جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

سی تی اسکن


سی تی اسکن
برش نگاری محوری رایانه ای (سی تی اسکن) نوعی ویژه از پرتونگاری اشعه مجهول (ایکس) می باشد که قادر است تصاویر سطح مقطع بخشی از بدن را بنمایاند. این شیوه، مستلزم برش نگاری (توموگرافی) است. (تومو) واژه ای یونانی به مفهوم برش یا مقطع و گرافی به معنای ترسیم می باشد. پس، توموگرافی به معنی برش نگاری است.
سی تی اسکن در بسیاری از اقدامات تشخیص کاربرد دارد که عبارتند از؛
۱) اسکن سر؛ پرتونگاری متداول با اشعه ایکس، قادر به نمایاندن ساختمان های مغز نیست، ولی این عمل با سی تی اسکن، شدنی است. اسکن سر می تواند موارد زیر را تشخیص داده یا منتفی کند؛
۲) غده های سرطانی؛احتمال دارد غده های سرطانی درون مغز، طناب نخاعی یا هر جای دیگری در سر رشد کنند. سی تی اسکن غده ها را با توان بسیار چشمگیر شناسایی می کند.
لخته های خون؛ چنانچه یک رگ خونی در مغز پاره شود، امکان تشکیل لخته خونی هست. این لخته خون، از جریان خون و ارتباط عصبی ممانعت به عمل می آورد.
۳) بزرگ شدن بطن ها؛ بطن های مغزی، حفراتی در مغز هستند که مایع مغزی- نخاعی (مایع روشنی که مغز و نخاع را در برمی گیرد) در آن جاری می شود. گاه این مایع نمی تواند به طرز مناسبی تخلیه شود، در نتیجه بطن ها بزرگ می شوند.
۴) اختلال های دیگر؛ سی تی اسکن قادر است ناهنجاری های اعصاب یا عضلات چشم را بنمایاند. ضمنا از دستگاه یادشده برای تشخیص تفاوت های ضایعات مغزی مربوط به انواع بیماری های روانی استفاده می شود.
۵) اسکن بدن؛ سی تی اسکن می تواند استخوان، بافت، چربی، گاز، مایع و ... را از هم تشخیص دهد. این دستگاه مشخص می سازد که آیا اندام بزرگ شده، توپرویا انباشته از مایع است و اندازه و شکل یک عضو، طبیعی است یا نه.
سی تی اسکن خاصه در تشخیص موارد زیر اهمیت دارد؛
۱) گروه های لنفاوی متورم؛ سی تی اسکن گاه برای تشخیص تغییرات گره های لنفاوی موجود در قسمت های متفاوت به کار می رود. این گره ها ممکن است به سبب عفونت یا بیماری های دیگر بزرگ شده باشند.
۲) بیماری لوزالمعده؛ قبلا تشخیص این بیماری بدون جراحی تقریبا ناممکن بود. با سی تی اسکن می توان ظرف کمتر از یک ساعت آن را تشخیص داد.
۳) ناراحتی های پشت؛ سی تی اسکن قادر است دیسک ها (بالشتک هایی از بافت نرم در بین مهره ها) را نشان داده و مشخص سازد که آیا دچار پارگی شده و بر یک عصب فشار می آورند یا نه.قبلا تشخیص این اختلال دشوار بود.
۴) سرطان ریه؛ هرچند بیشتر توده های رشد یافته در پرتونگاری با اشعه ایکس نشان داده می شود، ولی سی تی اسکن می تواند نقاط ویژه ای را بنمایاند که با پرتونگاری اشعه ایکس معلوم نمی شوند.
● طرز کار دستگاه های سی تی اسکن
▪ اشعه
یک لامپ اشعه ایکس، دسته ای اشعه باریک را بر یک لایه یا «مقطع» از بدن متمرکز می سازد، جذب اشعه ایکس در ساختمان های مختلف بدن متفاوت است.
▪ گیرنده
گیرنده ها، شمار پرتوهای ایکس باقیمانده بعد از عبور دسته اشعه ایکس از بدن را نمایان می سازند. این اطلاعات به یک رایانه منتقل شده و در آنجا انباشته می شود.
▪ چرخش
لامپ اشعه ایکس به دور بدن می گردد و آن را اسکن می کند، هزاران اندازه گیری توسط گیرنده ها دریافت شده و در رایانه ثبت می شود.
▪ رایانه
رایانه، اطلاعات گیرنده ها را در هزاران نقطه گوناگون، تجزیه و تحلیل می کند، محاسبات به یک تصویر ویدئویی تبدیل می شود.
▪ تصویر
پرتوشناس (متخصص رادیولوژی) می تواند تصویر را بررسی کرده و مشخص سازد که آیا به آزمایش های فزون تری نیاز دارد یا نه. از این تصویر می شود پرتونگاری کرد یا روی فلاپی یا دیسک نوری ذخیره کرد.
● آمادگی برای سی تی اسکن
۱) پزشک شما یا بخش سی تی اسکن دستورهای کاملی را پیش از سی تی اسکن به شما می دهد.احتمال دارد از شما خواسته شود که بین ۴ تا ۸ ساعت پیش از آزمایش، از خوردن غذا و نوشیدن مایعات خودداری کنید، این به شرطی است که لازم باشد از یک ماده حاجب استفاده شود. معمولا این ماده در خلال انجام سی تی اسکن، از طریق خوراکی یا تزریقی داده می شود. ماده مزبور برخی اندام ها را آشکارتر کرده و مشاهده نتیجه آزمایش را آسان تر می گرداند.
۲) لباس راحت و گشاد بپوشید؛ شما مایلید به هنگام انتظار و انجام آزمایش راحت باشید (برای اسکن بدن، یک لباس بلند راحت به تن کنید)
۳) جواهرآلات، سنجاق سر، عینک، دندان مصنوعی و ... را پیش از اسکن سر، باید کنار بگذارید.
۴) خود را سرگرم سازید؛ از آنجایی که معمولا برنامه ها فشرده هستند، فوریت های پزشکی ممکن است سبب تاخیرهای غیرمنتظره شود. مطالب خواندنی با خود آورده یا کار دیگری با خود بیاورید تا انجام دهید.
۵) اگر حساسیت دارید، به پزشک خویش خبر دهید؛ برخی افراد نسبت به پاره ای مواد حاجب حساسیت دارند. چنانچه حساسیت خاصی نسبت به ید دارید پیش از انجام آزمایش آن را به پزشک بگویید.
● شیوه انجام سی تی اسکن سر
به طور کلی آنچه که روی می دهد، عبارت است از؛
۱) قراردادن بیمار؛ فناور (تکنسین) پرتونگاری به شما مدد می کند که روی میز معاینه قرار گیرید.
۲) ماده حاجب؛ اگر ماده حاجب لازم باشد، در سیاهرگ تزریق می شود. شما ممکن است دچار برافروختگی، تهوع، سردرد یا شورشدن دهان شوید. احساس خارش یا تنگی نفس احتمالا نشانگر حساسیت نسبت به این ماده است. درصورتی که دچار واکنش های حساسیت می شوید، پرتونگار را آگاه سازید.
۳) نگه داشتن؛ پرتونگار، سر شما را در جایگاه سر قرار داده و توسط بند آن را تثبیت می کند. زیرا حتی یک حرکت جزئی، نتایج پرتونگاری را تار می سازد.
۴) ورود به دستگاه؛ شما به درون دستگاه سی تی اسکن منتقل می شوید. (فناور پرتونگاری، طرز ورودتان را از اتاق مجاور زیرنظر می گیرد و این درحالی است که هنوز هم می تواند شما را ببیند).
۵) اسکن کردن؛ وقتی دستگاه، سر شما را اسکن می کند، یک صدای ویژ ویژ می شنوید. آرام باشید. سرتان را نجنبانید. بعد از هر اسکن قدری تکان می خورید، اما نباید به این تغییر توجه کنید. تمام عملیات ممکن است از ۲۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول بکشد و این نسبت به آزمایش دقیقی است که صورت می گیرد.
● شیوه انجام سی تی اسکن بدن
چند مرحله ابتدایی برای انجام اسکن بدن هست. موقع آ زمایش، امکان دارد بعضی از موارد زیر متفاوت باشد.
۱) لباس؛ ممکن است از شما خواسته شود لباس بیمارستان را بپوشید چون زیپ ها و دگمه های فشاری در اسکن کردن اختلال ایجاد می کند.
۲) ماده حاجب؛ امکان دارد ماده حاجب را از راه دهان یا با تزریق، پیش از انتقال شما به دستگاه اسکن مصرف کنید. در بعضی موارد، پیش از اسکن ماده مزبور را مصرف می کنید.
۳) ورود به دستگاه؛ شما به داخل دستگاه منتقل می شوید. پرتونگار از اتاق مجاور، جایی که به راحتی شما را می بیند، شیوه انجام آزمایش را زیر نظر دارد.
۴) اسکن کردن؛ موقع اسکن کردن بدنتان توسط دستگاه اشعه ایکس، صدای موتورها را می شنوید که میز شما را در بین اسکن ها حرکت می دهد.
بی حرکت بمانید! بسیار مهم است که در طی اسکن، تکان نخورید. ممکن است از شما خواسته شود نفس نکشید، اما نگران نباشید که این فقط چند ثانیه طول می کشد.
۵) بعد از آزمایش، نتایج سی تی اسکن شما ارزیابی می شود. ممکن است به آزمایش دیگری احتیاج داشت باشید. چنانچه بعد از بررسی نتایج آزمایش توسط فناورپرتونگاری با متخصصان رادیولوژی اطلاعات فزون تری مورد نیاز باشد، اسکن های بیشتری از شما گرفته می شود.
● قبل از انجام سی تی اسکن
مهم است که در مورد شیوه انجام آزمایش با پزشک خود گفت وگو کنید. شما باید موارد زیر را در نظر بگیرد.
۱) خطرها و فواید تشعشع؛ در مورد شیوه پرتونگاری با اشعه ایکس، باید دانست که تشعشع امری خطرناک است، ولی سی تی اسکن طوری طراحی شده است که با کمترین تماس ممکن با اشعه، بیشترین اطلاعات کسب می شود.
۲) دقت بیشتر؛ تصاویر سی تی اسکن ممکن است پیامدهای بس مفصل تری به نسبت غالب روش های تشخیص دیگر به دست دهد.
۳) تشخیص به موقع؛ سی تی اسکن غالبا می تواند کوچک ترین ناهنجاری ها را عیان ساخته و آغاز به هنگام مداوا را میسر سازد که در این صورت، شانس درمان قطعی فزون تر می شود.
۴) نسبتا بی خطر است؛ در مقایسه با پاره ای روش های تشخیص دیگر، سی تی اسکن برای سلامتی شما خطرات کمتری دارد.
وقتی شما و پزشکتان درباره آزمایش صحبت کردید، احتمالا قانع خواهید شد که فواید سی تی اسکن بسیار بیشتر از خطرهای احتمالی آن است.
● چند پرسش و پاسخ
۱) اگر باردار باشیم آیا می توانم سی تی اسکن کنیم؟ چنانچه باردار هستید و برایتان سی تی اسکن تجویز شده است، مطمئن شوید حتما پزشک شما از بارداری تان اطلاع دارد. آن وقت شما و پزشکتان می توانید تصمیم بگیرید که باید سی تی اسکن انجام دهید یا نه.
۲) آیا برای انجام سی تی اسکن باید در بیمارستان بستری شوم؟ معمولا ضرورت ندارد برای انجام این عمل، بستری شوید.
۳) آیا سی تی اسکن به من صدمه می زند؟ نه، ولی احتمال دارد عده ای موقع ورود به دستگاه دچار اضطراب شده یا پس از مصرف ماده حاجب، دچار ناراحتی شوند.
نویسنده : امیر دیوانی
منبع : انجمن درمانگران ایران


همچنین مشاهده کنید