوندهای سنتی خانواده ها به شدت قوی است با این حال فقر مادی و فرهنگی، رعایت ملاحضات در برخورد باتفریحات سیاه را کمرنگ کرده است. همچنین معاشرت های جنسی در مناطق پرت و دور افتاده حاشیه ها به علت نبود رعایت برخی باید و نبایدها تا حدی دستخوش فجایع زیان بار می باشد. پدیده خانه های مجردی در این مناطق بر عمق بحران می افزاید.
جوانان شهرستانی جویای کار یا شاغل که توانائی پرداخت اجاره بهای سنگین در مناطق مرکزی و شمالی تهران را ندارند به ناچار به پرت ترین نقاط حاشیه پناه برده و مناطقی به شدت نا امن رابوجود آورده اند. دختر فراری های این مناطق که از سر ناچاری و بواسطه فریب یا غفلت به دام می افتند به خوبی می دانند که سرنوشت سیاه و شومی در انتظار آنها است. در کوچه پس کوچه های خیابانهای دور افتاده جنوب تهران و در لابلای دیوارهای آجری و بعضا بر روی تیرهای چراغ برق سرنگ های خونی آلوده مشاهده می شود.
● زنگ خطر به صدا در آمده
با این حال مرز میان تفریح و آسیب بسیار شکننده است. این دو واژه، عبارات خطر و نشاط رابه ذهن متبادر می کند. به دیگر سخن در وادی تفریح سیاه، خطر کردن، ارزش یک لحظه نشاط را دارد(!) کارشناسان اجتماعی معتقدند تفاوت فرهنگی تاثیر قابل ملاحظه ای در افزایش یا کاهش پیامدهای زیان بار تفریحات سیاه دارد. گرچه تفریح سیاه در تهران، زنگ خطری است که از مدتها قبل به صدا در آمده اما بی شک هنوز نیز می توان با نهادینه کردن فرهنگ اوقات فراغت سالم از گسترش ابعاد خطر کاست.
شاید بتوان گفت هنوز بخش زیادی از جوانان تهران چه در مناطق شمالی و چه در مناطق میانی و جنوبی از گزند آسیب ها در امان مانده اند اما هرگز نباید از این نکته غافل شد که جوانان الگو پذیرند و تمایلات جوانی در آنها قوی، پس چه بهتر که تا دیر نشده کنترل اجتماعی از درون خانواده و از طریق آموزش های صریح آغاز شود.

منبع : روزنامه ابتکار