پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

ساعت صفر


ساعت صفر
در کشور ما همواره مردم با بلاهای طبیعی و یا تهاجم بیگانگان مواجه بوده اند و مقاوم بودن و آنچه که از آن به عنوان "دفاع و یا پدافند غیر عامل" یاد می شود، اصل فراموش نشدنی برای آنها بوده است و همواره چاره جویی هایی را از ساختن دژ و بارو گرفته تا ایجاد سیستم های ارتباطی قوی داشته اند. اما از زمانی که دولت ها در ایران به برکت وجود نفت، منابع سرشار مادی حاصل از آن را به خدمت گرفته اند، مردم چنین مباحثی را به دولت به مفهوم عام آن سپرده اند.
در دنیای کنونی که فناوری اطلاعات و ارتباطات حرف اول و آخر را می زند، در کنار تمام مزایا، در برهه ای از زمان می تواند بیشترین خسارت را به کشورها وارد کند.
به عبارتی انواع تکنولوژی ها به واسطه ایجاد بسیاری تسهیلات، وابستگی بی نظیری را بوجود آورده اند که قطع آن به دلیل حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و طوفان و یا حوادثی مانند جنگ می تواند شریان های حیاتی یک کشور را قطع کند.
حال سوال اینجاست که دولت ها در این زمینه، خصوصا در حوزه سیستم های مخابراتی و ارتباطی کشور چه کارنامه ای داشته اند و تا چه حد به دفاع غیر عامل پرداخته اند.
● پدافند غیر عامل
طبق تعریفی هر اقدام غیر مسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات و شریان های حیاتی کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن شود، پدافند غیر عامل نامیده می شود که در برابر حوادث غیر مترقبه نیز سنخیت دارد.
● شریان های حیاتی ارتباطی کشور
اگر صحبتی از وقوع جنگ نشود، در حالتی که بحث تحریم ها بسیار حائز اهمیت است، عباراتی مانند Data center، سیستم عامل ملی، شبکه تلفن ثابت و همراه، ماهواره، شبکه بی سیم، وضعیت فیبر نوری بین الملل و غیره شریان های حیاتی ارتباطی کشور محسوب می شوند و وضعیت کنونی آن ها و نوع پشتیبانی از هر کدام از آنها در حالت های اضطراری کشور نکته ای است که نباید از نظر دور شود.
● دیتا سنتر
ایجاد و امنیت دیتا سنتر های داخلی بر کسی پوشیده نیست و با وجود آن بانک ها، نهادها و موسسات دولتی که نیاز به امنیت بالایی در ارتباطات خود دارند، می توانند با استفاده از سرورهای داخلی و قابلیت سفارشی کردن سیستم های حفاظتی سرورها، با اطمینان بیشتری اقدام به نگهداری ، تبادل و ارائه سرویس کنند. اما ظاهرا هر بار با بلاک شدن سایت های هاست شده ایرانی به وسیله ISPهای آمریکایی، بار دیگر خطر را حس می کنیم و سراغ دیتا سنترهای داخلی خود را می گیریم.
اردیبهشت ۸۴ بود که مجوز تاسیس و راه اندازی دیتاسنتر به سه شرکت خصوصی داده پردازی ایران ، کنسرسیوم فن آوا-پتسا و پارس آنلاین اعطا شد. اما اکنون با وجود ایجاد ظرفیت محدودی توسط آنها، به دلایل امنیتی و نداشتن استانداردهای کافی اقبال چندانی وجود ندارد.
هرچند قبل از این شرکت ها اواسط آذر ۸۳ طرح Hosting داخلی و در حقیقت همان شارع ۲ توسط مدیرعامل شرکت ارتباطات داده ها مطرح و قرار بود تا یک ماه بعد راه اندازی شود.
بیش از ۲ سال از آن زمان می گذرد، اما تعداد محدودی و عمدتا دولتی در شارع ۲ هاست می شود.
از دیگر دیتا سنترها می توان به حوزه علمیه قم اشاره کرد که در روزهای پایانی مرداد ۸۳ راه اندازی آن اعلام شد. موسسه تبیان و سازمان ثبت احوال را نیز که با اهدافی جداگانه ای اقدام به راه اندازی دیتا سنتر کرده اند، باید به لیست اضافه شود.
در کنار تمامی موارد یاد شده و اعلام آمادگی های همگی آنها، همچنان بسیاری از سایت های دولتی را می توان یافت که به دیتا سنترهای خارجی پناه برده اند و رگ اطلاعات حیاتی خود را به تیغ جلاد سپرده اند.
اگر در حوزه پدافند غیر عامل دقیق شویم، خواهیم دید که قبل از وقوع هر جنگی با نداشتن شبکه داخلی به راحتی امکان از بین رفتن اطلاعات مهم کشور و همچنین ارتباطات داخلی وجود دارد.
البته بحث اینترنت ملی که بهتر است اینترانت ملی خوانده شود را نباید از نظر دور کرد.پروژه ای که از سوی شورای عالی فناوری اطلاعات مطرح شده و تاکنون به جز حرف و حدیث های فراوان چیزی در پی نداشته است.
● سیستم عامل ملی
پروژه تحقیقاتی فارسی سازی لینوکس از بهمن سال ٨١ در مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته شریف با حمایت شورای عالی انفورماتیک با هدف پر کردن خلاهای مربوط به زبان فارسی در سیستم عامل لینوکس فعالیت خود را آغاز کرد.
مهمترین توجیه این پروژه عدم دسترسی به کد منبع سیستم عاملی مانند ویندوز و همچنین وابستگی به محصولات یک شرکت خصوصی که مشکلات احتمالی سیاسی را در پی خواهد داشت بود. نکاتی که بسیاری از کشورها را مایل به سرمایه گذاری و تشویق شرکتها برای کار بر روی سیستم عاملهای دیگر کرده است.
بر اساس گفته مجری این پروژه نسخه های ایرانی گنو /لینوکس با عناوین کارامد و سرامد ، اکنون در بازار در اختیار کاربران است، اما نکته مهم فرهنگ سازی و کاربری از سیستم عامل لینوکس است که در گام اول می تواند در سازمان های دولتی اجرا شود.
با وجود گذشت ۴ سال از مطرح شدن این پروژه، همچنان زمزمه هایی از کمبود بودجه برای پروژه و نبود زمان مشخص برای خاتمه آن و خروجی لینوکس صد درصد فارسی است.
● شبکه تلفن ثابت و سیار
اکنون عمده شهرهای کشور تحت پوشش شبکه تلفن ثابت و سیار هستند.در بحث پدافند غیر عامل این بحث مطرح می شود که در صورت قطع کابل شبکه ثابت و یا از میان رفتن آنتن های BTS و یا مراکزBSC و MSC شبکه تلفن همراه یک استان مهم به هر دلیلی، چه تمهیدات خاصی برای اتباط برقرار کردن سریع با آن وجود دارد. تلفن همراه ماهواره ای(اینمارست و ثریا)، تلفن بی سیم(ارتباط گوشی تلفن بدون استفاده از سیم و از طریق ارسال و دریافت امواج رادیوئی با دستگاه ثابت برقرار می شود)، پیجر، تلفن بیسیم WLL(مرکز تلفن محلی به محل مشترک بجای زوج سیم از طریق فرکانس های رادیویی متصل میشود) راه حل هایی است به تناسب نیاز می توان از آنها استفاده کرد. اما تجهیز استان ها و مراکز فوریتی به این سیستم ها امری است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
نکته ای که تا حدودی جالب به نظر می رسد واگذاری مشاوره اصلاح و توسعه شبکه تلفن همراه کشور در مقطعی به شرکت انگلیسی ایرکام، شرکت آلمانی T-Systemو شرکت فرانسوی سوفلکوم به عنوان مشاوره بهینه سازی شبکه تلفن همراه تهران است که به نوعی تمامی اطلاعات شبکه تلفن همراه کشور در اختیار یک شرکت خارجی قرار داده شده است.
● مراکز پیام کوتاه
اکنون مراکز کوته پیام (SMS Center) شرکت ارتباطات سیار شامل ۲ مرکز درتهران و ۱ مرکز در مشهد، ارومیه، ساری، شهرکرد و شیراز است. تا چندی قبل تنها SMS سنتر کشور در ساختمان مخابرات در میدان امام خمینی بود که در صورت بروز هر اتفاقی برای آن کلیه تبادلات SMS کشور مختل می شد. اکنون به دلیل نیاز به افزایش ظرفیت این مراکز، تعدد مراکز و مجتمع نشدن آن ره در یک نقطه می توان نوعی دفاع غیر عامل دانست که با خارج شدن یکی از مراکز از شبکه، می توان بصورت مقطعی بار آن را به مرکز دیگری واگذار کرد.
● فیبر نوری و اینترنت
اکنون باظرفیت ۲۴ STM۱بین الملل ارتباط اینترنت کشور ازدومسیرجنوب وشمال غرب تأمین می شود و به زودی بانصب تجهیزات ازدو مسیرکویت وآذربایجان ۱۶STM۱ این ظرفیت افزایش خواهد یافت .دو مسیر یاد شده، اکنون به قدری دارای حساسیت هستند که با قطع یکی از آنها که هر از چند گاهی به دلیل برخورد لنگر کشتی ها رخ میدهد، وضعیت اینترنت کشور را مختل می کند و بهبود بخشیدن آن بسیار مهمتر از سایر بخش ها به نظر می رسد.
گفتنی است هم اکنون ایران باکشورهای همسایه شامل افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه، کویت، امارات وارمنستان دارای ارتباط مستقیم فیبرنوری است واتصال با عراق نیزدرحال اقدام است.
علاوه براین شرکت ارتباطات زیرساخت برای اتصال شبکه فیبرنوری با کشورهای پاکستان وعمان درحال مذاکره است واقدام برای برقراری مسیردوم فیبرنوری ایران با امارات نیزدردست بررسی است.
لازم به ذکراست با اجرای پروژه فالکون ایران باحلقه ای ازمسیرفیبرنوری که به دورخلیج فارس اجرامی شود به کشورهای قطر، عمان ،امارات ، عربستان وکویت مرتبط وازاین طریق به شبکه جهانی نیزمتصل می شود.
● اینترنت بی سیم
اینترنت بی سیم بعنوان یک ابزار قدرتمند اولین بار توسط شرکت داتک در ایران معرفی شد. مشترکان با یک دستگاه لپ تاپ و یک مودم اینترنت بیسیم این شرکت قادر به اتصال به اینترنت با سرعتی بین ۱۲۸ تا ۵۱۲ kbps در محدوده پوشش این شبکه هستند. در این زمینه همچنان داتک پیشتاز میدان است. در این خصوص می توان به خدماتGPRS ایران سل نیز اشاره کرد که با داشتن یک سیم کارت دائمی و یا اعتباری ایرانسل، امکان اتصال به اینترنت با سرعت محدودی فراهم شده که البته کیفیت آن و امکان اتصال به آن در تمامی نقاط جای بحث دارد.
● ماهواره
با وجود ثبت سه نقطه مداری در فضا به نام ایران در سال ۵۶، اولین قدم جدی برای خرید ماهواره در سال ۷۵ و بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی برداشته شد. این گام منجر به مطرح شدن نام ۳ ماهواره زهره، مصباح و سینا بر سر زبان ها شد. اما تا کنون که سالیانی از آن می گذرد، تنها سینا که ماهواره ای است پرتاب شده است.
ماهواره مصباح که فعالیت های محدودی برای آن در نظر گرفته بودند، از سال ۷۶ تا کنون مراحل ساخت آن سپری شده، به دلایلی هنوز به فضا پرتاب نشده است. داستان ماهواره زهره نیز که دیگر داستان هزار و یک شب است، نهایتا در بهمن ۸۳ منجر به عقد قرارداد با شرکت روسی شد و طبق وعده هایی که ۳۶ ماه بعد از قرارداد باید به نتیجه می رسید، هنوز خبر مشخصی از آن وجود ندارد.
نهایتا تنها ماهواره ایرانی در فضا که سال ۸۴ به فضا پرتاب شد، سیناست که در بررسی منابع زیرزمینی و عواقب ناشی از حوادث غیرمترقبه و مطالعات سنجش از دور و پیشگیری بلایای طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد.
● تولید تجهیزات مخابراتی
یکی از مباحثی که از فراز و نشیب بسیاری برخوردار بوده، توجه به قانون استفاده از حداکثر توان داخلی در بخش مخابرات است. هر چند نبود کیفیت و رعایت نشدن برخی استانداردها برخی دلایل دولتی ها برای خرید های خارجی مطرح شده است، اما نهایتا این مباحث در آبان ماه امسال منجر به امضاء قرارداد خرید تجهیزات شبکه تلفن همراه به ظرفیت شش میلیون خط بین شرکت ارتباطات سیار و کارخانجات مخابراتی ایران در مدت ۱۸ ماه و بالغ بر ۱۶۸ میلیارد تومان شد.
چنین اقدامی اگر به درستی پیش رود و دوباره پای شرکت های خارجی به میان نیاید، می تواند گام مناسبی در خود اتکایی در برخی حوزه ها و قطع وابستگی های شدید به سایر کشورها در حالت های بحرانی بردارد.
● مجمع تشخیص مصلحت نظام
در کنار کمیته ای که با عنوان پدافند غیر عامل در وزارت کشور مشغول فعالیت است، ظاهرا اکنون این موضوع مورد توجه مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفته و قرار است مباحث بصورت جدی پیگیری شود. بدیهی است برای به نتیجه رسیدن اهداف، تنها فعالیت وزارت خانه ای مانند وزارت ارتباطات ثمربخش نخواهد بود و همکاری دستگاه های بسیاری مورد نیاز است.
● حرف آخر
از منظر یکی از مقامات لشکری کشور، مخابراتی که اطلاعات طبقه بندی شده در آن بدون درز اطلاعات و شنود توسط دشمن رد و بدل شده و کاربران از عدم دسترسی به اطلاعاتشان مطمئن باشند، یک مخابرات ایده آل است. مخابراتی که در همه شرایط جغرافیایی در وضعیت مختلف آب وهوایی در بحران و غیر بحران مرکز انتقال اطلاعات و پیام ها باشد، مورد نظر است.
با این تفاسیر باید شرایط مخابرات و ارتباطات کشور با چنین شرایط ایده آلی سنجیده شود و در صورت بروز انواع حوادث طبیعی و یا بروز جنگ، باید پرسید کشور ما تا رسیدن به این سطح آمادگی چه میزان فاصله دارد؟
منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات


همچنین مشاهده کنید