نقش لیزینگ در شطرنج توسعه

فعالان صنعت لیزینگ اصلاً این تصور را ندارند که لیزینگ می تواند کشور را یک تنه متحول کند اما اعتقاد راسخ دارند که این صنعت می تواند مهره ای تعیین کننده در شطرنج توسعه کشور باشد. این فعالان برای اثبات ادعای خود، تجربه های کشورهای دیگر را شاهد می آورند.
شاید بسیاری از افرادی که این نوشتار را می خوانند، به شرایط حال حاکم بر صنعت لیزینگ اشاره و اظهار کنند که این صنعتی که از آن به عنوان لیزینگ در ایران نام برده می شود، آن چیزی نیست که بتواند باری از توسعه را به دوش گیرد. اگرچه این نظر انتقادی تا حدی می تواند وارد باشد اما دو نکته اساسی در این میان وجود دارد که ابتدا باید مورد توجه قرار گیرد، آنگاه در خصوص جایگاه لیزینگ در توسعه، اظهارنظر شود.
۱) تجربه کشورهای دیگر از جمله تانزانیا، نشان می دهد پایه گذاری ساختار مناسب برای لیزینگ اولین گام اساسی برای توسعه متوازن و منطقی این صنعت است تا بتواند باعث ارتقای صنعتی، اقتصادی و رشد درآمد و رفاه ملی باشد. اما داشتن یک ساختار مناسب، پیش زمینه ها و ابزارهای اساسی زیر را می طلبد که باید اقرار کرد این ابزارها و پیش زمینه ها در ایران یا محقق نشده یا ناقص محقق شده است:
۱) وحد ت نظر مجری و برنامه ریز
۲) آموزش جامع و مکفی در سطوح کلان و خرد
۳) تدوین قانون.
تجربه تانزانیا نشان می دهد نگاه ملی به لیزینگ زمانی پاسخ می دهد که برنامه ریزان و مجریان کلان اقتصاد، در موثر بودن لیزینگ بر توسعه، دارای وحدت نظر باشند و در شکل و نحوه برنامه ریزی و اجرای آن نیز به وحدت نظر و رویه برسند. برای رسیدن به این وحدت در نظر و رویه، آموزش جامع و مکفی در سطوح مختلف، آنگونه که IFC با برگزاری دوره های آموزشی برای مقامات دولتی، ارزیابان بانک مرکزی و فعالان لیزینگ اجرا می کند، ضروری است. IFC با آموزش دادن موارد مهم و کلیدی برای داشتن یک ساختار مناسب لیزینگ، توانسته به میزان بالایی از کوشش و خطاهایی را که در توسعه صنعت لیزینگ در یک کشور اتفاق می افتد تا حد بالایی بکاهد.
بدیهی است اتفاق نظر در موثر بودن لیزینگ در توسعه و همچنین وحدت در نظر و اجرا، باعث تدوین یک قانون مناسب برای لیزینگ می شود به طوری که در نهایت ساختار مبتنی بر قانون مناسب برای لیزینگ باعث توسعه صنعت، اقتصاد، رشد ثروت ملی و افزایش درآمد ملی و همچنین توسعه رفاه عمومی در کشور می شود. به تعبیر دیگر ترکیبی از قانون، آموزش و وحدت نظر در میان مجریان و برنامه ریزان مثلثی را می سازد که در آن صنعت لیزینگ به نحو مطلوب و ساختار مناسب رشد می کند و در سایه آن، کشور هم در بعد کلان و هم خرد منتفع می شود. اما در ایران به دلایل مختلف، هیچ یک از این سه ضلع مثلث پیش گفته (قانون، آموزش و وحدت نظر) شکل نگرفته است. اول آنکه نظرات و استنباط ها نسبت به لیزینگ، نه تنها در میان مجریان و برنامه ریزان تفاوت های فاحش با هم دارند، بلکه کارشناسان این حوزه نیز دانش و نظرات علمی و جامع و واحدی نسبت به آن ارائه نمی دهند.
نتیجه این فرآیند آن شده است که هم اکنون نه قانونی برای این صنعت وجود دارد و نه سازوکارهای آموزشی، علمی و اجرایی مناسبی برای توسعه لیزینگ ایجاد شده است. در چنین شرایطی، نمی توان انتظار داشت صنعت لیزینگی که اکنون در کشور ما وجود دارد، دارای ساختار مطلوبی باشد. به همین خاطر ادعای برخی افراد دولتی و غیردولتی که نسبت به لیزینگ انتقاد دارند، تا حدی وارد است. اما (به عنوان نکته دوم) ناگفته نماند که لیزینگ در همین شکل فعلی خود در ایران و با توجه به تمام نقایص آن در عین حال توانسته خدمات درخوری به صنعت و مردم ارائه کند. هم اکنون صنایع مختلف خودرو، پزشکی، حمل ونقل، صنعتی، دریایی، رایانه و محل کار توانسته اند از طریق این صنعت، گام های اساسی رو به جلو بردارند و خدمات اجتماعی و اشتغال زایی این صنعت به متقاضیان خودرو، رایانه و کارآفرینان مختلف در رشته های پزشکی، صنعت و کشاورزی در مجموع چشمگیر بوده است. طبعاً می توان نسبت به کیفیت و کمیت این خدمات انتقاد وارد کرد که وارد هم هست اما ریشه این نقایص را نیز مورد کنکاش قرار داد. در این صورت آشکار خواهد شد که علت این نقایص در کیفیت و کمیت خدمات لیزینگ در فقدان سه ضلع مثلث پیش گفته است که در واقع باعث ایجاد یک ساختار نامناسب لیزینگ در کشور ما شده. بدیهی است برای استفاده از لیزینگ و تاثیر معنادار آن در توسعه، ابتدا باید آن را به صورت درست آموخت و باور کرد و در نهایت ساختار مناسب آن را ایجاد کرد. در این صورت خواهیم دید که لیزینگ به مهره ای موثر در شطرنج توسعه کلان کشور تبدیل خواهد شد.

فرهاد فهامی

منبع : روزنامه سرمایه