من نیش می زنم, پس هستم

آزار کلامی عبارت است از کلماتی مهاجم و آسیب رساننده که به دروغ از کسی سخن می گویند یا باعث می شوند شخص کذبی را باور کند.
● مشخصه های عمومی آزار کلامی
۱) آزار کلامی جریحه دار کننده و درد آور است؛ به خصوص که مورد انکار هم قرار بگیرد. وقتی استنباط همسر از آزار کلامی نادیده گرفته شده و به واقعیت وی هم هیچ اعتباری داده نشود، بخشی از رنج زن به سردرگمی او منتهی خواهد شد.
۲) آزارکلامی ماهیت و تواناییهای زن را مورد حمله قرار می دهد. زن ممکن است کم کم به این باور برسد که یک جای کارش ایراد دارد یا توانایی انجام خیلی از کارها را ندارد.
۳) آزار کلامی یا آشکار است (شلیک های خشم، ناسزاگویی و دادن القاب ناجور) یا پنهان و بسیار بسیار نامحسوس (مثل شستشوی مغزی). آزار کلامی آشکار، معمولأ سرزنش آمیز و منتقدانه است و در نتیجه باعث گیجی زن می شود. آزار کلامی پنهان که نوعی تهاجم مخفی است، حتی گیج کننده تر است. هدف این است که زن بدون آن که بویی ببرد، به کنترل درآید.
۴) تحقیر در قالب آزار کلامی ممکن است به طریقه ای بسیار بی غل و غش و با دلواپسی ادا شود. به نمونه ای که نرگس برایم تعریف کرد، توجه کنید: وقتی شوهرم آرام و با ملاحظه به من گفت: «دلیل واقعی این که ما هیچ وقت راجع به یک کتاب صحبت نکرده ایم این است که معنی بعضی از عبارتهای پیش پا افتاده را که یک امریکایی متوسط هم می فهمد، تو نمی فهمی، فکر کردم شاید دلیل این که ما در ارتباطمان آن قدر دچار اشکال هستیم، همین باشد و شدیدأ ناراحت و مأیوس شدم؛ از همه بدتر، علت همه ی ناراحتیهایم به گردن خودم افتاده بود!
۵) آزار کلامی، فریبکارانه و کنترل کننده است. معمولأ زن از این که شوهرش او را فریب می دهد یا کنترل می کند، بی خبر است. با این همه، ممکن است متوجه شود که زندگی اش زمین تا آسمان با چیزی که در سر می پرورانده است، تفاوت دارد و آن قدرها که دلش می خواست، خوشحال نیست.
۶) آزار کلامی موذیانه و غافلگیر کننده است. آزار کلامی، زن را به طریقی مورد بی اعتنایی، بی احترامی و تحقیر قرار می دهد که:
الف) معمولأ بدون آن که خود بداند، مناعت طبعش به تدریج کاهش می یابد.
ب) بدون آن که بداند، اتکا به نفس خود را از دست می دهد.
ج) ممکن است به طور خودآگاه یا ناخودآگاه سعی کند رفتارش را چنان تغییر دهد که باعث ناراحتی شوهرش نشود و در نتیجه دیگر خودش هم ناراحتی نکشد.
د) ممکن است به طور نامحسوسی بدون آن که خود بداند، شستشوی مغزی شود. همان طور که «فرشته» توصیه می کند: شما هرگز بر اساس آنچه دوستانتان می بینند و به زبان می آورند و چیزهایی که شوهرتان راجع به خودش و رابطه تان می گوید، قادر نیستید بگویید مورد آزار کلامی واقع می شوید. شما نسبت به آن شرطی می شوید، گیج و منگ به دور خود می چرخید و بعد نمی فهمید چه دارد به سرتان می آید.
۷) آزار کلامی غیرقابل پیش بینی است.
غیرقابل پیش بینی بودن، یکی از مشخصه های مهم آزار کلامی است. زن - همان طور که قبلأ شرح دادیم - در اثر گوشه و کنایه ها، زخم زبانها، سیخونکهای غضبناک، تحقیرها یا اظهار نظرهای جریحه دار کننده، جا می خورد و دچار ضربه و عدم تعادل روحی می شود. زن هر قدر هم باهوش، نکته سنج یا دقیق باشد، هرگز نه واقعأ می تواند آن را پیش بینی کند و نه اکثرأ سر درمی آورد چرا این برخوردهای ناراحت کننده پیش می آیند و اصلأ چگونه باید جلوی آنها را گرفت.
۸) آزار کلامی، مقوله ای است مربوط به روابط بین دو نفر. وقتی یک زوج در باره ی مسأله ای واقعی جر و بحث می کنند، مثلأ این که چطور بچه ها را تربیت کنند یا چه مدت را جدا از یکدیگر یا با هم باشند، هر دو ممکن است احساس خشم کنند، ولی هر دو می توانند بگویند: «این چیزی است که از دست آن عصبانی هستم...» یا «این چیزی است که می خواهم» و در نتیجه اگر طرفین نیت خوبی داشته باشند،‌ مسأله حل می شود. در یک رابطه ی آزارنده از نظر کلامی، هیچ ضدیت خاصی وجود ندارد. مسأله فقط آزار رساندن است و این مسأله ای نیست که حل بشود، به عبارتی تعطیل پذیر نیست.
۹) آزار کلامی، پیامی مضاعف در بردارد. بین آنچه شوهر بر زبان می آورد و آنچه واقعأ احساس می کند، ناهماهنگی وجود دارد. به عنوان مثال، ممکن است در عین خرده گیری از همسرش صادق و بی تکلف به نظر بیاید، یا ممکن است بگوید: «بنده عصبانی نیستم» در حالی که خون جلوی چشمانش را گرفته و از فرط عصبانیت مثل لبو سرخ شده یا مثلأ همسرش را برای شام بیرون ببرد و از اول تا آخر شام حالتی سرد، بی اعتنا و نچسب به خود بگیرد.
و حال بشنویم از زبان خانمها: «می گوید مرا دوست دارد و می گوید هرچه دلش خواست می تواند به من بگوید» «می گوید نظر همه برایش محترم است،‌ ولی به من خرده می گیرد، از من انتقاد می کند و نظرات و احساسات مرا قبول ندارد» «می گوید آدم آرام و آسان گیری است، اما روزی نیست که ناراحت و عصبانی نباشد» «می گوید حامی من است، در حالی که من احساس می کنم با وجود او تنها و منزوی هستم».
۱۰) آزار کلامی معمولأ پیشرونده است و از نظر شدت، تواتر و تنوع رو به افزایش می رود. به عنوان مثال، در اوایل، فرد آزارنده ممکن است با تحقیرهایی که شکل شوخی به خود گرفته اند یا با دریغ داشتن جواب، همسرش را اذیت کند. کم کم سایر اشکال آزار کلامی اضافه می شوند. (این اشکال را تحت عنوان دسته بندیهای آزار کلامی در ذیل آورده ایم). در موارد بسیار متعددی، آزار کلامی به آزار جسمانی تغییر سطح می دهد. آزار جسمانی با هل دادنها، تنه زدنها و ... تو سری زدنهای اتفاقی به شکل نامحسوسی آغاز می شود و کم کم به کتک کاری واقعی منجر می شود. یکی از خانم ها می گفت که این اواخر وقتی او و شوهرش نزدیک هم می ایستادند، که مثلأ به نقشه ای نگاه کنند، می دید که شوهرش عمدأ روی پای او ایستاده است. وقتی صدایش درمی آمد، شوهرش طوری رفتار می کرد که گویی اصلأ متوجه نشده است و این عمل بارها و بارها تکرار شد. همچنان با شدت یافتن آزار کلامی به سمت آزار جسمانی، فرد آزارگر ممکن است فضای همسرش را اشغال کند. یکی از خانم ها می گفت، هربار که با یک فنجان قهوه و بالش در یک صندلی قرار می گرفت و بنابر پیشامد یا کاری، لحظه ای اتاق را ترک می کرد، موقع برگشتن می دید که شوهرش در صندلی او جا خوش کرده است. او می گفت فرقی نمی کرد من در چه صندلی یی می نشستم. شوهرم همیشه از خالی کردن آن صندلی خودداری می کرد
. بعدها او متوجه شد که وقتی می خواهد به یخچال یا ظرف شویی نزدیک شود، شوهرش جلوتر از او پیشقدم می شود. توجه به تغییر ماهیت آزار کلامی به آزار جسمانی مهم است، زیرا تجربه ی بالینی درمانگرانی که به درمان زنان کتک خورده مبادرت می کنند، نشان می دهد که همه ی زنان کتک خورده قبلأ از نظر کلامی تحت آزار و اذیت قرا ر می گرفته اند.

نگارش یافته توسط محمود قوچانی

منبع : ایران سهراب