انواع افتالموسکوپ و نحوه کارکرد آنها

● من افتالموسکوپ، سه مدل دارم
افتالموسکوپ، وسیله‌ای است که برای معاینه چشم استفاده می‌شود. مهمترین مزیت استفاده از آن، تعیین سلامت رتین و محفظه ویتروس است. در بیماران مبتلا به سردرد، یافته دیسک‌های بینایی متورم یا ادم پاپیلا، علامت کلیدی می‌باشد و نشانه افزایش فشار داخل جمجمه‌ به علل مختلفی مانند هیدروسفالی، افزایش فشار داخل جمجمه‌ای خوش‌خیم (سودوتومور سربری) یا تومورهای مغزی ایجاد می‌شوند.
افتالموسکوپ، وسیله‌ای است که برای معاینه چشم استفاده می‌شود. مهمترین مزیت استفاده از آن، تعیین سلامت رتین و محفظه ویتروس است. در بیماران مبتلا به سردرد، یافته دیسک‌های بینایی متورم یا ادم پاپیلا، علامت کلیدی می‌باشد و نشانه افزایش فشار داخل جمجمه‌ به علل مختلفی مانند هیدروسفالی، افزایش فشار داخل جمجمه‌ای خوش‌خیم (سودوتومور سربری) یا تومورهای مغزی ایجاد می‌شوند. در بیماران مبتلا به دیابت قندی، معاینه مرتب چشم توسط افتالموسکوپ (هر ۶ ماه تا یک سال، یکبار) برای غربالگری و تشخیص زودرس رتینوپاتی دیابتیک که از علل مهم از دست دادن بینایی می‌باشد، لازم است. این عارضه در مراحل ابتدایی می‌تواند توسط درمان رتین با لیزر، برطرف شود.
در بیماری فشارخون، تغییرات حاصل از آن روی رتین، به طور بسیار نزدیکی، همان تغییرات ایجاد شده روی مغز (که می‌تواند به حوادث عروقی مغز منتهی شود) را تقلید می‌کند.
تعداد زیادی شرکت، سازنده این وسیله هستند که می‌توان به Welch Allyn، Heine، Riester و keeler اشاره کرد. اولین کارخانه‌ای که شروع به ساخت این نوآوری بدیع نمود، Welch Allyn است. افتالموسکوپ‌ها اغلب همراه اتوسکوپ و در قالب یک مجموعه، به فروش می‌رسند.
● تاریخچه
اگر چه افتالموسکوپ در ابتدا توسط «چارلز بابج» در سال ۱۸۴۷ ساخته شد، اما تا سال ۱۸۵۱ که توسط Herman von Helmholtz، دوباره ابداع شد و کاربرد آن و مفید بودنش، کشف شد، استفاده نمی‌شد. وقتی نحوه کارکرد آن در فرانسه آموزش داده می‌شد، Anagnostakis، چشم پزشک یونانی با ایده ساخت دستگاهی که توسط دست نگاه داشته می‌شود و یک آیینه محدب به آن اضافه شده است، نوع جدیدی از آن را معرفی کرد. پس از وی، Liebreich، با الهام از مدل آناگنوستاکیس، مدلی را ابداع کرد که در عمل بسیار کاربرد داشت و هنگامی که آن را در اولین کنفرانس چشم‌پزشکی در بروکسل به سال ۱۸۵۷ معرفی کرد، در میان چشم پزشکان، بسیار محبوبیت یافت. در سال ۱۹۱۵، دو دانشمند دیگر، اولین نوع مستقیم آن را که به صورت دستی به کار می‌رود، ابداع نمود که امروزه توسط پزشکان در سراسر دنیا استفاده می‌شود.با طی روند تکاملی ساخت آن، امروزه افتالموسکوپی، یکی از بیشترین روش‌های غربالگری پزشکی موجود در دنیای امروز به شمار می‌رود.
● انواع آن
افتالموسکوپ، دارای ۳ نوع عمده
▪ مستقیم
▪ غیرمستقیم
▪ Slit-lamp
۱) مستقیم‌:
این نوع از افتالموسکوپ ازیک نور فلاش کوچک و منبع نور همراه با تعداد زیادی لنز چرخشی که می‌تواند تا ۱۵ برابر بیشتر، بزرگنمایی داشته باشد تشکیل شده است. از این نمونه، به طور معمول در معاینات روتین پزشکی استفاده می‌شود. نور مستقیمی از افتالموسکوپ به درون چشم از طریق قرنیه برای دیدن پشت کره چشم، تابانده می‌شود.
۲) غیرمستقیم:
این نوع از افتالموسکوپ، از یک چراغ که به دور سر بسته می‌شود و یک لنز که توسط دست نگاه داشته می‌شود، تشکیل شده است. این نوع، میدان دید بیشتری از درون چشم، فراهم می‌کند. هم ‌چنین دید بهتری از فوندوس، حتی اگر لنز چشم توسط بیماری کاتاراکت کدر شده باشد، ارایه می‌کند. نوع غیرمستقیم خود دارای ۲ زیر مجموعه monocular و binocular است.
در نوع غیرمستقیم، بیمار می‌تواند در حالت‌های خوابیده یا نیمه نشسته قرار بگیرد. در این نوع نور بسیار روشن به چشم تابانده می‌شود که البته می‌تواند ناراحت کننده باشد اما دردناک نیست. این نوع نیاز به تبحر و زمان بیشتری دارد و پزشک می‌تواند رتین داخلی را ببیند.
۳) Slit- lamp:
این دستگاه در جلوی چشم بیمار قرار می‌گیرد. به علاوه لنزهای آن در نزدیکی چشم جای می‌گیرند و این امکان را به پزشک می‌دهد که قسمت قدامی چشم (فوندوس) را هم معاینه کند. این مدل، مزایای دید سه بعدی، همراه با بزرگنمایی افتالموسکوپی مستقیم را دارد. میدان دیدی را که این مدل تامین می‌کند پهن‌تر از افتالموسکوپی مستقیم است اما به اندازه افتالموسکوپی غیرمستقیم نیست.
انواع افتالموسکوپی غیرمستقیم و Slit-lamp، پس از چکاندن قطره در چشم و باز شدن قرنیه، استفاده می‌شود اما نوع مستقیم می‌تواند در چشم‌های با قرنیه دیلاته و یا غیردیلاته استفاده شود. این قطره‌ها می‌تواند برای ساعت‌ها، اختلال دید ایجاد کند که رعایت احتیاطات لازم را می‌طلبد. قبل از استفاده از آنها نیز باید از بیمار درمورد آلرژی به این داروها، استفاده از هر نوعی از دارو و یا سابقه داشتن گلوکوم در بیمار یا خانواده وی، سوال کرد. این تست‌ها به خودی خود، خطری ندارند ولی قطره‌های استفاده شده می‌تواند به ندرت ایجاد
▪ تهوع
▪ استفراغ
▪ خشکی زبان
▪ گرگرفتگی
▪ گیجی
▪ حمله گلوکوم زاویه بسته
نتایج غیرنرمال معاینه، می‌توانند شامل هر گونه بیماری چشم مانند
▪ وتیروس کدر
▪ رتین جدا شده
▪ مشکلات عصب بینایی
▪ تخریب ماکولار
▪ تغییرات ناشی از گلوکوما
از آنجا که با این تست می‌توان بسیاری از بیماری‌های جدی را در مراحل اولیه تشخیص داد، افتالموسکوپی به عنوان یک تست با ارزش شناخته می‌شود و دقت آن تا ۹۰-۹۵درصد تخمین زده می‌شود. هم‌چنین عوارض دیگر بیماری‌های خونی و قلب، بیماری‌های مغز و دیابت را نیز مشخص می‌دهد.

دکتر شادی کلاهدوزان

منبع : هفته نامه سپید