جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
نترسید امتحان سخت نیست
اکثر ما بعد از روبه رو شدن با موقعیتهای تهدیدآمیز یا فشارزا احساس تنش و اضطراب میکنیم. این گونه احساسات واکنشهای بهنجاری در برابر فشار روانی هستند.
اضطراب امتحان به عنوان پدیدهای رایج که به وفور در مراکز آموزشی و تحصیلی دیده میشود و همبستگی بالایی با عملکرد موفق یا ناموفق دانش آموز دارد، در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد و پیشنهادهایی برای کاهش میزان آن ارائه میشود.
دانشآموز دارای اضطراب امتحان، فردی است که به خوبی مواد و موضوعات درس کلاسی و دوره را فرا گرفته اما به دلیل اضطراب، قادر به بیان دانستههای خویش در امتحان نیست، لذا انتظار میرود بین ثمرههای اضطراب امتحان و نمرههای دروس، رابطه معکوس وجود داشته باشد. تحقیقات متعددی روی تاثیر اضطراب صورت گرفته است و بر همین اساس متخصصان تعلیم و تربیت، اضطراب تحصیلی و امتحان را بر ۲ دسته تقسیم میکنند.
● تسهیلکننده یا تسریع کننده
جنبههایی از اضطراب وجود دارند که کارکرد افراد را در موقعیتهای پیشرفت معینی بهبود میبخشند. تحقیقات نشان دادهاند که میزان متوسط اضطراب و فشار هیجانی موجب تسهیل کارکرد فرد میشود. در قانون یرکز-دادسون، نیز افزایش شدتانگیزه که با اضطراب رابطه مثبت دارد تا حدودی رفتار را تسهیل میکند. این نوع اضطراب و هیجان باعث میشود که فرد در جهت موفقیت و فرار از شکست، تلاش کند و در نتیجه کارکرد و بازدهاش ارتقا مییابد.
● اضطراب ناتوان کننده
اگر اضطراب از حد معینی فراتر رود باعث حواسپرتی، پریشانی و احساس درماندگی میشود. در این حالت فرد دچار کاهش بازده و افت عملکرد میشود.تحقیقات متعدد نشان داده است که اضطراب نه تنها سبب بروز اختلال در حافظه و ادراک میشود، بلکه میتواند موجب بروز اختلالات رفتاری و جسمی نیز شود. این حالت قادر است کارکردهای شناختی و هوشی و روان فرد را مختل کند.
اضطراب امتحان، یادآوری آموختههای قبلی را مغشوش کرده، عملکرد فرد را مختل میسازد. کیفیت عملکرد امتحان تنها به نقایص شناختی و علمی فرد مربوط نمیشود، عملکرد ضعیف افراد دارای اضطراب امتحان زیاد تااندازهای میتواند مرتبط به شایستگی و صلاحیت انجام امتحان، نقص در روشهای مطالعه و کمبود مهارتهای امتحان باشد. تحقیقات متعددی توسط پژوهشگران بسیاری در زمینه وجود رابطه بین نمرههای امتحان و اضطراب امتحان صورت پذیرفته است.
سلیگمن و روزنبام (۱۹۸۹) نشان دادهاند افرادی که دارای اضطراب امتحان بالایی هستند در مقایسه با همکلاسان دارای اضطراب امتحان پایین، عملکرد ضعیفتری دارند. دنین باکر و دایتز(۱۹۷۸) در مطالعه خود دریافتند که دانشآموزان دارای اضطراب امتحان بالا نسبت به گروه دارای اضطراب پایین، نگرانتر، آشفتهتر و بیتوجهتر هستند.
این حالت موجب افت عملکرد آزمودنیهای مضطرب میشود و نتایج آنها را کاهش میدهد. متغیرهای زیادی با اضطراب امتحان رابطه دارند که در این میان نقش اضطراب عمومی و کلی مهمتر است. اضطراب عمومی و کلی حالتی است که در آن تشویش و نگرانی ناتوانکننده فرد بسته به موضوع خاصی نیست و حالت آزاد و منتشر دارد.
اضطراب عمومی و کلی با اضطراب امتحان رابطه معنیداری دارد به عبارتی هرقدر میزان اضطراب عمومی فرد بالاتر باشد میزان اضطراب امتحان او نیز بالاتر است.
● همهگیرشناسی
براساس برآورد پژوهشگران، سالانه حدود ۱۰میلیون دانشآموز اضطراب امتحان را تجربه میکنند و برای ۲۵درصد این عده اضطراب فلجکننده است و با افزایش سن میزان آن افزایش مییابد.
کودکان در سنین دوره ابتدایی، اضطراب اندکی را درباره امتحان تجربه میکنند. اضطراب امتحان در سنین ۱۲-۱۰ سالگی شکل میگیرد و تا دوران بزرگسالی، حتی تحصیلات دانشگاهی ادامه مییابد.
به نظر میرسد با بالاتر رفتن سن و اهمیت یافتن موفقیتهای تحصیلی، میزان اضطراب امتحان هم بالا میرود. در زمینه تفاوتهای جنسی پژوهشهای چندی نشان دادهاند که اضطراب امتحان به صورت معنیداری بین این ۲ جنس متفاوت است. نتایج به دست آمده حاکی از این بودهاند که دختران، مضطربتر( در زمینه امتحانی) از پسران هستند.
در بررسی علل این موضوع میتوان به مسائل فرهنگی و نقشهای جنسیتی اشاره کرد. به نظر میرسد ابراز و اظهار اضطراب توسط زنان و دختران پذیرفتهتر است. صاحبنظران تعلیم و تربیت، آرای متفاوتی درخصوص علل اضطراب امتحان ارائه دادهاند ولی در این میان نقش ۵ عامل مهمتر از سایر عوامل قلمداد شده است.
● روابط متقابل
خانواده، عامل مهمی در ایجاد اضطراب به شمار میآید. انتظارات والدین علاوه بر اینکه میتواند ملاک موفقیت و شکست کودک باشد ممکن است اضطراب آفرین نیز باشد.
انتظارات بیش از حد والدین و مقایسه فرزندان با همسالان و همکلاسان خود موجب افزایش اضطراب و تشویش دانشآموزان میشود، به خصوص انتظارات بیش از اندازهای که بدون توجه به تواناییها و استعدادهای کودک به وی القا شود، موجب افزایش اضطراب امتحان و عملکرد ناموفق دانشآموز میشود.
این مسئله متاسفانه در جامعه ما به دلیل افزایش ارزش تحصیلات، رواج قابل توجهی دارد. وجود مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و مدارس با شرایط ویژه که برای ورود به آنها لازم است امتحاناتی خاص گذرانده شود و انتظارات والدین از فرزندان در این ارتباط میزان اضطراب امتحان وحتی اضطراب کلی دانشآموزان را بالا برده است.
● انتظارات معلم
موفقیت هر فرد بستگی به میزان انتظار و توقعی دارد که از او میرود. یکی از عوامل مهم در ایجاد انگیزه در دانشآموز، انتظارات معلم از وی است. انتظارات مثبت و مناسب معلم، آثار مثبتی بر عملکرد تحصیلی دانشآموز دارد. هرگونه انتظار نابهجا که بدون توجه به تواناییها و استعدادهای کودک وجود داشته باشد منجر به ایجاد اضطراب خواهد شد.
اضطراب امتحان ممکن است ناشی از اعمال قدرت معلم باشد، زیرا معلم، دانشآموز را ارزشیابی میکند و سرنوشت تحصیلی دانشآموز در اختیار وی قرار دارد. معلمی که نمره دادن را وسیله اعمال قدرت و تنبیه دانشآموز قرار دهد، باعث ایجاد اضطراب در دانشآموز میشود.
● روشهای صحیح مطالعه
دانشآموزان مضطرب غالبا فاقد برنامهریزی اصولی و منسجم در مطالعه دروس خود هستند و هنگام مطالعه تمرکز لازم را ندارند، در مقابل دانشآموزان موفق روش مشخص و برنامه منسجمی در مطالعه دروس خود دارند و طی سال تحصیلی وقت مناسبی برای خواندن دروس اختصاص میدهند.
● دشواری امتحان
مواد امتحانی دشوار، غالبا به شکست دانشآموزان منجر میشود و هر تجربه شکستی باعث افزایش میزان اضطراب میشود. در دروس دشوار قاعدتا تعداد شکستهای دانشآموز بیش از دروس آسان است، لذا تجربههای مکرر شکست باعث ایجاد اضطراب شده و در موقعیت امتحان بروز میکند.
● این میزان بالای اضطراب به افت عملکرد فرد میانجامد که بازهم به شکست او منتهی میشود. چنین فرآیندی دور بستهای ایجاد میکند که نهایتا اضطراب ناتوانکننده را به وجود میآورد.
● محیط برگزاری امتحان
در بیشتر مدارس به دلیل عدم وجود مراقبان و ناظران امتحان به میزان مناسب مراقبان و گردانندگان جلسه امتحان سعی میکنند محیط رعب و وحشتی در جلسه ایجاد کنند که جلوی احتمال تقلب را بگیرند، اما این جو به ندرت بر دانشآموزان متقلب اثر میگذارد، زیرا این عده ویژگیهای شخصیتی خاص مانند نترس بودن و قدرت خطر کردن دارند که چنین تمهیداتی اثر اندکی بر آنها دارد.
در مقابل دانشآموزان مضطرب در این محیط مضطربتر شده و عملکردشان آسیب میبیند.
فاطمه غفرانی
منبع : روزنامه همشهری
همچنین مشاهده کنید