مشعل صلح یا اعتراض

حمل مشعل بازیهای المپیک، بخشی از بزرگ ترین رویداد ورزشی جهان است که روزها پیش از شروع هر دوره از بازیها، مسیری را طی کرده و ضمن این که به مردم دنیا نوید می دهد « المپیک نزدیک است نشانه ای از صلح است. هفدهمین مشعل بازیهای هم از شهری به شهری و از کشوری به کشور دیگر می رود.
تاریخچه مشعل بازیهای المپیک به سال ۱۹۳۶ در برلین بازمی گردد. وقتی که «کارل دیم» دبیرکل ستاد برگزاری بازیها پیشنهاد آن را داد و پس از موافقت، با به کارگیری ذره بین های بزرگ در دشت المپیا، مشعل روشن شد و پس از طی شهرهای آتن، دلفی، سالونیک، صوفیا، بلگراد، بوداپست، وین و پراگ، به برلین رسید. این کار را در آن زمان ۳۳۳۱ دونده در طول ۳۱ روز انجام دادند. پس از آن بود که مشعل و حمل آن به جزیی از بازیها بدل شد و پیش از آغاز هر دوره از بازیها، این کار در دشت المپیا تکرار شده و شهرها و کشورهای مختلف را طی می کند.
● مشعل پکن
مشعل آلومینیومی و ۷۲ سانتی متری المپیک پکن که کمتر از یک کیلوگرم وزن دارد و از گاز پروپان تغذیه می شود، از ۵ فروردین ۱۳۸۷ در مراسمی ویژه و سنتی در دشت المپیا روشن شد، پنج روز در یونان سفر کرد و پس از آن طی مراسمی مستقیما به پکن رفت. پس از آن هم از روز ۳۱ فروردین ،۱۳۸۷ این مشعل پکن را به مقصد سفری ۱۳۷ هزار کیلومتری به دور دنیا ترک کرد. در حقیقت، هفدهمین مشعل بازیهای المپیک پس از پکن به آلماتی رفت. قزاقستان نخستین میزبان مشعل المپیک پس از چین بود. پس از آن، مشعل وارد خاک اروپا شده و به شهر استانبول رفت. از استانبول به سن پترزبورگ در روسیه رفته و پس از آن شهرهای لندن و پاریس را طی کرد. مشعل از پاریس به قاره امریکا و شهرهای سان فرانسیسکو( ایالات متحده امریکا) و بوینس آیرس(آرژانتین) رفت. تنها شهر آفریقایی میزبان مشعل المپیک هم دارالسلام در کشور تانزانیا است. مشعل المپیک بیست و نهم پس از دارالسلام به مسقط درعمان آمد. پس از آن از فراز دریای عمان وارد اسلام آباد در پاکستان شد. بمبئی هم میزبان بعدی مشعل المپیک است.
در ادامه این مسیر مشعل المپیک شهرهای بانکوک، کوالالامپور و جاکارتا را طی کرد و پس از آن به کانبرا در استرالیا و ناگانو در ژاپن رفت. شهر های سئول در کره جنوبی، پیونگ یانگ در کره شمالی، هوشی مینه در ویتنام، تایپه، هنگ کنگ و ماکائو هم آخرین مقصدهای مشعل المپیک پیش از ورود به خاک چین بودند.
پس از این سفر طولانی مشعل بازیهای المپیک پکن، ۱۱۳ شهر و منطقه داخلی چین را طی می کند تا پیش از افتتاحیه بازیها، به پکن برسد.
● از فراز قله تا زیراقیانوس
یکی از نکات قابل توجه در حمل مشعل بازیهای المپیک پکن، برافراشته شدن این مشعل بر فراز یکی از بلندترین قله های هیمالیا در کشور چین است. مسؤولان کشور چین نه تنها خطوط ماهواره ای تلفن همراه را در این منطقه راه اندازی کرده اند، بلکه ۱۰۸ کیلومتر جاده استاندارد برای حمل این مشعل ساخته اند. این کار در مقابل حرکت ویژه مسؤولان برگزاری بازیهای المپیک سیدنی است که مشعل المپیک برای نخستین بار به زیر آب اقیانوس ها فرو رفت و مسافتی را توسط غواصان طی کرد.
● از آتن تاپکن
اماسفراین مشعل چندان هم بی مخاطره ونمادصلح وآرامش نبودودلیل آن هم نه یک مسأله ورزشی که یک بهانه سیاسی بود. ساعت ۸ و ۸ دقیقه و ۸ ثانیه عصر ۱۸ مرداد با شعله ور شده مشعل بازیهای المپیک، مهم ترین رویداد ورزشی جهان در چین آغاز می شود.لحظه ای که بیش از ۷ سال است که مسؤولان دولت چین از لحظه اعلام میزبانی شان در سال ۲۰۰۱ برای بازیهای المپیک تابستانی ۲۰۰۸ بیش از ۷ سال است برایش لحظه شماری می کنند. مشعل المپیک در اخرین مرحله مسیر یونانی اش به اتن رسید.پلیس یونان به طور گسترده از این مشعل محافظت می کرد تا مانع اختلال تظاهرکنندگان مخالف چینی در مراسم شود.بااین حال سه مرد تلاش کردند در سخنرانی یک مقام چینی کمیته برگزاری بازیهای المپیک در مراسم روشن کردن مشعل اخلال ایجاد کنند.مسؤولان کشور نپال برای جلوگیری از اعتراض تبتی ها از ده ها نیروی نظامی در مسیر حمل مشعل استفاده کردند. در حالی که تعدادی از معترضان و جدایی طلبان تبتی اعتراض خود را نسبت به عبور مشعل بازیهای المپیک پکن از تبت اعلام کردند. در هند هم تبتی ها مشعلی بنام مشعل استقلال روشن کردند و اعلام کردند که آن را به موازات مشعل المپیک در کشورهای متعدد حمل می کنند.۸۰ دونده در مسیر ۲۸ کیلومتری حمل مشعل المپیک از پاریس، توسط ۶۵ پلیس موتور سوار و ۲۰۰ نیروی پلیس ضد شورش حفاظت شد.همچنین در بخش هایی از مسیر ماموران نیرو های انتظامی در نزدیکی مسیر عبور مشعل دویدند.نیرو های موتور سوار پلیس به صورت حلقه وار و در شعاع دویست متری مسیر عبور مشعل المپیک از آن حفاظت کردند.این تدابیر امنیتی برای جلوگیری از اقدامات مخالفان حضور چین در تبت انجام گرفت.فعالان طرفدار تبت اعلام کردند که هنگام عبور مشعل المپیک از پاریس تظاهرات می کنند.در لندن معترضان به اقدامات چین درتبت تلاش کردند، مشعل المپیک را از دست ورزشکاران حامل آن خارج کنند.پس از بروز اغتشاش در لندن مشعل المپیک جهت حفاظت بیشتر به یک اتوبوس انتقال داده شد. کوالالامپور آیین ویژه حمل مشعل المپیک در میان تدابیر شدید امنیتی در شهر کوالالامپور، پایتخت مالزی برگزار شد. تدابیر امنیتی پلیس برای حفاظت از مشعل المپیک کاملاً محسوس بود و پلیس با کنترل و اعمال مقررات منع رفت وآمد، مسیرهای منتهی به مسیر انتقال مشعل را مسدود کرده بود. پلیس کوالالامپور همچنین بیش از یکهزار نیرواز جمله یکصد پلیس ویژه ضد شورش را به منظور برقراری امنیت و جلوگیری از هرگونه اختلال احتمالی از سوی هواداران فرقه فالون گونگ یا طرفداران استقلال تبت را به خدمت گرفته بود. پلیس مالزی پنج فرد مخالف سیاست های چین در ارتباط با تبت و برگزاری بازیهای المپیک ۲۰۰۸ در پکن را در جریان حمل مشعل المپیک در شهر کوالالامپور بازداشت کرد. به علاوه، یک راهب بودایی و نیز یک زن انگلیسی را که پیراهنی با عنوان تبت آزاد بر تن داشت نیز دستگیرشدند. ورود و خروج مشعل المپیک ۲۰۰۸ از پایتخت اندونزی بهانه ای برای درگیری صدها جوان با پلیس این شهر به حمایت از مردم تبت شد. در این میان، ۵ دانشجوی جاکارتایی و ۳ دانشجوی هلندی که به شکل توریست در اندونزی به سر می بردند، دستگیر شدند. پلیس اندونزی با هماهنگی نیروهای امنیتی مخصوص المپیک، مسیر حمل مشعل را مراقبت می کرد؛ اما مردم حصار را شکستند. بیش از ۲۰۰۰ پلیس تلاش کردند تا جلوی شورش هواداران تبت را بگیرند. هم زمان با عبور مشعل، در حدود ۵۰۰۰ نفر در شورش خیابانی حضور داشتند. نکته جالب این بود که در سایر شهرهای اندونزی نیز مردم شورش کردند و با پارچه نویسی، حمایت خود را از دالای لاما اعلام کردند. مشعل بازیهای المپیک ۲۰۰۸ پکن در پانزدهمین مرحله از سفر جهانی خود به کانبرا، پایتخت استرالیا رسید. در پی مشکلاتی که در مسیر حمل مشعل المپیک در شهرهای مختلف جهان به وجود آمد؛ مقامات استرالیا تصمیم به تغییرمسیر عبور مشعل در این کشور گرفتند.مسؤول هماهنگی مراسم حمل مشعل المپیک در استرالیاگفته بود:مراسم حمل مشعل احتمالاً در محورهای سبک تر انجام می شود. همچنین امکان دارد تدابیر امنیتی تشدید شود و مردم از آن دور نگاه داشته شوندو مسیر عبور مشعل چهل هشت ساعت پیش از ورود مشعل به این کشور اعلام می شود.
هواداران تبت هشدار داده بودند هنگام عبور مشعل المپیک از استرالیا تظاهرات مسالمت آمیز برگزار می کنند.کره شمالی هم از مدتی پیش خود را برای اجرای این برنامه وتضمین امنیت انتقال مشعل آماده کرده بود. سه نفر از طرفداران آزادی تبت، با بالارفتن از کابل های پل معلق گولدن گیت در سان فرانسیسکو پلاکارد هایی را به نشانه همبستگی با تبتی ها بر این پل نصب کردند.این اقدام از سوی فعالان طرفدار آزادی تبت یک روز پیش از ورود مشعل المپیک به امریکا و سان فرانسیکو انجام گرفت.
بی بی سی نیز گزارش دادهفت نفر در ارتباط با نصب پلاکارد ها بر کابل های پل گولدن گیت توسط پلیس پازداشت شدند.باتوجه به آخرین تصمیمات کمیته ملی المپیک هنگ کنگ، مسیرحمل مشعل المپیک در هنگ کنگ کوتاهتر از مسیر اعلام شده قبلی شد. هرچندهرگونه دلیلی امنیتی وترس از شورش واخلال دربرنامه عبور مشعل المپیک در هنگ کنگ رد شد.
● سفر حفاظت شده
سفر مشعل المپیک پکن توسط چینی ها کاملا حفاظت شده و امنیتی بود. با کمی دقت به تصاویر حمل مشعل می توان دید که تعداد زیادی از چینی هایی با گرمکن های آبی تحت عنوان همراهان مشعل همراه در کنار مشعل و در خیابان های شهرهایی که در مسیر حمل مشعل قرار دارند، دیده می شوند. آنها وظیفه دارند به نوبت و با حفاظت کامل مشعل را به دست کسانی که آن را حمل کنند برسانند به گونه ای که مشعل خاموش نشود.همراهان آبی پوش مشعل جزو کمیته برگزار کننده المپیک هستند اما این احتمال نیز وجود دارد که بخشی از سازمان امنیتی چین باشند. به هر حال از آغاز این سفر همواره ۳ نفر مشعل را همراهی کرده اند.
● ماجرای تبت
تبت فلاتی است واقع در کشور چین که از جمله مناطق آسیای مرکزی محسوب می شود.تبت با میانگین ارتفاع ۹۰۰/۴ متر ( ۰۰/۱۶ پا) مرتفع ترین منطقه در کره زمین است. از این رو آن را بام دنیا نیز نام گذاشته اند.امروزه بخش عمده سرزمین تبت در جمهوری خلق چین واقع شده و بخش کوچکی از آن نیز در هند قرار دارد. تایوان (چین تایپه) نیز نسبت به این سرزمین ادعای ارضی مطرح کرده است.سونگتسان گامپو بسیاری از مناطق تبت را در قرن هفتم میلادی تحت یک حاکمیت درآورد و از قرن هفدهم دالایی لاما ها یا راهبان بودایی رهبری معنوی تبت را در دست گرفتند.از قرن هفدهم تا سال ۱۹۵۹ دالایی لاماها رهبران مذهبی تبت محسوب می شدند و امور حکومتی و اداری این منطقه بر عهده آنان بود.تبت از این سال به بعد تحت حاکمیت مستقیم چین قرار گرفت و دالایی لاما نیز به دلیل قیام علیه جمهوری خلق چین به هند تبعید شد.درحال حاضردولت تبت درهنددرتبعیدبه سر می بردوخواستاراستقلاال ازچین است.با این حال رهبر روحانی تبتی ها در برابر خبرنگاران در سیاتل واقع در ایالت واشنگتن امریکا گفت این شکل از تظاهرات باید مجاز شود.دالای لاما تهدید خود را تکرار کرد که در صورت از کنترل خارج شدن اوضاع تبت، وی از سمت رهبری سیاسی کناره گیری می کند.این پیرمرد ۷۲ ساله که در چارچوب کنفرانسی چند روزه در سیاتل بود، بار دیگر حمایت خود را از پکن برای میزبانی بازیهای المپیک اعلام کرد. .وی با این حال گفت اما تصمیم گیری برای حضور یا تحریم جشن های افتتاحیه بازیهای المپیک را باید بر عهده روسای کشور و دولت ها گذاشت.دالایی لاما تأکید کرد که تظاهرات و اعتراضات، آشکارسازی خشم عمیق مردم است که نه تنها در منطقه خودمختار تبت بلکه در مناطق دیگر با جمعیت مردم تبت نژاد، نیز صورت می گیرد.
المپیک که قرار بود یک رویداد ورزشی و پیام آور صلح باشد این روزها کاملا به یک المپیک سیاسی تبدیل شده است. البته نه اینکه این اتفاق در عرض یک ماه و دو ماه افتاده باشد بلکه از مدت ها قبل این روند شروع شده بود. ارتباط سیاست و المپیک از ابتدای تاسیس المپیک هم مشاهده شده است. بارها از المپیک به عنوان ابزاری سیاسی برای تقویت یا تخریب چهره یک کشور استفاده شده است و حالا نوبت چین است. در مورد چین هم لازم نیست به دشمنی آشکار غرب با این غول آسیایی اشاره کنیم و المپیک پانزدهم فرصتی است که جهان غرب با انواع و اقسام راه ها و روش ها به تخریب وجهه رقیب خود اقدام کند.اروپا و امریکایی ها نه تنها در قبال عبور مشعل خواستار باج های سیاسی شدند بلکه ماجرای داخلی تبت که به طرز مشکوکی به موقع آتش آن روشن شد، دست غربی ها را بازتر کرد.
فضای المپیک فضای صلح است و همین ماجرای استقلال خواهی تبتی ها و خشونت و کشتار ناشی از آن و حتی مسایلی چون رعایت نشدن حقوق بشر در چین، این کشور را بحران زده کرد.بحران از جنبه خارجی و آنچه مربوط به دولت های غربی بود از بیانیه های سیاسی ستاد برگزاری المپیک چین شروع شد و سران کشورهای غربی هم که دعوتنامه شرکت در مراسم افتتاحیه را دریافت کرده بودند حضور خود را منوط به تغییر رویه سیاسی رعایت اصول دموکراسی کردند.چین زیر فشارهای بین المللی به دیپلمات های غربی اجازه سفر به تبت را داد. ۱۷ دیپلمات مستقر در پکن شامل دیپلمات های آلمان، امریکا، انگلیس، فرانسه و استرالیا همراه با مقامات چینی دیداری دو روزه از منطقه پس از ناآرامی های لهاسا داشتند در حالی که تور دولتی خبرنگاران خارجی از این منطقه نیمه تمام مانده بود.از طرفی جورج بوش حضور خود در المپیک را در سایه ای از ابهام گذاشت و همزمان محافل مختلف امریکایی به حمایت از مخالفان پکن پرداختند. آنها خواستار پایان دادن به نقض حقوق بشر در چین بودند. کنگره و نامزدهای ریاست جمهوری امریکا با همراهی کاخ سفید برای دومین بار در یک سال از دالایی لاما رهبر جدایی طلبان تبت برای سفر به این کشور دعوت کردند.از طرفی رییس کره ای سازمان ملل که نقش میانجی را باید بازی می کرد اعلام کرد که در مراسم افتتاحیه المپیک شرکت نخواهد کرد. به هرحال رییس سازمان ملل تابع کشوری است که مدافع حقوق آمریکا است و مقابله با چین را در برنامه دارد. سردمداران ژاپنی هم هوادار عقیده کره ای ها بودند. در همین راستا وزیر امنیت ژاپن اعلام کرد اجازه نمی دهد نیروهای امنیتی چین وارد این کشور شوند. به هرحال از رییس کره ای سازمان ملل انتظار نمی رود که تسلیم خواسته های حامی اصلی اش آمریکا نباشد.
پس از آن پارلمان اروپا قطعنامه ای تصویب کرد که کشورهای عضو این اتحادیه درصورتی که چین با رهبر جدایی طلبان تبت مذاکره نکند در مراسم افتتاحیه المپیک پکن شرکت نکنند. غربی ها در این جنگی که علیه چین شروع کرده بودند حمایت رسانه ها را نیز داشتند و هر روز تصاویر خشونت علیه تبتی ها و تظاهرات را به سمع و نظر بینندگان و خوانندگان می رساندند.همچنین روابط دو کشور آلمان و چین پس از دیدار دالایی لاما با مرکل در دفتر صدراعظم آلمان در ماه سپتامبر تیره و تار شد.دولت چین اعلام کرد در این مورد که احتمال دارد تعدادی از سیاستمداران جهان در اعتراض به اقدامات پکن در تبت در مراسم افتتاحیه بازیهای المپیک حاضر نشوند نگران نیست و این موضوع به کمیته های ملی المپیک کشورها مربوط می شود نه کشور چین.نه تنها چینی ها در آمریکا و اروپا با مشکلات زیادی روبرو شدند بلکه یکی از موانع آنها در آسیا کشور هند بود که صد هزار ناراضی تبتی را به علاوه رهبر آن در خود جای داده است. هندی ها با اینکه همواره خواستار برقراری دوستی سیاسی با چین بوده اند اما خود را یک کشور دموکراتیک خوانده و اقدامی علیه تبتی های ساکن در این کشور نیز انجام ندادند. این سیاست دوگانه هند دعوای دو قدرت آسیا در المپیک را مطرح تر از پیش ساخت.اختلاف غرب و چین از زمانی شروع شد که چینی ها کم کم تبدیل به یک قدرت اقتصادی در جهان شدند. غربی ها اوایل این پیشرفت اقتصادی را چندان خطرناک تلقی نمی کردند و حتی با آغوش باز این کشور را پذیرفتند به این امید که شاهد تغییرات سیاسی در این کشور باشند. پس از آن غربی ها روی نارضایتی و جدایی طلبی تبتی ها و مساله تایوان تمرکز کردند. پس از آن چینی ها شمشیر مقابله با غرب را از رو بستند و از همه توان خود برای جلوگیری از نفوذ غرب استفاده کردند و در نهایت غرب را مجبور به پذیرش موجودیت خود کردند. امروز غرب و چین رقابت اقتصادی عظیمی دارند اما در عرصه سیاسی همچنان حریف هم محسوب می شوند.
● سایه سیاست بر مشعل
ایده اولیه حمل مشعل المپیک در نقاط مختلف جهان کاملاً بار سیاسی داشت و شاید ادامه این روند سیاسی نباید جای تعجب داشته باشد. این ایده اولین بار توسط کارل دایم برگزارکننده مسابقه المپیک برلین در سال ۱۹۲۶ میلادی و مشاور آدلف هیتلر طراحی و اجرا شد. او مسؤولان رایش سوم را قانع کرد که حمل مشعل المپیک در نقاط مختلف جهان می تواند آلمان را به رخ کشورهای دیگر بکشد. او مدعی شد که مشعل المپیک نمادی از صلح، هماهنگی و وحدت جهانی است. حتی هیتلر در یکی از سخنرانی های خود ورزش قهرمانی را راهی برای گره زدن دغدغه های کشورهای جهان معرفی کرده بود. این حرکت باید تصویری از رایش سوم به عنوان یک کشور مدرن ارائه می کرد کشوری که هم شکوفایی اقتصادی و هم نفوذ بین المللی داشت. البته هیتلر و دار و دسته اش موفق هم شدند. حمل مشعل المپیک برلین در کشورهای اروپایی اهمیت زیادی داشت چون هیتلر قصد داشت در آینده آنها را اشغال کند. دولت چین هم قصد داشت سفر مشعل را به سفر خودنمایی قدرت و نفوذش در جهان تبدیل کند اما جدایی طلبان تبت در هند و نپال و داخل تبت دست به تظاهرات گسترده زدند.
معترضان اروپایی دلایل مخالف خود را سرکوب مخالفان جدایی طلب در تبت و نقض حقوق بشر در چین معرفی کردند. اعمال فشار بر ۲ میلیون چینی برای ترک محل زندگی برای ساختن تأسیسات لازم برای برگزاری مسابقات المپیک و استفاده از نیروی کار بسیار ارزان از دیگر موارد اعتراض در مسیر حمل مشعل بود. حدود هزار نفر از مخالفان دولت چین در مقابل دفتر گوردون براون نخست وزیر انگلیس تجمع کرد و پیش از ادای احترام او به این مشعل در لندن اعتراض خود را به نمایش گذاشتند. این در حالی است که براون اعلام کرده بود در مراسم افتتاحیه بازیها شرکت نخواهد کرد. در پاریس نصب پوستر بزرگی مبنی بر اعتراض نقض حقوق بشر در چین موجب شد مقامات چینی در لحظات آخر از حضور در تالار شهر پاریس سرباز بزنند. در سانفرانسیسکو معترضان اعتقاد داشتند که کمیته بین المللی المپیک را باید برای همراهی با چین و سیاست هایش سرزنش کرد اما ژاک روگ رییس کمیته بین المللی المپیک از بابت اعتراض هایی که در مسیر حمل مشعل رخ داد ابراز تأسف کرده و گفت: «قرار بود حمل مشعل المپیک در نقاط مختلف جهان پیام آور صلح برای تمام ملل و فرهنگ ها باشد.» روشن شدن مشعل المپیک روشن شدن آتش جنگ پنهانی میان جامعه غرب و چین بود. غربی ها تا جایی که در توان داشتند چین را وادار کردند که به آنها در زمینه های مختلف متعهد شود. پنهان نیست که اروپا و امریکایی ها سفر مشعل در کشورهایشان را مشروط به متعهد شدن چین به حقوق بشر و دادن امتیازات سیاسی کردند. به هر حال این سفر پرمخاطره مشعل در ۲ قرن اخیر که باعث تعجب حامیان ورزش و پیام صلح بود با رگه های آشکاری از دخالت های سیاسی به پایان رسید.

مونا گل نبی

منبع : روزنامه ایران ورزشی