بازگشت واسلاو هاول به صحنه

واسلاوهاول نویسنده و سیاستمدار نامی چک بیست سال پیش خود را وقف سیاست کرد و پنج سال پیش از عالم سیاست کناره گرفت و اینک با نمایشنامه «عزیمت» به دنیای دلخواه خود، یعنی صحنه تئاتر برگشته است.
هاول در کنار فعالیت سیاسی، و پیش از آن، نمایشنامه های متفاوتی نوشته است، که برخی از آنها از مهم ترین آثار نمایشی قرن بیستم به شمار می روند.
برخی از آثار این نویسنده و سیاستمدار ۷۱ ساله، بارها در معتبرترین تئاترهای جهان اجرا شده اند، اما از بیست سال پیش اثر تازه ای از او منتشر نشده بود.
نمایشنامه عزیمت، روایت سرگذشت زمامداری بلندپایه است که پس از ترک فعالیت سیاسی، برای بازگشت به زندگی عادی و انطباق با شرایط تازه با مشکل روبه رو می شود.
تئاتر عزیمت با بیانی طنزآمیز، سرگذشت غم انگیز رئیس کشوری ناشناخته را روایت می کند که منصب سیاسی خود و به همراه آن مقام بالا و موقعیت برتر خود را ترک می کند. جدا شدن از مقام پیشین و ترک تجملات و امتیازات همراه آن، برای «رهبر سابق» دشوار است، به ویژه وقتی می بیند که زندگی سیاسی کشور، پس از کناره گیری او، مطابق میل او پیش نمی رود.
منتقدان و روزنامه نگارانی که اجرای عزیمت را در نمایشی ویژه دیده اند، عقیده دارند که در این اثر نیز مانند سایر نمایشنامه های هاول، رگه های پررنگی از زندگی و تجارب شخصی او دیده می شود.
هاول انکار می کند که نمایشنامه عزیمت رونوشت یا برداشتی دقیق از زندگی خود اوست، و تاکید می کند که نگارش این اثر را پیش از آغاز زندگی فعال سیاسی در سال ۱۹۸۹ آغاز کرده است. اما او در عین حال می پذیرد که بدون تجربه سیاسی در مقام ریاست جمهوری کشورش نمی توانسته چنین اثری خلق کند.
به نظر هاول نمایشنامه آخر او پیش از هر چیز تاملی در کشش ها و جذبه های مقام سیاسی و موقعیت خاص سیاستمداران برجسته است. نمایش به گفته او می کوشد به این پرسش پاسخ بگوید: «این چه رازی است که وقتی قدرت را از دست می دهیم، تمام زندگی ما به لرزه می افتد؟ چرا قدرت برای بعضی افراد چنان کششی دارد که اگر آن را از دست بدهند، زندگی برای آنها معنای خود را از دست می دهد.»
هاول به تماشاگران اثر تازه خود توضیح داده است: «این نمایش بر پایه مشاهده جهانی در حال فروپاشی شکل گرفته است، در دنیایی که ارزش ها فرو می ریزد و قطعیت از بین می رود.»
واسلاو هاول از اوایل دهه ۱۹۶۰ در شرایط سخت سانسور و کنترل دولتی، به انتشار آثار نمایشی خود پرداخت. اجرای نخستین نمایشنامه او به نام «مهمانی در باغ» در دسامبر ۱۹۶۳، برای نمایشنامه نویس جوان شهرت و اعتبار فراوانی به همراه آورد.
او که به شهرتی به سزا دست یافته بود، به سال ۱۹۶۸ و در جریان «بهار پراگ» به یکی از فعال ترین سخنگویان جنبش بدل شد. او در دوران الکساندر دوبچک رهبر اصلاح طلب حزب کمونیست، در سمت دبیر «کانون نویسندگان مستقل» از حامیان فعال اصلاحات بود.
با سرکوب جنبش آزادی خواهی، نشر و اجرای آثار هاول در «چکسلواکی و سراسر اردوگاه سوسیالیستی» ممنوع اعلام شد، اما او برخلاف بیشتر همکارانش نه کشور را ترک کرد و نه به سازش با رژیم تازه تن داد. او برای تامین معاش به کارهای گوناگون پرداخت. سالهای دراز به همراه همکارانش نوشته های ادبی و سیاسی را مخفیانه تکثیر می کرد و با پخش آنها در میان مردم به وظیفه روشنگری ادامه می داد.
هاول به خاطر مبارزه برای آزادی نشر و بیان بارها به زندان افتاد، و هربار پس از رهایی، بی درنگ به مبارزه در راه آزادی عقیده و بیان ادامه داد. او اعلام کرد که نشر افکار و آثار را حق خود می داند و به هیچ وجه از این حق چشم نمی پوشد. این آثار نخست درنسخه های معدود در کشور دست به دست می گشت و سپس از راه های گوناگون به غرب می رسید و به شکل نشریه و کتاب منتشر می شد.
در جریان خیزش مسالمت آمیز مردم چک علیه دیکتاتوری، واسلاو هاول که به عنوان برجسته ترین چهره اپوزیسیون شناخته شده بود، در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ تشکیل نهادی به نام «میعادگاه شهروندان» را اعلام کرد، که جنبش را تا پیروزی نهایی هدایت کرد. هاول در ۲۹ دسامبر ۱۹۸۹ از سوی هم میهنانش به ریاست جمهوری چک واسلواکی انتخاب شد.
در پی تجزیه کشور در سال ۱۹۹۲، هاول تا سال ۲۰۰۳ رئیس جمهور جمهوری چک بود.

منبع : روزنامه مردم سالاری