دومینوی قیمت نفت؛ تولید کنندگان و مصرف کنندگان

بیش از یک قرن از تولید نفت و گاز می گذرد. در طول این مدت بازار نفت با فراز و فرودهای بسیاری رو به رو بوده است و به دفعات تغییرهای ناگهانی قیمت را تجربه کرده که البته تأثیرهای آنی و دراز مدتی را در اقتصاد جهانی به جا گذاشته است.
با بررسی اقتصاد جهان در شوک های نفتی سالهای ۱۹۷۳، ۱۹۸۵، ۱۹۹۶ و ۲۰۰۶ (افزایش و یا کاهش شدید قیمت ها) این نکته استخراج می شود که اقتصاد جهان و به ویژه حیات اقتصادی کشورهای تولید کننده نفت در این فراز و فرودها تا حد بسیار زیادی از ناحیه این شوک ها آسیب پذیر است.
همواره اقتصاد کشورهای تولید کننده نفت در مقاطع زمانی که قیمت های جهانی نفت افزایش یافته است به دلایلی چون آماده نبودن زیرساخت های اقتصادی برای جذب درآمدهای ناشی از افزایش قیمت ها و به کار گیری آنها در سرمایه گذاری های جدید ای از یک سو و افزایش آنی قیمت کالاها و تجهیزات مورد نیاز توسعه میادین و تأثیر این افزایش هزینه ها در قیمت تمام شده تولید نفت از سوی دیگر، دچار چالش شده است و در زمان هایی که قیمت های جهانی نفت مانند سال های ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۸ به پایین ترین سطح خود رسید، به دلیل کاهش چشمگیر درآمدهای ارزی با کسری بودجه سنگین رو به رو شدند.
از سوی دیگر پر واضح است که تغییرهای مستمر و لحظه ای قیمت های جهانی نفت باعث می شود به نسبت افزایش و یا کاهش، عدم پایداری قیمت ها را در بخش های مرتبط با فعالیت های صنعت نفت وگاز و همچنین دیگر کالاها در سراسر دنیا به دنبال داشته باشد که این ناپایداری ها، امکان پیش بینی وضعیت اقتصادی پروژه ها را در کوتاه مدت و یا میان مدت برای سرمایه گذاران ناممکن ساخته است؛ مهمترین پیامد این اتفاق، عدم امکان تأمین منابع مالی برای اجرای پروژه های توسعه ایی نفت و گاز و همچنین عملیاتی نشدن قراردادهای تأمین تجهیزات است.
اما در روند افزایش و یا کاهش قیمت های جهانی نفت، فاکتور مهم دیگری با عنوان ارزش دلار آمریکا در برابر یورو، نیز بر اقتصاد کشور های تولید کننده نفت، اثر جدی گذاشته است؛ ارزش هر دلار آمریکا در سال ۲۰۰۱، معادل ۹۰/۰ هر یورو اروپا ارزش داشته است در حالی که هم اکنون و در سال ۲۰۰۸، هر یورو اروپا ۵/۱ برابر هر دلار ارزش دارد که مشکل مضاعفی را بر اقتصاد جهانی و به ویژه اقتصاد کشورهای نفتی تحمیل کرده است. این موضوع سبب شده که قدرت خرید کشورهای تولید کننده نفت ۱۳۰ دلاری در هر بشکه، نسبت به زمانی که نفت تنها ۵۰ دلار ارزش داشت برابری کند.
اما طرف دوم بازی افزایش قیمت ها را کشور های اصلی مصرف کننده نفت (اروپا، آمریکا، چین و ژاپن) تشکیل می دهند که از این رهگذر این کشورها در قیاس با کشور های تولید کننده نفت، به دلیل اینکه با افزایش سطح قیمت ها، با افزایش مالیات، حاشیه سود شرکت های نفتی و دولت های آنها بالاتر رفته است و افزون بر آن، سازندگان تجهیزات و امکانات و تأمین کننده خدمات فنی و مهندسی که به طور عمده متعلق به کشورهای توسعه یافته هستند (مصرف کنندگان اصلی نفت) ضمن افزایش قیمت محصول ها و خدمات خود، بخش عمده ای از درآمد ناشی از افزایش قیمت را به طور مجدد به سوی کشورهای خود بر می گردانند و به این ترتیب به طور مبنایی دچار چالش نمی شوند.
بر این اساس فقط آثار منفی و روانی کاهش قدرت خرید و کاهش ارزش زمانی پول متوجه کشورهای تولید کننده نفت شده و هرچه قیمت ها بالاتر رود ضرر ناشی از کاهش قدرت خرید بدلیل بالا رفتن قیمت های جهانی کالا و خدمات، متوجه این دست از بازیگران بازی نفت است. ناپایداری در روند اجرایی طرح های توسعه، دوباره کاری و طولانی شدن مناقصه ها و قراردادها، عدم انجام تعهدها قراردادی سازندگان قطعات استراتژیک و توقف اجرایی پروژه ها از مهم ترین پیامدهای این اتفاق است.
اما به نظر می رسد از سناریو های محتمل که در بازار جهانی نفت در فضای افزایش قیمت ها از سوی کشورهای اصلی مصرف کننده نفت پیگیری می شود، تشویق سرمایه گذاری کشورهای تولید کننده نفت در حوزه های نفتی در سرتاسر جهان به منظور تأمین بلند مدت امنیت عرضه نفت خام است که این موضوع این سئوال را در اذهان تولید کنندگان نفت متصور ساخته است که آیا اقتصادی بودن پروژه های نفتی همواره به همین میزان خواهد بود و یا این که در آینده این احتمال وجود دارد که قیمت جهانی نفت، تجربه سال های ۹۶ تا ۹۸ را تجربه کند.
از این رو در این فضای ناپایدار قیمت های جهانی نفت، ضرورت دارد که کشورهای عضو اوپک و تولید کنندگان نفت از این کورس رقابت بنیان کن اقتصادی رهایی یافته و در یک مقطع زمانی، نسبت به تثبیت قیمت ها و بازنگری آن در مقاطع سه ماهه و یا شش ماهه به منظور به حداقل رساندن ناپایداری بازار اوپک که بالطبع بر اجرای فعالیت های نفت وگاز تأثیر منفی می گذارند، اقدام کنند.

سلبعلی کریمی
مدیرعامل شرکت بهره برداری نفت و گاز اروندان

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا