جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا


فرصتها و تهدیدهای اقتصاد ایران در پیوستن به سازمان تجارت جهانی


فرصتها و تهدیدهای اقتصاد ایران در پیوستن به سازمان تجارت جهانی
جهانی شدن، پدیده چندان تازه ای نیست. بعضی از تحلیلگران استدلال می کنند که اقتصاد جهانی سابقه ای صد ساله دارد؛ اما امروزه تجارت و خدمات مالی، توسعه بیشتری یافته و عمیقاً یکپارچه تر از گذشته شده است. چشمگیرترین بعد این پدیده، یکسان شدن بازارهای مالی است که ارتباطهای مدرن الکترونیک، آن را میسر ساخته است. قرن بیستم با افزایش تقریباً ۵ برابر تولید ناخالص داخلی جهان، رشد اقتصادی بی نظیری را شاهد بوده است.
اما این رشد یکنواخت و پایدار نبود. بیشترین رشد و توسعه در نیمه دوم قرن بیستم شکل گرفت. جهانی شدن، وسیله ای است که بازارهای مالی و تجاری جهان را یکپارچه تر می سازد. اما کشورهای مختلف تجارب متفاوتی در دستیابی به اقتصادی پیشرفته کسب کرده اند. درآمد بسیاری از کشورها به سرعت به طرف سطوح درآمدی کشورهای صنعتی در حرکت بوده و در کشورها نیز پیشرفت کندی داشته و در برخی کشورها این کاهش به طور مطلق بوده و یا کاهش داشته است.
روند عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان تجارت جهانی می تواند برای اقتصاد کشور هم فرصت و هم تهدید باشد. اگر این عضویت با برنامه ریزی و تقویت ظرفیتهای اقتصادی در بخشهای مختلف اقتصادی همراه باشد، برای کشور فرصت پدید خواهد آمد و اگر بدون برنامه ریزی وارد روند عضویت شویم، مسلماً تهدید بزرگی علیه منافع ملی و اقتصاد کشور خواهد بود.
باید به عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی به عنوان یک «فرصت تهدیدآمیز» نگریست.
جهانی شدن، فرصتهای وسیعی را برای توسعه فراهم می کند، اما هیچ گاه این فرصتها به طور یکسان و برابر در دسترس همه کشورها قرار نمی گیرد. برخی کشورها سریعتر از دیگران درون اقتصاد جهانی ادغام می شوند. به نظر می رسد کشورهایی که قادرند به اقتصاد جهانی ملحق شوند، سریعتر رشد کرده و فقر را کاهش می دهند.
● پیامدهای فرهنگی- سیاسی
الحاق ایران جدا از مسایل اقتصادی مطمئناً دارای پیامدهای فرهنگی و سیاسی خواهد بود. فرایند جهانی شدن بویژه در حوزه اقتصاد تجارت و صنعت ابعاد گسترده تر و جدیدتری به خود گرفته و عرصه رقابت را بسیار تنگتر کرده است، به نحوی که هر روز در این زمینه مشکلات عدیده ای برای افراد ایجاد می شود، به گونه ای که آنها ناگزیر به ترک کار و فعالیت خود شده اند. صنایع کشور ما نیز در سالهای گذشته با حمایت یارانه های دولتی مشغول به کار بوده و در نتیجه راه و رسم رقابت و جنگیدن را در عرصه رقابت جهانی فرا نگرفته اند. بنابراین، ضرورت ایجاد می کند تا یک بازنگری دقیق همراه با تحولی گسترده و عمیق و همه جانبه در سطوح کسب و کار و نهادهای دولتی تأثیر گذار صورت گیرد.
در جریان جهانی شدن، توجه به منافع عمومی آنچنان که در سطوح دولت- ملت است، مورد توجه نیست. بحث اعمال اصلاحات در روند جهانی شدن مورد توجه بسیاری از خیراندیشان جهان است. بنابراین، ایران به نحو مطلوبی قادر است در تصحیح برخی از تبعیضهای غیر قابل قبول مؤثر باشد.
تولید، تعرفه های گمرکی، مالیات، کشاورزی و ... نیازمند این بستر سازی و آمادگی برای پیوستن به T.O.W هستند. برای این کار، ۵ تا ۱۰ سال زمان داریم که زمان متوسط تبدیل شدن از یک عضو ناظر به یک عضو دائم می باشد.
در این مدت، مسؤولان باید علاوه بر اینکه بسترهای اقتصادی مورد نیاز برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی را آماده کنند، بستر سازی لازم فرهنگی را نیز مدنظر قرار دهند.
پیوستن به سازمان تجارت جهانی، در ابعاد مختلف فرصتهای گوناگونی ایجاد می کند. که در اینجا به اختصار شماری از این فرصتها ارائه شده است.
۱) جهانی شدن دسترسی به انواع اطلاعات را که در گذشته بسیار گران قیمت و زمان بر و حتی در خیلی از موارد غیر ممکن بود، سریع، آسان و بسیار ارزان کرده است.
۲) بوروکراسی موجود در نقل و انتقال افراد، نمونه ها، اطلاعات و پرداخت های مالی و همچنین تحریم ها را از میان برداشته و یا به شدت تخفیف داده است.
۳) انتقال اطلاعات و مذاکره جهت شرکت در نمایشگاه های بین المللی، بازاریابی کالاها را بسیار سهل و سریع کرده است.
۴) جهانی شدن باید کمک کند تا فرار مغزها به برگشت اندیشه ها تبدیل گردد و شرایطی فراهم شود که آنها ترغیب به بازگشت شوند و یا به گونه ای دانش خود را به کشور منتقل کنند. طبق محاسباتی که به عمل آمد، در سال ۱۳۷۹ ارزش صادرات مغزها از ایران بیش از ۳۸ میلیارد دلار برآورد شده، در حالی که درآمد کشور از صادرات نفت در همان سال حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است.
۵) با وارد آمدن شوکی عظیم، اقتصاد ایران را از حالت سکون و انزوای به ارث مانده از سیطره دولت، خارج می کند و به آن خونی تازه برای رقابت و کسب سود بیشتر می بخشد.
۶) ثبات در اقتصاد کلان که شرایط مناسبی را برای سرمایه گذاری و پس انداز مهیا می کند.
۷) اتخاذ سیاستهای برونگرا برای بهبود کارآیی از طریق افزایش مبادلات تجاری و سرمایه گذاری.
۸) اصلاحات ساختاری جهت تشویق رقابت داخلی
۹) آموزش، تعلیم و تربیت و تحقیق و توسعه جهت ارتقای بهره وری
۱۰) کنترل بدهی خارجی جهت تأمین ذخایر مکفی برای توسعه پایدار
۱۱) با تشویق تجارت یک پیشنهاد که ارائه شده، فراهم ساختن امکان دسترسی بدون محدودیت به بازارهای جهانی برای صادرات کشورهای فقیر است.
۱۲) از طریق تشویق جریانهای سرمایه خصوصی جهت ورود به کشورهایی که پایین ترین درآمد را دارند، بویژه توسط سرمایه گذاری مستقیم خارجی که با خود مزیتهای دوگانه، ثبات جریانهای مالی و انتقالی تکنولوژی را به همراه دارند.
۱۳) تکمیل بخشش سریع بدهی ها با افزایش سطح حمایتهای مالی جدید.
۱۴) بررسی های انجام شده حاکی از آن است که درآمد سرانه به طور چشمگیری افزایش داشته است، اما توزیع درآمد میان کشورها- نسبت به آغاز قرن نابرابرتر شده است. اما شاخص درآمد تمام واقعیت را بازگو نمی کند. اندازه گیری جامع تر آسایش و رفاه کشورها که شرایط اجتماعی را لحاظ می کند، نشان داده که کشورهای فقیرتر پیشرفت قابل توجهی داشته اند.
۱۵) اقتصادها بطور پیوسته تحول می یابند و جهانی شدن تنها یکی از جهت گیریها در میان چندین روند مستمر دیگر است.
اینها نمونه هایی از امکانات فناوری های جدید برای کشورهای در حال توسعه هستند که اگر با برنامه ریزی صحیح از آنها بهره برداری شود می توانند جهشی را در توسعه اقتصادی کشورمان ایجاد کنند.
پیوستن به سازمان تجارت جهانی، در ابعاد مختلف تهدیدهایی را اعمال می کند که به اختصار به برخی از آنها اشاره می شود.
۱) تضعیف استقلال سیاستگذاری (آزاد سازی اقتصادی و پیروی از ترتیبات چند جانبه تجاری از ابزارهای سیاستگذاری در کشورهای رو به توسعه جهان به شدت می کاهد)
۲) آزاد سازی مالی و احتمال بروز بی ثباتی و اختلال در فرآیند توسعه
۳) خطر به حاشیه رانده شدن (یعنی اینکه بسیاری از کشورهای در حال توسعه بویژه کشورهای کمتر توسعه یافته به علت ضعف ساختاری قادر به استفاده از مزایای جهانی شدن نیستند.
۴) مشکلات مربوط به بهای نازل کالاها و خدمات
۵) ضعف زیر ساخت و توان صادراتی
۶) خطر ورشکستگی بنگاه ها در رقابت با همتایان خارجی
۷) آرزوی اروپا این است که بتواند بازار ایران و بخصوص نفت ایران را در اختیار داشته باشد. و اگر ایران وارد بازار تجارت جهانی شود، صددرصد اروپائی ها نفع می برند و بعد از آن آمریکا هم در قالب سرمایه اروپایی وارد ایران خواهد شد. آلمان و فرانسه و انگلیس همه مشتاق این امر هستند که بتوانند کالا و سرمایه خودشان را بیاورند و ببرند. آمریکا پیش از این به این دلیل مخالفت می کرد، که از این طعمه، سهم می خواست. الآن آمریکا با این موافقت طعمه را تحویل اروپا داده است و این اسباب خوشحالی و پیشرفت ایران نیست. این را به عنوان یک سکه برنده نفروشیم. طعمه ای بود که آمریکا تحویل اروپا داد. این برای ما تهدید است. به چند دلیل:
۸) نفت و اسلحه جزو کالاهایی نیست که جزء چارچوب تجارت جهانی قرار بگیرد. ایران کشور صادر کننده نفت است.
۹) ایران در حال حاضر از نظر صنایع داخلی به اندازه ای فرسوده است که قادر به رقابت با کالای خارجی نیست.
۱۰) از نظر کشاورزی به اندازه ای سیستم عقب افتاده است که قابل رقابت با کالاهای خارجی نیست.
۱۱) میزان کل سرمایه های ایران با چند بانک خارجی نمی تواند مقایسه شود.
۱۲) احتمال می رود در صورت ورود ایران به سازمان تجارت جهانی و آزاد شدن ورود و خروج کالا و سرمایه، ایران تبدیل به یک دبی ثانی شود، که در آن صورت استقلال کشور به خطر می افتد.
۱۳) موج افسار گسیخته بیکاری
۱۴) احتمال ورشکستگی صنایع
۱۵) از بین رفتن مزیت کالاهای مزیت دار ایران و دست آخر اینکه
اگر آمادگیها و زمینه سازیهای لازم برای کلید خوردن رقابت با محصولات جهانی فراهم نشود، در چند سال اول باید عطای تولید و خودکفایی ملی را به لقایش ببخشیم.
۱۶) در کوتاه مدت، همان طور که در چند سال گذشته شاهدش بودیم، جریانهای مالی بی ثبات و کوتاه مدت می تواند ثبات اقتصاد کلان را به مخاطره اندازد. بنابراین، در یک جهانی از بازارهای مالی ادغام شده، کشورها با تعقیب سیاستهایی که ثبات مالی را بهبود نمی بخشد، متوجه خطرهای روز افزونی خواهند شد.
۱۷) بخش خصوصی در اجرای برنامه هایش جهت افزایش دستمزد و بالابردن بهای اجناس با مشکلات بیشتری روبرو می شود و همین مسأله سبب غیر رقابتی شدن اقتصاد کشور خواهد شد.
۱۸) برخی اوقات سرمایه گذاران- بویژه سرمایه گذاران کوتاه مدت- خوش بینی زیادی در بررسی چشم اندازهای اقتصادی یک کشور دارند و جریانهای سرمایه ممکن است حتی زمانی که سیاستهای اقتصادی خیلی آرام شده اند، تداوم داشته باشند.
● نتیجه گیری
مسلم است، برای انجام هر کاری باید بستر مناسب فراهم شود. در غیر این صورت، زیانهای انجام کار بی شک از منافع آن بیشتر خواهد بود. در مورد پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی که فوق العاده مهم و حساس است، چنانچه زمینه های پیوستن فراهم نشود، کشور ما متضرر خواهد شد. پیوستن به این سازمان در شرایط فعلی، تهدیدی است که می توان با بسترسازی مناسب آن را به فرصت طلایی برای پیشرفت کشور تبدیل کرد. پیوستن ایران به سازمان مذکور مانند طوفانی است که همه مؤسسات تولیدی و نهادهای غیر کارای اقتصادی را نابود می کند. اما آنها که می مانند، قادرند در صحنه اقتصاد جهانی ایفای نقش کنند. بحث اصلی این است که ما در مهلتی که طی دوره مذاکرات الحاق خواهیم شد، باید تعداد مؤسسات اقتصادی را که با این طوفان از بین می روند به حداقل برسانیم تا شالوده اقتصاد ملی ما آسیب نبیند.
تکتم ضابطیان
کارشناس ارشد مدیریت سیستم و بهره وری سازمان امور مالیاتی
منبع : روزنامه قدس


همچنین مشاهده کنید