۳ چالش‌ ، ۳ دستاورد ، در سالی که گذشت

رشد مقالات پزشکی، قابل تقدیر است، اما باید توجه داشت که در این حوزه، سنت‌های علمی و استانداردهای فنی کاملا رعایت شوند تا افرادی با سوء‌استفاده، نتوانند این فضای مطلوب را به پاره‌ای از بداخلاقی‌های علمی آلوده کنند با پایان یافتن سال ۱۳۸۶، شایسته است که نگاهی به کارنامه بهداشت و درمان در آن سال داشته باشیم و با تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف و حل مشکلات، بتوانیم در سال جدید در جهت ارتقای سلامت و توسعه علمی کشور در این حوزه گام برداریم.
● دانش سلول‌های بنیادی در کشور
به نظر می‌رسد خوشبختانه در سال ۸۶، دستاوردهای ارزشمندی نصیب جامعه علمی و حوزه سلامت شده است که از جمله آنها می‌توان به ادامه تحقیقات دانش سلول‌های بنیادی در کشور اشاره کرد. این تحقیقات می‌توانند ما را هم‌چنان در برخی حوزه‌های خاص، در مرزهای دانش نگاه دارند و جایگاه و اعتبار علمی کشورمان را در جهان افزایش دهد. البته ناگفته پیدا ست که برای ادامه این تحقیقات و دستاوردها و پروژه‌ها، باید که سخاوتمندانه سرمایه‌گذاری کنیم و تسهیلات لازم را برای ادامه تحقیقات در این زمینه‌ فراهم نماییم تا این موفقیت‌ها به یک‌سری توفیقات دایمی و مستمر تبدیل شوند.
● افزایش انتشار مقالات و مجلات علمی
از دستاوردهای دیگری که در حوزه سلامت و پزشکی داشته‌ایم، افزایش انتشار مقالات و مجلات علمی در این حوزه و گسترش تحقیقات کاربردی در این زمینه است که نوید دهنده آینده‌ای خوب در حوزه سلامت است. البته باید تلاش کنیم تا از عواقب منفی آثار سوء پاره‌ای از این تلاش‌ها هم جلوگیری کنیم. رشد مقالات و انتشار مجلات پزشکی، همه ارزشمند و قابل تقدیر هستند. اما باید توجه داشت که در این حوزه، سنت‌های علمی و شاخص‌ها و استانداردهای فنی کاملا رعایت شوند تا خدای نکرده افرادی با سوء‌استفاده، نتوانند این فضای مطلوب و پسندیده را به پاره‌ای از بداخلاقی‌های علمی آلوده کنند.
● رویکردهای همه جانبه به سلامت مردم
از دیگر دستاوردهایی که می‌توان به آن اشاره کرد، نشانه‌هایی دال بر گذر از رویکرد کاملا بالینی به رویکردهای همه جانبه به سلامت مردم است که این هم خود اتفاق مبارک و ارزشمندی است. منتهی باید نتایج عملی چنین رویکردی را هم ببینیم و درست این است که ساختارهای لازم در نظام سلامت ما برای چنین رویکرد بزرگ و مهمی پیش‌بینی شود. اما مهم‌تر از همه آن است که ما به جوهر این رویکرد بپردازیم و در این زمینه از گسترش غیرلازم پرهیز کنیم، برای آنکه تجربه ثابت کرده است که اگر چه گاهی اوقات این ساختارسازی‌ها با نیت خیر شروع می‌شوند ولی در نهایت بوروکراسی حاکم و هزینه‌های غیرضروری و غیرلازمی بر نظام سلامت و دولت تحمیل می‌شود. این رویکرد می‌تواند به گسترش برابری در سلامت و کاهش نابرابری‌ها، توجه به سایر عوامل موثر بر سلامت، کاهش بار بیماری‌ها و مرگ و میر در کشور منجر شود. بسیار امیدوار هستیم که این کار به طور جدی‌تری اجرایی شود.
● مشکلات آموزش پزشکی
اما چالش‌های بزرگی هم در حوزه سلامت پیش‌روی ما هست که باید به آنها بپردازیم و راه‌حلی برای آنها پیدا کنیم. اول، آموزش پزشکی و رشته‌ها و حوزه‌های مربوط به آموزش پزشکی که در این زمینه دارای مشکلاتی هستیم. علاوه بر آن در برخی بخش‌‌ها بیش از اندازه نیرو تربیت می‌کنیم و در برخی حوزه‌ها کمتر از میزان مورد نیاز، که امیدواریم به این موضوع نیز پرداخته شود و در چهارچوب نقشه جامع علمی کشور برای آنها پاسخ مناسبی پیدا کنیم. مساله دیگر در بخش آموزش، مشکلاتی است که در کیفیت آموزش وجود دارند و باید توجه لازم را به آن‌ها مبذول داریم و به تدریج تحولات لازم را در آموزش فارغ‌التحصیلان حوزه سلامت، بهداشت و پزشکی اعمال کنیم.
● مشکلات در ارایه خدمات درمانی
نکته دیگر، مشکلاتی است که در ارایه خدمات درمانی با آن مواجه هستیم، هر چند که در سال گذشته ایجاد نشده است و از گذشته وجود داشته و در سال آینده نیز با آن مواجه خواهیم بود. البته این چالش به افراد مربوط نمی‌شود. همه کارکنان بخش سلامت زحمت می‌کشند ولی محصولی که از خدمات شبانه‌روزی این افراد حاصل می‌شود، موجب ارتقای سلامت و افزایش رضایت مردم نمی‌شود و باید برای آن چاره‌ای بیاندیشیم. در این زمینه بیش از آنکه نیازمند ساختمان و امکانات و تکنولوژی باشیم، نیازمند یک رابطه انسانی در حوزه درمان و سلامت هستیم. این رابطه بسیار آسیب‌دیده و بسیار هم آسیب‌پذیر است. به نظر می‌رسد که باید اقدامات بسیار جدی در این عرصه انجام دهیم.
● پیگیری و مقابله با اصلی‌ترین عوامل خطر مرگ و میر در کشور
از چالش‌های دیگری که پیش‌روی نظام سلامت و بهداشت و درمان قرار دارد، پیگیری و مقابله با اصلی‌ترین عوامل خطر مرگ و میر در کشور است. حداقل در مورد بیماری‌های قلبی- عروقی، مرگ و میر ناشی از حوادث رانندگی یا سرطان و بیماری‌های روانی، نیازمند برنامه‌های جامع و فراگیر ملی هستیم. به نظر می‌رسد وزارت بهداشت و درمان باید در این زمینه‌ها در خط مقدم قرار داشته باشد. اکنون در برخی از این موارد، سازمان‌ها و نهادهای دیگر هم نقشی ایفا می‌کنند. اگر چه نقشی که این سازمان‌ها و نهادها ایفا می‌کنند، مهم و قابل تقدیر است اما به نظر می‌رسد که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در این زمینه‌ها باید فعال‌تر عمل کند، به خصوص در مورد حوادث رانندگی و مرگ و میر ناشی از آن.
هم‌چنین لازم است که که آموزش بهداشت و ارتقای سلامت را جدی بگیریم. اگر چه اثر بخشی برنامه‌های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت مورد تایید همه کارشناسان حوزه سلامت نیست، اما به نظر می‌رسد در کشورهای در حال توسعه، یکی از بهترین راهکارها توجه به آموزش بهداشت و ارتقای سلامت است. برای این امر باید از متخصصان و کارشناسان این رشته‌ها بیشتر استفاده کنیم. این امر وظیفه وزارت بهداشت و درمان است که با به کارگیری متخصصان آموزش بهداشت و فارغ‌التحصیلان MPH در این زمینه، نقش فعال‌تری ایفا کند.

دکتر علی منتظری استاد و رییس پژوهشکده علوم بهداشتی

منبع : هفته نامه سپید