آیورودا؛ علم زندگی

همه ما سرزمین هند را به تنوع عقاید و مکاتب گوناگون می شناسیم. این موضوع در زمینه علم پزشکی هم کاملا مصداق دارد. ارائه روشهای متفاوت جهت درمان بیماریها که هر کدام سابقه ای چندین هزارساله دارد از ویژگیهای طب سنتی هند به شمار می رود. یکی از شاخه های طب مکمل ، آیورودا(Ayurveda)است که توسط دانشمندان علوم طبیعی در طی قرنها مشاهده ، تجربه و بررسی تکامل یافته است. نخستین متون علمی در این زمینه به قرن پنجم پیش از میلاد باز می گردد. قبل از آن هم عمده ترین دست نوشته های مرتبط با درمان بیماری ها برتعالیم پزشکی آیورودا متکی است که قدمت آنها را حدود ۴۰۰۰ سال تخمین می زنند. تقریبا در همان زمان کتاب مبانی آیورودا توسط چاراکا دانشمند هندی نوشته شد که شامل فهرستی از ۵۰۰ داروی گوناگون برای درمان بیماریها بوده است.
حتما می خواهید بدانید این سیستم درمانی با چنین سابقه طولانی چه ویژگیهای خاصی دارد؟
پاسخ این سوال را از زبان دکتر واسانت رئیس انستیتوی آیورودا در ایالات متحده بخوانید: آیورودا بر پیشگیری از بیماریها و تقویت سیستم ایمنی بدن تاکید دارد. مطابق این دیدگاه ، ذهن و بدن نه تنها بریکدیگر تاثیر قابل توجهی دارند بلکه مجموعه ای واحد به نام ذهن بدن را تشکیل می دهند.
وی یادآوری می کند: گرایش مردم به آیورودا در ایالات متحده ، امروزه حدود ۱۰۰ برابر دهه گذشته است. بسیاری از مردم از طریق انجام تمرینات یوگا با آیورودا آشنا می شوند و به همین علت آنرا خواهر یوگا نامیده اند. در واقع یوگا دروازه ورود به عالم آیورودا است.
تعالیم آیورودا بعنوان یک روش و دیدگاه آموزش داده می شود. این دستورات به ما می آموزد که سلامت و شادمانی روال عادی و طبیعی زندگی است و برای حفظ و نگهداری آن باید از رژیم غذایی خاص ، گیاهان دارویی ، مدیتیشن ، یوگا و تمرینات تنفسی که به نام پرانایاما نامیده می شود بطور مداوم و روزمره استفاده کرد.چنانچه این کارها بطور منظم مورد توجه واقع شود شاهد تقویت سیستم ایمنی بدن هستیم و در این صورت بدن به تنهایی قادر به مقابله با عوامل بیماریزا می شود.
متخصصان آیورودا معتقدند بیماری ، نتیجه طبیعی عدم توازن در اندامهای مختلف بدن است. بنابراین ضمن توجه به تسکین و درمان علائم بیماری ، تمرکز اصلی در این روش بر برقراری توازن و کمک به بیماران برای در پیش گرفتن شیوه زندگی سالم است تا دوباره شاهد نامتعادل شدن عملکرد دستگاههای مختلف بدن و بروز بیماریهای گوناگون نباشیم. زندگی در سلامت و تعادل ، کلید عمر طولانی و عاری از بیماری است. براساس این دیدگاه ، رژیم غذایی نامناسب ، احساسات منفی و استرس از عمده ترین عوامل ایجاد عدم توازن به شمار می روند.
این موارد منجر به تولید سمومی در بدن می شود که تنها راه چاره آن تغییر در روش زندگی است. معالجات آیورودا شامل رژیم های غذایی ، ماساژ با روغن های گیاهی ، حجامت و استفاده از ملین ها است. درمان دیگری که در آیورودا به کار گرفته می شود شیرودهارا نام دارد که شامل ریختن روغن های خاص برروی پیشانی بیمار به مدت حدود ۳۰ دقیقه است. این درمانها حدود ۳ تا ۱۰ روز ادامه می یابد تا دوباره برقراری توازن در عملکرد اعضای مختلف بدن را شاهد باشیم. مهمترین درس آیورودا بعنوان دانش زندگی این است که سلامت ما بستگی به نحوه زندگی و رفتارمان دارد. هرروز و هرساعت ما می توانیم سلامت و یا بیماری را انتخاب کنیم.
هنگامی که ما عاقلانه تصمیم گیری می کنیم طبیعت پاداش ما را با سلامت و خوشبختی می دهد اما نتیجه طبیعی زندگی بدون توازن و به دور از عقل و خرد بیماری است. آیورودا سلامت را وضعیت طبیعی بدن می داند و معتقد است طبیعت تمامی احتیاجات مورد نیاز برای حفظ آن را در اختیار انسان گذاشته است. بدن همه روزه با انواع عوامل بیماری زا شامل باکتری ، ویروس ، مواد آلرژن و حتی کارسینوژن در تماس است اما سیستم ایمنی با آنها مقابله می کند تا قادر به حفظ سلامت باشیم. در واقع بدن انسان دارا ی مکانیسم خود تنظیم است تا بتواند تعادل را حفظ کند.
● سرشت خود را بشناسید
مطابق فلسفه آیورودا، همه چیز در این جهان از پنج عنصر اساسی تشکیل شده است. این عناصر ساختاری شامل آب ، آتش ، هوا، زمین و اتر(فضا) است. بسته به اینکه کدام یک از این عناصر در ساختار مخلوقات روی زمین غالبتر باشد آن را به عنوان جزئ اصلی تشکیل دهنده آن موجود می شناسیم.
براساس همین دیدگاه ، این عناصر بصورت زوج با هم ترکیب می یابند و سه خصلت عمده را پدید می آورند که به نام دوشا (سرشت) نامیده می شوند. در بدن هرشخص ، یکی از این سرشت ها بعنوان غالب شناخته می شود که ویژگیهای فردی او را رقم می زند. بنابراین برای پیشگیری و درمان بیماری ابتدا باید این خصلت ها شناخته و معین شود. اینها در واقع همان مشخصات فیزیکی ، فکری و احساسی هرانسان به شمار می روند که در وجود همگان دیده می شود. تعالیم آیورودا این سه گروه مهم را به واتا ، پیتا و کافا تقسیم بندی می کند. افراد با خصلت غالب واتا، معمولا لاغر هستند. پوست آنها خشک و دارای چروک است و اغلب ضف قدرت تصمیم گیری دارند. در عین حال خلاقیت فکری و توانایی ذهنی بالایی داشته و در حرکت و گفتار بسیار سریع هستند.
از سایر ویژگیهای این گروه از مردم باید به عصبانیت ، اضطراب و استعداد مبتلا به بی خوابی ، آمفیزم ، آرتریت ، ذات الریه و یبوست اشاره کرد.
دسته دوم افرادی هستند که دارای خصلیت پیتا هستند. اینها بدنی گرم و اندامی متناسب ، پوست چرب و اشتهای زیادی دارند.
این افراد معمولا به سرعت نسبت به وقایع پیرامون خودعکس العمل نشان می دهند و مستعد ابتلا به تب و بیماریهای التهابی می شوند.
گروه سوم ، سرشت کافا است که نقطه مقابل واتا است. افراد این گروه خونسرد، بخشنده و خوش برخورد هستند، علاقه ای به ورزش و تحرک ندارند و اغلب از اضافه وزن رنج می برند.
به آهستگی حرکت می کنند و غذاهای چرب و پرنمک را به سایرخوراکی ها ترجیح می دهند(احتمالا بامشاد مجموعه نقطه چین به این گروه تعلق دارد!). چنین افرادی نسبت به سرماخوردگی و عفونت سینوس و دیابت بسیار حساس هستند. متخصصان طب آیورودا، پس از مشاوره و تعیین سرشت غالب بیماران نسبت به تجویز داروی مناسب هر گروه اقدام می کنند.
هریک از این سه گروه احتیاجات غذایی متفاوتی داشته و نیازمند برنامه زندگی خاصی هستند که عدم توجه به آن ، ظهور بیماریهای گوناگون را بدنبال دارد.
● شواهد کلینیکی
مطالعات گوناگون ، اثرات مفید آیورودا در درمان بیماریها را به اثبات رسانده است. یکی از این موارد برر سی کلینیکی است که در سال ۱۹۹۰ به انجام رسید. نتایج این تحقیق نشان داد که عصاره گیاه دارویی بنام جینما سیلوستر که توسط متخصصان آیورودا تجویز می شود جهت کنترل هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) مبتلایان به دیابت موثر است.
مدت درمان با این گیاه دارویی ۱۸ تا ۲۰ ماه بوده و ۲۲بیمار شرکت کننده در این بررسی علاوه براستفاده از داروهای رایج از این داروی گیاهی بهره جستند. تمامی این بیماران بهبود قابل توجهی را نشان دادند و حتی ۵ نفر از آنها با نظر پزشک ، مصرف دارو را قطع کردند. تحقیق دیگر در سال ۱۹۹۵ برروی ۶۰ بیمار مبتلا به پارکینسون انجام شد.
متخصصان به مدت ۱۲ هفته از عامل دارویی HP-۰۰۲ که در طب آیورودا کاربرد دارد استفاده کردند. در گروه مقابل ، شامل ۲۶ بیمار، فقط داروهای رایج تجویز شد. نتایج حاکی از تاثیر فوق العاده داروی مذکور در کاهش و کنترل علائم بیماری پارکینسون بوده است.
بررسی دیگر، اثر دارویی را که در طب آیورودا برای کاهش کلسترول و تری گلیسرید به کار می رود کاملا_ مشخص ساخته است. این دارو کلسترول خون را تا حدود ۲۰ درصد کاهش می دهد، در حالی که این تاثیر برای کاستن از مقدار تری گلیسرید خون حدود۲۷ درصد است. از برنامه های تحقیقاتی در دست اجرا باید به طرح مشترک دانشمندان دانشگاههای پزشکی جانزهاپکینز و UCLA همراه با پزشکان هندی اشاره کرد. این پروژه برای بررسی اثرات کلینیکی درمانهای آیورودا در معالجه روماتیسم مفصلی ، هپاتیت C، دیابت و استئوآرتریت انجام می شود.
● خداحافظی با افسردگی
از دیدگاه طب سنتی مشرق زمین ، درمان افسردگی مطابق با اصول روانشناسی غربی حاوی نقایص متعددی است. اغلب داروهای مورد استفاده برای افسردگی عوارض جانبی زیادی دارند. در عین حال روش ویژه ای هم برای پیشگیری از بروز افسردگی و یا جلوگیری از عود مجدد آن ارائه نشده است. حدود نیمی از بیمارانی که افسردگی آن ها درمان می شود شاهد بازگشت بیماری خود هستند. متقابلا_، متخصصان آیورودا سعی در برقراری تعادل درازمدت دارند که مانع از عود بیماری می شود. آیورودا علت بروز بیماریهای گوناگون و از جمله افسردگی را بررسی می کند. برقراری توازن طبیعی بدن در نتیجه پیروی از قوانین آیورودا، دارویی طبیعی برای بیماری افسردگی محسوب می شود. نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد تاثیر سریعتر داروهای مورد استفاده در این شیوه نسبت به داروهای رایج است. البته باید توجه داشت که هرگونه استفاده از داروهایی که در شاخه های گوناگون طب مکمل استفاده می شود حتما تحت نظارت و با اطلاع پزشک متخصص بوده و هرگز نباید بصورت خودسرانه نسبت به قطع داروهای مورد استفاده اقدام شود. نکته جالب توجه در مورد آیورودا این است که اگر چه این روش درمانی در هندوستان اغلب مورد توجه افراد فقیری است که قادر به پرداخت هزینه های داروهای رایج نیستند اما این شیوه درمان در کشورهای غربی و خصوصا ایالات متحده اختصاص به قشر مرفه جامعه دارد، درمان آیورودا در این کشورها هفته ای ۱۵۰۰ تا ۳۵۰۰ دلار هزینه در بر دارد.

منبع : انجمن درمانگران ایران