قلب هسته‌ای!

● دانش هسته‌ای در کار دل!
پرفیوژن میوکارد (اسکن قلب) که از بررسی‌های دقیق قلب و عروق می‌باشد و در واقع تصویربرداری هسته‌ای از چگونگی خون‌رسانی عضله قلب است، با تزریق یک ماده رادیواکتیو بی‌خطر مانند تکنسیوم ۹۹ یا تالیوم ۲۰۱ انجام می‌شود و برای تشخیص بیماری عروق کرونر قلب طی دو مرحله ورزش و استراحت به‌کار می‌رود تا میزان و کیفیت خون‌رسانی را به قلب در سطوح مختلف بررسی کند. در این نوع تصویربرداری مناطق دچار ایسکمی، شناسایی می‌شوند تا امکان درمان به‌موقع و پیشگیری از حملات قلبی برای بیمار فراهم شود. از دیگر موارد کاربرد آن، تشخیص میزان بافت زنده و سالم باقی‌مانده در عضله قلب افراد مسن یا بیماران با سابقه سکته قلبی است.علایم بیماری سرخرگ‌های کرونر قلب که در حالت فعالیت، مشکل خاصی ندارند، باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرند تا با درمان به‌موقع از پیشرفت بیماری و خطرات بعدی پیشگیری شود. بنابراین اسکن قلب، باید با تست ورزش همراه باشد تا گرفتگی‌های نسبی یا ایسکمی‌های موجود، خود را نشان دهند.
● مرحله اول اسکن قلب
این مرحله که توام با آزمون ورزش و گاهی تجویز «دی‌پریدامول» است، با آماده‌سازی بیمار برای تست ورزش شروع می‌شود و شامل آمادگی جسمانی و قطع بعضی داروهای مداخله‌گر قلبی است که مانع از افزایش فعالیت قلب در حین ورزش می‌شوند.زمانی که بیمار روی دستگاه تردمیل قرار می‌گیرد، براساس سن، حد معینی از ورزش و حداکثر ضربان قلب که بیمار باید به آن دست یابد (سن بیمار منهای ۲۲۰)، محاسبه می‌شود و تست ورزش، تا رسیدن به آن عدد، ادامه می‌یابد. لازم به ذکر است که به طور طبیعی هر ۳ دقیقه، شیب نوار در حدود ۲ درصد و سرعت حرکت آن در حدود ۲/۱ کیلومتر در ساعت افزایش می‌یابد، مگر اینکه تغییر غیرطبیعی در وضعیت بالینی یا نوار قلب رخ دهد که در این صورت، تست باید قطع شود. در انتهای مرحله ورزش، ماده رادیواکتیو، داخل رگ بیمار تزریق می‌شود و حدود یک دقیقه بعد، دستگاه تردمیل به تدریج از حرکت باز می‌ایستد. گاهی در بیمارانی که به دلایل پزشکی نمی‌توانند تست ورزش انجام دهند، اسکن با «دی‌پیریدامول»، به صورت جایگزینی انجام می‌شود، زیرا تاثیری مانند فعالیت ورزشی برای قلب می‌گذارد و نقاط سرد اسکن را نمایش می‌دهد.
● مرحله نگا‌ره‌برداری (اسکن) قلب
انجام اسکن بلافاصله پس از تست ورزش امکان‌پذیر نیست، زیرا با بالارفتن فعالیت قلب و حرکات تنفسی، کیفیت تصاویر افت خواهند کرد. همچنین داروی تزریق شده در دقیقه پایانی تست ورزش، برای وضوح بیشتر قلب، به زمان کافی نیاز دارد، بنابراین تاخیری تا ۲ ساعت لازم است. دستگاه تصویربرداری در پزشکی هسته‌ای که «گاما کمرا»
(Gamma Camera) نامیده می‌شود، نوعی دستگاه آشکارساز است که پرتوهای تابش شده از بدن بیمار (فوتون‌های گاما) را ابتدا به نور و سپس الکتریسیته تبدیل می‌کند و در نهایت، تصویر عضو مورد نظر را طی مراحلی، بازسازی می‌نماید. در اینجا درست عکس تصویربرداری با روش رادیولوژی، بیمار است که به دستگاه پرتو می‌تاباند. تخت واقع شده در زیر دستگاه به گونه‌ای طراحی شده که بیمار، وضعیت پایدار و بی‌حرکتی داشته باشد، زیرا هرگونه حرکتی حتی جزیی، به علت جابه‌جاکردن قلب، تصویر نهایی را مخدوش می‌کند و خطاهای تشخیصی به وجود می‌آورد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی Tc۹۹m و حساسیت بسیار دوربین‌های گامای امروزی، ساختمان قلب، حجم و رگ‌های آن را در مراحل گوناگون فعالیت قلب نشان می‌دهد. روش هم‌‌زمان کردن دوربین گاما با فعالیت الکتریکی قلب بیمار برای فعال‌کردن دوربین در هر مرحله دلخواه، اهمیت خاصی دارد. به طور مثال با گرفتن اسکن از بیمار در حالت جلو یا مایل به راست، به طوری که مرزهای بطن چپ بیرون از بطن راست قرار می‌گیرند، عملکرد بطن چپ و حجم درونی آن به هنگام دیاستول یا سیستول بررسی می‌شود. در حین تصویربرداری، دوربین گاما در یک مدار گردشی ۱۸۰ درجه، تقریبا به فاصله هر ۵ درجه یک تصویر (به مدت ۳۵ ثانیه) از قلب تهیه کرده که در کل، ۳۲ تصویر از قلب در زوایای مختلف به دست می‌آید، به طوری که ضخامت هر برش، در حد چند میلی‌متر است، بدین ترتیب، کوچک‌ترین نقاط قلب نیز نشان داده می‌شوند.
● مرحله استراحت
در این مرحله که معمولا با فاصله زمانی یک روزه از مرحله قبل انجام می‌شود، ابتدا تزریق وریدی پرتو دارو انجام شده، پس از یک تاخیر زمانی یک تا دو ساعت، دوباره تصویربردای از قلب با همان شرایط قبلی، تکرار می‌شود. گزارش اسکن قلب که توسط متخصصان پزشکی هسته‌ای، تفسیر و امضا می‌شود، شامل تصاویر متعدد قلب در قالب ۳ ردیف دوتایی (ردیف‌های بالا مربوط به مرحله ورزش و پایین مربوط به مرحله استراحت) هستند که حاصل بازسازی کامپیوتری ۶۴ تصاویر قبلی (۳۲تصویر مربوط به مرحله استرس) و ۳۲ تصویر مربوط به مرحله استراحت)می‌باشند. این تکنیک پیشرفته اسکن که به روش «توموگرافی یا برش‌نگاری کامپیوتری» (SPECT) مرسوم است، سبب بازسازی یک تصویر سه بعدی از تعداد زیادی تصویر دو بعدی می‌شود که چگونگی خون‌رسانی به عضله قلب در سطح و عمق آن در دو مرحله ورزش و استراحت به طور جداگانه نشان داده می‌شود.
● خطری، کسی را تهدید نمی‌کند
ماده رادیواکتیو تزریق شده، بی‌خطر است، زیرا هم به مقدار کم به کار می‌رود و هم تنها حاوی پرتو گاما است که نقش یک ماده شب‌رنگ را در محیط تاریک و غیرقابل دسترس داخل بدن بازی می‌کند. به عبارت دیگر هیچ‌گونه تابش آلفا یا بتا ندارد. از طرف دیگر، نیمه عمر بسیار کمی هم دارد که تنها نقش یک ردیاب را دارد و مطالعات مختلف نیز این موضوع را تایید می‌نمایند.

منبع : هفته نامه سپید