پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


مراسم ازدواج در آذربایجان


مراسم ازدواج در آذربایجان
در آذربایجان جنوبی که ریشه های فرهنگی و اجتماعی بس دیرینه ای دارد ، آداب و رسوم بسیار ویژه و جذابی در زمینه ازدواج جریان دارد . این آداب و رسوم و نحوه اجرای آنها از سالهائی بس دور تا کنون ادامه داشته است . ازدواج برای خلق آذربایجان جنوبی مفهومی مقدس داشته و واحد خانواده از اهمیتی فوق العاده برخوردار میباشد.
این تقدس و احترام ،خود به مراسم ازدواج و این مؤسسه مهم و پایه ای زیبائی و شکوه فراوانی میبخشد .در آذربایجان جنوبی مراسم ازدواج عموما به یک شکل برگزار میشود .در این دیار زیبا در ماههای مقدس محرم،صفر و رمضان معمولا ازدواج صورت نمیپذیرد.در بعضی از مناطق آذربایجان جنوبی و علی الخصوص در روستاها و قصبات ازدواج با مراسم خواستگاری آغاز شده و نوعروسان بدین ترتیب انتخاب میشوند. این بخش که در زبان ترکی "الچیلیک " نامیده شده و در مراسم ازدواج از اهمیت فراوانی برخوردار است ،معمولا توسط مادر وخواهران داماد آینده انجام میگردد. در این مراسم نزدیکان داماد آینده ترانه هائی نیز میخوانند و عروس را بنوعی خواستگاری میکنند .بعنوان مثال :
▪ ال آلمایا گلمیشم
▪ شال آلمایا گلمیشم
▪ گوزل گؤز بی اوغلانا
▪ یار آلمایا گلمیشم
در بعضی از مناطق آذربایجان جنوبی خواستگاران با ضیافتی که محور آنرا غذاهای لذیذی همانند خورشت و پلو تشکیل میدهد ،پذیرائی میشوند . سپس بزرگان و سالمندان هر دو طرف گرد هم آمده و در مورد شرایط عقد و روز آن به توافق میرسند . در آذربایجان جنوبی به این مراسم روز نشان گفته و در آن بزرگان خانواده داماد آینده به خانه نوعروس دعوت میشوند تا در مورد مهریه به بحث و تبادل نظر بپردازند . در بعضی از خانواده های کوچ نشین آذربایجان جنوبی هنوز سنت اخذ " شیر بها " بمورد اجرا گذاشته میشود . بعد از اخذ پاسخ ثبت کله قندی که از طرف خانواده داماد آورده شده شکسته شده و نوک کله قند نیز به مادر عروس داده میشود . بعد از مراسم روز نشان ،نوبت به خرید زیورآلات،پارچه ها و هدایائی میرسد که در روز عقد بین طرفین رد و بدل میگردد.
عقد و یا نکاح مابین عروس و داماد در روزی که معنای خوبی داشته و از طرف خانواده ها مورد قبول قرار گیرد بسته میشود .این مراسم معمولا در حضور نزدیکان و خویشاوندان داماد و عروس و با وساطت ماموری رسمی در خانه نوعروس برگزار میگردد. بهنگام قرائت خطبه عقد ، پارچه ای سفید رنگ بر روی سر داماد و عروس قرار گرفته و دو تکه قند برای آغاز زندگی شیرین و ادامه آن بهمین شکل بیکدیگر سابیده میشوند.
در گذشته دختران و پسرانی که از همدیگر خوششان میآمد ،برای دیدار یکدیگر شبها بخارج خانه میآمدند. نامزدها و عاشقها برای همدیگر ترانه و بیاتی خوانده و بدین شکل شب را سحر مینمودند .در شبهای چهارشنبه سوری نیز نامزدین داماد پشت بام خانه ها رفته و از آنجا شال و یا دستمالی را بداخل خانه محبوبشان میانداختند. شهریار شاعر بزرگ آذربایجان در این مورد چنین میسراید :
▪ بایرامدی ، گئجه گوشو اوخوردو
▪ آدخلی گیز بیگ جورابینی توخوردو
▪ ای نه گؤزل قایدادیر شال ساللاماخ
▪ بیگ شالینا بایرام سنین باغلاماخ
نوعروس درهر عیدی که در خانه داماد آینده بگذراند ،هدایای فراوانی دریافت مینماید . در آذربایجان جنوبی بعد از مراسم عقد خانواده ها همدیگر را برای اولین بار به خانه همدیگر دعوت میکنند که به آن "ایاق آچما" میگویند .در واقع با این مراسم خانواده ها با همدیگر بیشتر آشنا شده و رفت و آمدشان تسهیل میگردد . قبل از برگزاری مراسم عروسی خصوصیت قابل توجه دیگری و جود دارد بدین ترتیب که ؛ باید از خانواده های خویشاوندی که عزادار میباشند اجازه گرفته شود .بعد از این امر خانواده ها دور هم جمع شده و عروسی با شادی بسیاری آغاز میگردد . در خانه داماد گوسفندی قربانی شده و با گوشت آن از میهمانان پذیرائی میگردد .
بعد از ضیافت شام نوبت به موسیقی و رقص میرسد تا ترکهای آذربایجان قهرمانیهای خود و ظرافت فرهنگی خود را به معرض نمایش بگذارند. بسیاری از مدعوین بسلامتی عروس و داماد به نوازندگان پول میبخشند که بدان " شاباش " میگویند. در بعضی از مناطق آذربایجان جنوبی این پول جمع آوری شده به داماد داده میشود .در بعضی از عروسیها نیز عاشقان با ساز خود پا به صحنه گذاشته و با سرودن ترانه های حماسی ،گرم و شاد فضائی خاص ایجاد مینمایند . در میان دوستان نزدیک داماد دو نفر بعنوان "ساقدوش" و "سولدوش" انتخاب شده و از طرف پدر داماد به آنها هدیه داده میشود . در این میان در خانواده های داماد و عروس جشن و پایکوبی همچنان ادامه یابد . قبل از حرکت نوعروس بخانه داماد پدر عروس در نزد خویشاوندانش در گوش دخترش چنین میگوید :" صاحب دختران و پسران بسیاری گردی ،ثروتمند و خوشبخت باشی ،به حرف پدر شوهر و مادر شوهرت گوش بدی ،روزهای خوشی داشته باشی ....انشاالله" .
● مراسم عروسی
در ساعات دیر شب دوستان نزدیک داماد نوعروس را طی با جشن و پایکوبی به خانه ای که داماد در آن آنست میآورند . بهنگام بردن نوعروس از خانه پدری به خانه داماد ترانه های جالبی خوانده میشود.
وقتی نوعروس بدرب خانه داماد میرسد ، بیحرکت میایستد تا بزرگ خانه آمده و با دادن هدایائی ورودش بخانه را مبارک سازد . نوعروس بعد از ورود بخانه بر روی صندلی نشسته و بر روی سرش کاسه ای کوچک بنام "دوواخ "میگذارند که معمولا ساقدوش آنرا گرفته و فرار میکند .
برای اخذ مجدد این کاسه و یا دوواخ باید به ساقدوش نیز هدایائی داده شود . فردای شب عروسی و یا چند روز بعد خویشاوندان با هدایائی بسیار بخانه داماد میایند خانه داماد نیز از این خویشاوندان با غذاهای عالی پذیرائی مینماید .
در آخر باید گفت که تمامی این مراسم و آداب رسوم زیبای آذربایجان جنوبی امروزه در نتیجه شرایط اقتصادی و اجتماعی رنگ و روی خود را از دست داده و بیشتر در مناطق روستائی قابل مشاهده میباشند . دیگر در جامعه ماشینی امروزی حتی وسط خیابانها نیز بعضا میتوان آشنائی و حتی خواستگاری دختران و پسران را مشاهده نمود . بنظر این آداب و رسوم نیز همانند سفره های پرزرق و برقمان که جای خود را به پیتزاها و ساندویچها داده اند به ازدواجهائی سریع که پایائی زیادی نیز ندارند ،میدهد. با همه این احوال ترکهای آذربایجان همواره به آداب و رسوم خود پایبند بوده و خواهند بود.
منبع : پایگاه اطلاع رسانی آذربایجان جنوبی ما


همچنین مشاهده کنید