عوامل خطرساز بیماریهای قلبی عروقی در رژیم غذایی

بیماریهای عروق کرونر(CHD) قلب ناشی از عدم رسیدن جریان خون به عروق احاطه کننده و خون رسان به قلب است.اصلی ترین دلیل بیماریهای قلبی عروقی آترواسکلروز است.آترواسکلروز یک بیماری پیشرونده است که از کودکی شروع میشود و در طی سالها پیشرفت میکند.این بیماری در اثر رسوب چربی و کلسترول و مواد دیگری همچون کلسیم،فیبرین و مواد حاصل از تخریب سلولها در دیواره رگها بروز میکند. به این رسوبات پلاک یا اتروما میگویند.انسداد چشمگیر رگ باعث بروز عوارض حاد ی چونMI,USA و مرگ میشود
● عوامل خطر ساز بیماریهای قلبی عروقی:
۱) هایپرلیپیدمی(افزایش چربی خون):
▪ LDL: اصلی ترین ناقل کلسترول در خون است و افزایش آن با افزایش بروز بیماریهای قلبی عروقی همراه است طوری که ۱واحد افزایش در LDLخون برابر است با ۲-۱%افزایش ریسک بیماریهای قلبی عروقی.LDL باید کمتر از ۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود.
▪ HDL : عامل کاهنده کلسترول خون و بسیار مفید است. ۱ واحد افزایش در HDL۳ -۲%ریسک بیماریهای قلبی عروقی را کاهش می دهد. باید بیشتر از ۳۵ میلی گرم در دسی لیتر حفظ شود. LDLاکسید شده منجربه ضایعات آترواسکلروز میشود،در حالی که HDL ازتجمع چربی در دیواره عروق جلوگیری میکند.
۲) چاقی:
▪ BMIیا نسبت قد به مجذور وزن(W/H۲) باید بین ۲۰ تا ۲۵ حفظ شود.BMIبیشتر از ۳۰ ریسک بیماریهای قلبی را به شدت افزایش میدهد.
▪ WHRیا نسبت دور کمر به دور باسن در آقایان کمتر از ۱ و در خانمها کمتر از ۸/۰ باید حفظ شود.چاقی شکمی ریسک بیماریهای قلبی را به شدت افزایش میدهد
▪ افرادی که دارای چاقی مشخص هستند،۵/۱-۱ ساعت بعد از غذا مجددا گرسنه میشوند و بایدغذای خود را به ۳ وعده صبحانه عالی،ناهار متوسط و شام مختصر تقسیم کنند.
افرا د چاقی که قصد کاهش وزن دارند میزان کاهش وزن حداکثر ۱ – ۵/۰ کیلوگرم در هفته باید باشد نه بیشتر.
۳) روغنهای جامد(چربی اشباع) و کلسترول :
این روغن ها کلسترول و LDLرا بالا میبرند و عامل بروز آترواسکلروز و بیماریهای قلبی عروقی هستند.منابع این چربیها عبارتند از روغن جامد،کره،روغن نخل،روغن نارگیل و چربی حیوانی. هایپرکلسترومیک ترین چربیها،کره و روغن نخل و نارگیل هستند. برای پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی چربی اشباع نباید بیشتر از یک سوم کل چربی را تشکیل دهد.
۴) همو سیستئین:
یک اسیدآمینه است که تحت تاثیرفولیک اسید و vit B۶و vit B۱۲متابولیزه میشود و اگر در اثر کمبود این مواد نتواند متابولیزه شود به خون نشت پیدا میکند و افزایش آن در خون مستقیما با ریسک بیماریهای قلبی عروقی همراه است.در بعضی مطالعات مصرف مکمل B Complexباعث کاهش هموسیستئین پلاسما و کاهش ریسک بیماریهای قلبی عروقی شده است.
۵) نوسانات انسولین:
نواسانات انسولین منجر به آسیب عروق و تشکیل پلاک آترواسکلروز میشود. غذاهای قند دار،به خصوص قند ساده،بدلیل جذب سریع، منجر به ترشح یکباره شدید انسولین میشود. برای حفظ سلامت عروق باید سرعت جذب قند را تا حد ممکن آهسته کنیم. وجود چربی همراه قند،مصرف فیبر همراه غذاو مصرف کربوهیدرات های پیچیده جذب قند را به تاخیر می اندازد و ترشح انسولین را آهسته می سازد.
در مورد افراد چاق به خصوص چاقی شکمی مصرف میوه به صورت تازه در وعده های صبحانه و بعد از ناهار توصیه میشود تا قند آنها باعث تحریک یکباره ترشح انسولین در میان وعده ها و شب نگردیده و موجب مهار سوخت چربی نگردد. افراد دارای وزن متعادل میتوانند ۷۵۰ گرم میوه و سبزی خود را در ۵ وعده ۱۵۰ گرمی تقسیم کنند.
۶) آهن:
آهن زیاد در بدن یک محیط اکسیداتیو غنی ایجاد میکند که زمینه را برای اکسیداسیون LDLفراهم میکند.در افرادی که MIکرده اند،میزان آسیب قلبی رابطه مستقیم با میزان آهن ذخیره شده در قلب دارد.آهن زیاد باعث تخریب رگها(انسداد شریان گردن یا کاروتید)میشود.در مردان و در زنان یائسه مصرف مکمل آهن بدون آزمایش خون توصیه نمیشود.
۷) کافئین:
محدودیت مصرف کافئین به مقدار کمتر از ۵ فنجان قهوه در روزتوصیه میشود.کاهش دریافت کافئین
باعث کاهش هموسیستئین میشود.
۸) نخوردن صبحانه:
خوردن صبحانه به میزان قابل توجهی منجر به کاهش چسبندگی پلاکت ها و کاهش ترومبو گلوبین ،فاکتور نمایانگر فعالیت پلاکت ها برای ایجاد لخته خون ، در افرادی که صبحانه میخورند نسبت به آنهایی که نمی خورند،۵/۲ برابر بیشتر است. افرادی که صبحانه نمیخورند نسبت به آنهایی که
می خورند،چاق ترند.
۹) نداشتن فعالیت فیزیکی:
عدم تحرک فاکتور خطری است برای بروز بیماریهای قلبی عروق.به منظور حفظ سلامت قلب و عروق توصیه میشود که بزرگسالان حداقل ۳۰ دقیقه و کودکان حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط شدت هوازی ،حداقل ۵ روز در هفته داشته باشند.از این مقدار ورزش ۱۰ دقیقه ابتدای آن باید گرم کردن بدن ( (WARM-UPو۱۵-۱۰ دقیقه آخر سرد کردن(COOL-DOWN)باید باشد. شدت متوسط به عنوان ۸۰-۶۰%ماکزیموم ضربان قلب در نظر گرفته میشود.(ماکزیموم ضربان قلب=۲۲۰ منهای سن)شدت متوسط همچنین شدتی است که ۲ مایل را در ۳۰بتوان دقیقه پیمود.
● بعضی مواد غذایی کاهنده خطر بیماریهای قلبی عروقی
بعضی مواد در رژیم غذایی هستند که از خطر بیماریهایی قلبی عروقی می کاهند.از جمله این مواد عبارتند از:
۱) سویا:
سویا حاوی مواد زیر است:
▪ لسیتین: کاهش کلسترول و LDLخون
▪ فیتواستروژن: جلوگیری از علائم یائسگی همچون گرگرفتگی و پوکی استخوان با تحریک استئوبلاست ها؛ جلوگیری از سرطان های ناشی از هورمون ها
▪ ایزوفلاوونوئیدها:بهبود پروفایل لیپید های خون؛
مصرف ۴۰ گرم سویا در روز باعث: ۱ % کاهش LDL،۱۱% کاهش TG،۲% افزایش HDL میشود.
▪ پروتئین: ۵۰% سویا پروتئین است
▪ غنی از فیبر محلول و غیر محلول
سس سویا فقط حاوی مقادیر اندک سویا است و مقادیر بالایی سدیم دارد.
بر اساس مطالعه روی حیوانات مصرف مقادیر بالای سویا در بارداری اثر منفی روی جنین دارد.
۲) زنجبیل،زیره :
از تجمع پلاکتها جلوگیری میکنند.Gingerolدر زنجبیل اثر مشابه آسپیرین دارد.
۳) جعفری:
هم تراز آسپیرین عمل میکند.اوجنول((Eugenol موجود در جعفری خشک حتی بعد از تشکیل لخته (از طریق سیستم پروستاگلاندین) اثر مفید در کاهش و برطرف کردن آن دارد.
۴) فلفل قرمز تند:
اثر کوتاه مدت بر لخته خون دارد.
۵) چای:
مانع تجمع پلاکت ها و تولید ترومبوکسان شده و از لخته خون میکاهد.از جمله ترکیبات چای نوعی تانن به نام کاتچین است که نه تنها هم تراز آسپیرین است بلکه از تکثیر سلولهای ماهیچه صاف در دیواره رگها که تحت تاثیر LDLاکسید شده تحریک میشود و باعث تشکیل پلاک می گردد ،جلوگیری میکند.
۶) هویج:
خوردن هویج خام یا پخته به مقدار ۵ بار یا بیشتر در هفته(۵/۱ عدد در روز) یا ۳ لیوان اسفناج پخته در روز،۴۵-۳۵%خطر حمله قلبی را میکاهد.این اثر به خاطر بتاکاروتن،ویتامین ث و پتاسیم بالای آن است.زیست دسترسی بتا کاروتن هویج با پختن بیشتر میشود.
پتاسیم به دیواره رگها انعطاف میدهد و در برابر فشارخون مصونیت می آورد.
۷) گوجه فرنگی :
لیکوپن آن باعث کاهش خطر سرطان پروستات،گوارش و رحم می شود و اثر حفاظتی در مقابل بیماری های قلبی عروقی دارد.
۸) پیاز و سیر:
پیاز به علت داشتن کورستین از تجمع پلاکتی و لخته شدن خون جلوگیری می کند.از قدیم به عنوان رقیق کننده خون معروف بوده است.سیر باعث کاهش لخته خون،کاهش عفونت هاوکاهش سرطان میشود. مصرف یک سیر کوبیده در هر وعده غذایی و نصف پیاز در روز در کاهش بیماریهای قلبی عروقی بسیار مفید است.تاثیر مصرف سیر پخته و خام در جلوگیری از لخته خون یکسان است.
۹) ماست:
مصرف منظم ماست حاوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس ۱۰-۶% ریسک بیماریهای قلبی را کم میکند.
۱۰) فیبر
فیبر محلول در افراد با چربی خون بالا،LDL را۱۴ %کاهش میدهد.فیبر با اتصال به اسیدهای صفراوی کلسترول را پایین می آورد.باکتریها با تخمیر فیبر اسیدهای چرب کوتاه زنجیره می سازند که از سنتز کلسترول جلوگیری میکند.فیبرهای محلول همچون پکتین،صمغ ها،آلگال ،همی سلولز و پسیلیوم که در حبوبات،جو،میوه باعث کاهش کلسترول وLDLمیشوند.فیبرهای غیر محلول همچون سلولز و لیگنین هیچ اثری روی کلسترول خون ندارند.از کل فیبر توصیه شده (۳۰-۲۵گرم در روز)،۱۰-۶ گرم آن باید از فیبر محلول باشد که این مقدار با ۶-۵ واحد میوه و سبزی و ۶ واحد یا بیشتر حبوبات ومغزهاو غلات پر فیبر در روز تامین میشود.

www.persiandiet.com
گیتی بهدادی پور-کارشناس تغذیه
www.behdadipour.com

منبع : موسسه رژیم درمانی تن سالم