گردشگری؛ صنعتی پردرآمد، اما بی رمق

ایران اسلامی امروزه با داشتن سابقه کهن تاریخی به عنوان یکی از تمدن های مهم و شناخته شده مشرق زمین به خود می بالد که میراث دار فرهنگ و تمدنی چند هزار ساله در تاریخ بشریت است.
فلات ایران و در دل آن کشور ایران در طول تاریخ چند هزار ساله خود همیشه مهد تمدن و جایگاه علما، فضلا و بزرگانی بوده که در عرصه های مختلف میدان دار علم و دانش و دین و دیانت بوده اند.
اگر مناطق تاریخی کشورمان از جمله تخت جمشید، سی و سه پل، طاق بستان، شهر سوخته، بیستون، چهل ستون و... را مورد مطالعه و تحقیق و بازدید قرار دهید از یک طرف به خود می بالید که فرزندی از فرزندان این خاک پاک هستند و از طرف دیگر گله مند می شوید که چرا مسئولان مربوطه و رسانه های جمعی تاکنون در راستای معرفی میراث فرهنگی و جذب گردشگر داخلی و خارجی اقدامی بایسته و کارساز انجام نداده اند.
امروز نه تنها در معرفی آثار تاریخی و مکان های مهم گردشگری به جهانگردان خارجی ضعیف هستیم بلکه هنوز نتوانسته ایم به معرفی این آثار به مردم خودمان بپردازیم و چه بسا افرادی که ایرانی هستند و هنوز با ابهت و قدمت مکان مهمی مثل تخت جمشید ناآشنا و بیگانه اند، اما از طرفی هم سازمان عریض و طویلی به نام میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کشورمان فعال است.
بسیاری از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی براین باورند که بزرگترین ضعف کشور ما در ارتباط با مواریث مادی و معنوی فرهنگی به نبود سیستم اطلاع رسانی قوی و مؤثر برمی گردد.
در این سلسله گزارشات به واکاوی دلایل ضعف اطلاع رسانی و چگونگی حفظ و حراست از میراث فرهنگی و راهکارهای جذب گردشگر خواهیم پرداخت.
● تبلیغات حرف اول را می زند
می گویند شناخت و اطلاع کافی داشتن از مکان های مختلف نخستین ضرورت سفر است، یعنی بدون داشتن حداقل اطلاعات کافی درباره مکانی خاص کمتر کسی مایل به دیدن جایی می شود. به بیان دیگر باید گفت که اگر فرد یا افرادی قصد مسافرت دارند برای انتخاب مکان تفریح معمولاً جایی را انتخاب می کنند که درباره آنجا اطلاعات کافی دارند، برهمین اساس تبلیغات یکی از مهمترین عناصر و مؤثرترین عامل در جذب گردشگر داخلی و خارجی محسوب می شود و همین موضوع به خوبی می تواند آمار گردشگران در یک منطقه را بالا یا پایین ببرد.
کارشناسان معتقدند هزینه ای که صرف تبلیغات در هر حوزه ای می شود در واقع بخشی از سرمایه گذاری در آن بخش محسوب می شود و مانند بذری که زمانی در خاک می کاریم و بعدها شاهد به ثمر نشستن آن می شویم، تبلیغ در امر مواریث فرهنگی نیز چنین حکمی دارد.
اما باید اذعان داشت که گردشگری در ایران مانند مزرعه ای است که به روش دیمی از آن برداشت می شود و به همین دلیل محصول برداشت شده چندان قابل توجه و بعضاً قابل قبول نیست.
براساس آمارهای غیررسمی، در کشورمان حدود یک میلیون منطقه گردشگری و جاذبه های تاریخی وجود دارد اما به راستی میزان اطلاع رسانی در این زمینه چقدر بوده است؟!
«محمد کامیاری» دانشجوی رشته ادبیات فارسی در تهران می گوید: «خیلی از کشورها در جهان هستند که هیچگونه منبع درآمدی به غیر از آثار باستانی ندارند، اما همین مسئله را به شیوه ای مدیریت می کنند که بزرگترین و تنهاترین منبع درآمدی آنها جذب گردشگر خارجی بوده است.»
وی به میراث سازی برخی از کشورها اشاره می کند و می گوید: «برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس حتی از داشتن کمترین نشانه های تاریخی در کشورشان محرومند اما به شیوه ای جذاب و زیبا مکان هایی را فراهم آورده و تبلیغات گسترده ای را در شبکه های مختلف ماهواره ای به راه انداخته اند و همین مسئله سبب شده تا برخی از آنها به قطب منطقه گردشگری در خاورمیانه مبدل شوند.»
«حمیدرضا بایرامی» از دانشجویان رشته امور فرهنگی در تهران نیز نحوه تبلیغات و اطلاع رسانی در حوزه معرفی میراث فرهنگی در کشورمان را کافی نمی داند و می گوید: «مسئولان باید با شیوه ای کارشناسانه و دقیق به فکر تبلیغات وسیع و گسترده ای باشند و با شیوه های روانشناسانه به معرفی مواریث فرهنگی بپردازند، چرا که تنها راه جذب صحیح گردشگر داخلی و خارجی استفاده از شیوه های نوین تبلیغ و اطلاع رسانی است.
وی می گوید: «امروزه کارشناسانی در این باره فعالیت دارند که در امر تبلیغ بسیار مهارت دارند و باید مسئولان مربوطه از چنین افرادی استفاده نماینده و شیوه ها و شگردهای نوین تبلیغ را به خوبی به کارگیرند.»
اما «فریبا مهرپرور» دانشجوی دیگری که در رشته امور فرهنگی به تحصیل اشتغال دارد بزرگترین ضعف در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری را متوجه اطلاع رسانی می داند و می گوید: «بسیاری از اماکن مهم تاریخی درکشورمان وجود دارد که رسانه ها خصوصاً صدا و سیما تاکنون برنامه ای جامع و کامل دراین باره نداشته است و همچنان ناشناخته باقی مانده اند، به عقیده من برای معرفی مکان های تاریخی و فرهنگی باید به بحث اطلاع رسانی و نحوه های تبلیغ بیشتر بها بدهیم.»
● مدیریت تبلیغ
مدتی است که گردشگری در کشورمان مورد توجه قرار گرفته و سعی شده با روش های علمی تر و با متدهای مشخص تری به آن پرداخته شود، به گونه ای که کم کم از روش های سنتی فاصله گرفته ایم و به سمت به کارگیری روش های مدرن تر و به روزتر پیش می رویم و امید می رود که با تلاش مسئولان، اطلاع رسانی در چارچوبی هدفمند مدیریت شود.
«حمید قاسم زادگان» کارشناس ارشد هنرهای نمایشی و استاد دانشگاه در پاسخ به سؤالی در رابطه با نحوه تبلیغ و معرفی آثار فرهنگی و هنری کشورمان، می گوید: «یکی از مسایل مهمی که سبب شده در جذب گردشگر داخلی و خارجی توفیق چندانی نداشته باشیم ضعف در اطلاع رسانی و نبود سیستم مدیریتی قوی و کارآمد در عرصه تبلیغات است، چون اگر دقت کرده باشید خواهید دید که تاکنون هیچگونه برنامه مدون و کارشناسی شده و قابل قبولی برای معرفی آثار باستانی و تاریخی ارایه نشده و بعضاً اگر هم تبلیغی یا اطلاع رسانی خاصی صورت گرفته به صورت مقطعی و کوتاه مدت بوده است، مثلاً در ایام نوروز زمینه های اطلاع رسانی به مردم و راهنمای گردشگران در سطح رسانه ها و در ابتدای هر شهری دایر می شود و تبلیغات خوبی صورت می گیرد و خیلی ها هم براساس همین راهنمایی ها جذب مناطق مختلف می شوند، اما متأسفانه این سطح اطلاع رسانی فقط در مقطع نوروز صورت می گیرد و پس از آن دیگر خبری از تبلیغات وجود ندارد و یا در روزهای اخیر هفته میراث فرهنگی را در پیش داریم. در این یک هفته معمولاً هر سال تبلیغات گسترده ای از سوی سازمان میراث فرهنگی صورت می گیرد و نشست های متعدد خبری و برنامه های خاصی در این رابطه اجرا می شود، اما متأسفانه با پایان یافتن این هفته همه چیز به یکباره تمام می شود و دیگر خبری از معرفی آثار فرهنگی و تاریخی در رسانه ها مشاهده نمی شود.»
این استاد دانشگاه به نحوه مدیریت بر تبلیغ در جامعه اشاره می کند و می گوید: «بحث تبلیغ هم به مدیریت و هدایتی خاص نیاز دارد، یعنی اگر ما بتوانیم مدیریت تبلیغ را ساماندهی کنیم قطعاً در راستای جذب گردشگران داخلی و خارجی موفق تر خواهیم بود، ضمناً الگوبرداری از شیوه جذب گردشگر توسط کشورهای اروپایی نیز می تواند ما را در این مسیر یاری کند، چرا که امروزه در جهان شیوه های نوینی برای جذب توریست و کشاندن گردشگر از سراسر جهان برای دیدن آثار باستانی و تاریخی صورت می گیرد که ما نیز می توانیم برابر قوانین داخلی خودمان از شیوه ها و شگردهای آنان استفاده کنیم.»
به ایشان می گویم که آیا دادن بن سفر یا افزودن بنزین سفر به خودروهای شخصی می تواند در رونق بخشیدن به بخش گردشگری داخلی مفید و مؤثر باشد، این استاد دانشگاه در پاسخ می گوید: «ارایه بنزین سهمیه ای به نام سفر یا توزیع کارت های اعتباری بن سفر، همگی یک قدم رو به جلو برای جذب گردشگر محسوب می شود، اما این دو مورد که اشاره کردید- بنزین سفر و بن سفر- در سطح کلان کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد، این در حالی است که ما باید ابتدا از درون خانواده، مدارس و دانشگاه ها شروع کنیم و براساس برنامه هایی مدون و مشخص فرهنگ گردشگری را در جامعه نهادینه نماییم.»
وی در مورد توزیع بن سفر توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می گوید: «در ارتباط با بن سفر هیچگونه اطلاع رسانی از سوی سازمان مربوطه انجام نشده و بعضاً خیلی از افراد از چگونگی نحوه توزیع یا استفاده از آن بی اطلاع اند و حتی مشخص نیست که این بن های سفر در اختیار چه فرد یا افرادی یا چه سازمان هایی قرار می گیرد و موارد مصرف آن چیست، یعنی این مسئله فقط در حد یک خبر کوتاه در برخی نشریات منتشر شد اما هیچکس از جزئیات آن باخبر نشده است و لازم است مسئولان سازمان میراث فرهنگی در این مورد به اطلاع رسانی بپردازند، به عنوان مثال ما که کارمند دولت هستیم در این یکی دو سال که موضوع بن سفر مطرح شده هنوز بن سفری ندیده ایم، این در حالی است که مسئولان این سازمان باید تمامی ابعاد این مسئله را به مردم اعلام کنند، چون اگر بن سفر به درستی توزیع شود خود عامل محرک قوی و خوبی است که می تواند به راحتی در جذب گردشگر مؤثر واقع شود.»
● ستاد تبلیغات در سازمان میراث فرهنگی
کمتر از ۳ سال است که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ستادی تحت عنوان «تبلیغات و نمایشگاه ها» تشکیل شده است و همانطور که از نامش پیداست می خواهد هم در راستای معرفی آثار تاریخی کشورمان فعال باشد و هم در عرصه نمایشگاه های داخلی و خارجی نقش مؤثری ایفا کند. «محمد حسین برزین» رئیس این ستاد می گوید: «تبلیغات و اطلاع رسانی عرصه ای است که هنوز روی ظرفیت ها و امکاناتش آنچنان که باید کار نشده و آنچنان که باید و شاید به آن پرداخته نشده است، به همین دلیل است که در حال حاضر بسیاری از مردم جهان تصور درستی از آنچه در کشور کهن ایران از جمله تمدن، فرهنگ، طبیعت، جاذبه های معنوی و مذهبی وجود دارد، ندارند، در واقع آنچه ما به شکل بالقوه داریم با آنچه مردم می دانند به هیچ وجه همخوانی ندارد، در نتیجه در دولت نهم با نگاهی عمیق و نگرشی جدید به این موضوع پرداخته و با توجه به اهمیتی که این دولت برای امر اطلاع رسانی قایل است و با هدف تجمیع مباحث تبلیغاتی سازمان، بخش های مختلفی که در امر اطلاع رسانی و تبلیغات در قسمت های مختلف سازمان مانند معاونت گردشگری، فرهنگی و غیره وجود داشت، جمع شدند و ستاد تبلیغات و نمایشگاه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کار خود را آغاز کرد.»
این مقام مسئول در ادامه به آغاز فعالیت این ستاد اشاره می کند و می گوید: «پس از تشکیل این ستاد با یک مطالعه عمیق در خصوص آنچه داریم و نداریم شروع به تولید اقلام تبلیغاتی برای بازارهای هدف به زبان های مختلف کردیم و همزمان حضور در نمایشگاه های WTO را آغاز کردیم، در حال حاضر نیز این ستاد با توجه به حضور در ۴۰ نمایشگاه بین المللی گردشگری و توزیع ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار اقلام تبلیغاتی در ۱۷۰ نوع و به ۱۷ زبان کارنامه قابل عرضه ای داریم، به عنوان مثال در سال گذشته در ۲۱ نمایشگاه شرکت کردیم و هر جا رتبه بندی و امتیازی بود ایران یا رتبه نخست را به دست آورد یا درخشید.»
در سند چشم انداز ۲۰ ساله نظام مقدس جمهوری اسلامی مشخص شده که باید بتوانیم تا سال ۲۰۱۴ تعداد گردشگران ورودی را به ۱.۵ درصد کل آمار جهانی برسانیم که در حدود ۲۰ میلیون گردشگر را شامل می شود و ۲۵ میلیارد دلار نیز درآمدزایی خواهد داشت که برای این منظور در دولت ستادی تشکیل شده اما هنوز بخش خصوصی آن فعال نشده است و امید است با فعال شدن بخش خصوصی، این عرصه بتواند وارد مرحله تازه ای از جذب گردشگر داخلی و خارجی گردد.
یکشنبه - ۲۹ اردیبهشت ماه- روز جهانی موزه و آغاز هفته بزرگداشت میراث فرهنگی است.هر سال در این هفته از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برنامه های خاصی در معرفی مواریث مادی و معنوی در سراسر کشور برگزار می شود، نشست های متعددی با حضور کارشناسان داخلی و خارجی برگزار و به تجزیه و تحلیل انواع میراث فرهنگی در ایران و جهان و راهکارهای حفظ آن پرداخته می شود، ورودی تمامی اماکن تاریخی، باستانی و موزه ها در سراسر کشور رایگان یا با نیم بها محاسبه می شود و خلاصه برنامه های متنوعی در این راستا اجرا می گردد که به خوبی می تواند نقش مهم و موثری را در معرفی آثار تاریخی و فرهنگی داشته باشد. اما متاسفانه پس از پایان یافتن این مدت کوتاه، به یکباره همه چیز به پایان می رسد و دیگر تا سال آینده هیچ برنامه ای از میراث فرهنگی در سطح وسیع دیده نمی شود.
با این حال لازم و ضروری به نظر می رسد که مسئولان میراث فرهنگی کشورمان به دنبال ارایه برنامه هایی باشند که تداوم داشته باشد و بتواند در جذب گردشگر موثر باشد.
شعار روزهای هفته بزرگداشت
میراث فرهنگی و روز جهانی موزه
هر سال با آغاز هفته میراث فرهنگی، سازمان مربوطه هر روز را با عنوانی خاص نامگذاری می کند و در همان روز بر اساس شعار اعلام شده برنامه هایی اجرا می شود. عنوان روزهای میراث فرهنگی در این هفته به شرح زیر است:
▪ یکشنبه ۲۹ اردیبهشت؛ موزه عامل تحول و توسعه اجتماعی
▪ دوشنبه؛ حمایت از مجموعه داران خصوصی
▪ سه شنبه؛ موزه ها پل ارتباطی فرهنگ ها
▪ چهارشنبه؛ بزرگداشت ملاصدرا، بزرگداشت میراث فرهنگی معنوی
▪ پنج شنبه؛ گذشته، چراغ راه آینده
▪ جمعه؛ خرمشهر، موزه زنده مقاومت
▪ شنبه؛ از میراث فرهنگی حفاظت کنیم.
● سند ملی طبیعت گردی
یکی از مسایل مهمی که درباره میراث فرهنگی مغفول مانده عدم معرفی مکان های مهمی است که در جای جای ایران زمین پراکنده شده و جزء مواریث ارزشمند تاریخی و فرهنگی ما محسوب می شود، به بیان دیگر باید گفت که یکی از دلایل ناآشنایی مردم با اماکن تاریخی، مذهبی و فرهنگی کشورمان به ضعف اطلاع رسانی توسط مسئولان برمی گردد و متاسفانه تاکنون برنامه ای مدون و جامع در این راستا تدوین و به مرحله اجرا نرسیده است! ما طبق گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، برنامه ای برای شناسایی ظرفیت های گردشگری و حفظ میراث فرهنگی، تحت عنوان «سند ملی طبیعت گردی» تهیه و تدوین شده است.
«آرش کوشا» دبیر کمیته ملی طبیعت گردی سازمان میراث فرهنگی ضمن بیان این که این مهم در قالب سند ملی طبیعت گردی که سال گذشته تهیه و تدوین شده اجرا می شود، می گوید: این سند مطالعه فعالیت ها و تجارب طبیعت گردی ۴۸ کشور دنیا و موضوعات پرداخته شده به بحث اکوتوریسم طراحی و تدوین شده است.»
دبیر کمیته ملی طبیعت گردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، همچنین به شیوه تدوین این سند اشاره می کند و می گوید: «این سند بر اساس هفت استراتژی مهم از جمله ترویج و اطلاع رسانی، آموزش، فرهنگ سازی، بازاریابی و تبلیغات تدوین شده است، سال ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ دو سال پایه اجرای این سند ملی در کشور دیده شده که برای احقاق این مهم به اعتبار ویژه ای نیاز است که در حال جذب منابع و اعتبارات خاص این مهم هستیم.»
دبیر کمیته ملی طبیعت گردی درباره میزان اعتبار لازم در این سند می گوید: «۲۲۰ میلیارد ریال اعتبار در سند ملی طبیعت گردی برای سال جاری به منظور اجرای برنامه های این سند پیش بینی شده است که استان های پیشتاز این مهم باید در جذب و اختصاص این اعتبار همکاری صمیمانه ای با سازمان میراث فرهنگی داشته باشند.»
● ارزآوری و اشتغال زایی
بارزترین موضوعی که سبب گردیده میراث فرهنگی و صنعت گردشگری در جهان از رونق خاصی برای کشورها برخوردار باشد، ارزآوری و اشتغال زایی این صنعت است.
دکتر «محمد پیرنیا» استاد دانشگاه و کارشناس امور فرهنگی می گوید: «برخی از کشورهای غربی به این دلیل که از مواریث فرهنگی در ابعاد مادی و معنوی محرومند به میراث سازی روی آورده اند و به عنوان مثال با معرفی کردن مکانی خاص قدمت صد یا دویست ساله ای برای آن می سازند و با آب و تاب تمام به معرفی آن می پردازند که هم در جذب گردشگر بسیار موثر است و هم اشتغال زایی خاصی برای آن کشور دارد، حال کشور ما با دارا بودن این همه افتخار تاریخی در موضوعات مذهبی، باستانی و فرهنگی متاسفانه در جذب گردشگر و معرفی این آثار موفق نبوده است.»
وی می گوید: «اگر به همین کشورهای حوزه خلیج فارس نگاه کنید می بینید که عمده ترین درآمد آنها از راه جذب گردشگر خارجی تامین می شود، این در حالی است که به اندازه یک هزارم کشور ما هم از آثار تاریخی بهره مند نیستند.»
این استاد دانشگاه به ضرورت توجه بیش از پیش به میراث فرهنگی اشاره می کند و می گوید: «اگر به دنبال رهکارهایی باشیم تا بتوانیم به جذب گردشگر داخلی و خارجی بپردازیم قطعا می توانیم شغل های متعددی را در حاشیه آن ایجاد کنیم، از جمله آنها رونق بازارچه های اطراف مکان های تاریخی و باستانی و رونق بخشیدن به امر صنایع دستی است.»
حسین هاتفی فارمد، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی نیز در این باره می گوید: «حفظ و احیای هنرهای منسوخ شده تولید، توسعه و ترویج، ایجاد شهرک های صنایع دستی و آموزش که یکی از مهمترین برنامه های جدی است، شش محور اصلی دولت در برنامه ریزی های کشور است.»
اما معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی به مشکلی در بخش صنایع دستی اشاره می کند و می گوید: «مشکل جدی در این بخش نبود بخش خصوصی در تولید، بازرگانی و صادرات صنایع دستی است، چرا که دولت تصدی گری را در این مسئله از خود جدا کرده، از طرفی هم صنایع دستی یک صنعت ارزآور و اشتغال زا محسوب می شود، چرا که ما می توانیم ارزانترین شغل را در کشور با ۵۰۰ هزار ریال ایجاد کنیم ولی برای صنعت مدرن باید ۵۰۰ میلیون ریال داشته باشیم.»
● نقش رسانه ها ضعیف است
رسانه ها در معرفی آثار تاریخی، مذهبی و فرهنگی می توانند نقش بسیار مفید و ارزشمندی ایفا کنند، اما متأسفانه باید اذعان داشت، تنها چیزی که سبب گردیده مواریث فرهنگی ما اعم از مادی و معنوی ناشناخته باقی بمانند، ضعف اطلاع رسانی است.
«مهدی منتظرقائم» استاد علوم ارتباطات ضمن تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی دقیق رسانه ها در حوزه میراث فرهنگی، می گوید: «رسانه ها باید در ابتدا پیرامون میراث فرهنگی تحقیق و بررسی کنند تا در مواقع لزوم بتوانند مستند و مستدل از آن دفاع کرده و اطلاع رسانی صحیح کنند و در واقع روزنامه نگاران و خبرنگاران میراث فرهنگی باید در عین حال پژوهشگران این حوزه بوده و همچنین از آگاهی های حقوقی کافی برخوردار باشند.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تمام بخش های میراث فرهنگی را نیازمند تحقیق موشکافانه می داند و می گوید: «میراث فرهنگی بخش مهمی از هویت هر ملت است و رسانه ها ابزار موثر و پرمخاطبی برای شکل گیری و شناخت صحیح از میراث فرهنگی هستند، از این رو هرگونه خطا در اطلاع رسانی این حوزه اثرات منفی جبران ناپذیری در جامعه دارد و در نگاه کلان تبعات مخرب آن با توجه به اهمیت جهانی و استراتژیک میراث فرهنگی، وجهه بین المللی پیدا می کند.»
منتظرقائم، آموزش را در فرهنگسازی مهم می داند و می گوید: «از عکس، فیلم های مستند و جلسات گفتگو به عنوان بهترین قالب و روش ها در این زمینه می توان استفاده کرد.»
● توزیع ۲ میلیون سفر کارت
اسفندیار رحیم مشایی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، چندی پیش در یک نشست خبری در شیراز به توزیع ۲ میلیون سفر کارت و شناسایی ۳۰۰ مسیر سفر در کشور اشاره نموده و می گوید: «در تمام کشورهایی که سفر به صورت سازمان یافته و با تور انجام می شود و صنعت گردشگری در آن نقاط رونق دارد سفر ارزان قیمت در دستور کار قرار دارد، ما نیز باید اصل انجام سفر را ارزان کنیم تا انگیزه سفر به وجود آید، چرا که صنعت گردشگری باعث توزیع ثروت، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در کشور می شود.»
رحیم مشایی با اشاره به اینکه برنامه ریزی برای ایجاد امکان سفرهای انبوه همزمان با توزیع کارت سفر انجام شده است، می گوید: «دولت بنا دارد در بودجه سال ۱۳۸۷ اعتبارات رفاهی ادارات را افزایش دهد تا کارمندان بتوانند با استفاده از تسهیلات در نظر گرفته شده زمانی از سال را به سفر اختصاص دهند.»
معاون رئیس جمهور با اشاره به اینکه در توزیع سفر کارت بیشتر سفرهای انبوه مورد نظر بوده است، می گوید: «استفاده کنندگان از این کارت امکان برخورداری از تخفیف های مراکز خدمت رسانی گردشگری در نقاط مختلف را خواهند داشت، سفر کارت خدمات متنوعی را برای گردشگران در بر دارد، اگر کسی نخواهد در سفر پول همراه داشته باشد، می تواند پول خود را در این کارت ها همانند کارت هایی که بانک ها ارایه می دهند نگهداری کند.»
گفته می شود که سفر کارت ها در تمامی مراکز گردشگری، رفاهی، هتل ها، مهمانپذیرها ایستگاه های اتوبوس برون شهری و فروشگاههای کشور قابل ارایه و استفاده است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در پاسخ به این سؤال که اگر کسی سفر کارت نداشته باشد نمی تواند از سفر ارزان برخوردار باشد، می گوید: «سفر کارت به این معنا نیست که اگر کسی کارت نداشته باشد نمی تواند از خدمات سفرهای ارزان قیمت استفاده کند و افرادی که مایل به استفاده سفرهای ارزان قیمت باشند می توانند با مراجعه به مسیرها و آژانس های پیش بینی شده از مزایا و تخفیف این سفرها استفاده کنند.»
● الحاق به کنوانسیون میراث فرهنگی زیر آب
کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که پیوستن ایران به کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی زیر آب می توانیم به خوبی از این میراث فرهنگی حمایت های لازم را انجام دهیم.
علی لیالی، مدیرکل امور مجلس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از لایحه الحاق ایران به این کنوانسیون در نوبت صحن مجلس خبر می دهد و می گوید: «موضوع الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی زیر آب به تصویب هیئت دولت رسیده و لایحه آن در کمیسیون فرهنگی مجلس مورد بررسی قرار گرفته است و در حال حاضر این لایحه در نوبت بررسی و تصویب در صحن علنی مجلس است که امیدواریم هرچه زودتر این لایحه به تصویب برسد و ایران نیز جزء کشورهای عضو این کنوانسیون بین المللی شود.»
مدیرکل امور مجلس سازمان میراث فرهنگی با بیان اینکه کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی زیر آب در سی و یکمین اجلاس کنگره عمومی یونسکو به تصویب رسیده است، می گوید: «توجه روزافزون جوامع بشری به میراث فرهنگی زیر آب حق انکارناپذیر مردم در دسترسی به اطلاعات و بازدید از اماکن زیر آب، برنامه ریزی برای مقابله با تهدیداتی که موجب ویرانی میراث فرهنگی زیر آب می شود از جمله دلایل تصویب این کنوانسیون در کنگره عمومی یونسکو است.»
● یکی از میادین اصلی آلمان به نام فردوسی می شود
چندی پیش همزمان با روز بزرگداشت فردوسی، مدیرکل بنیاد فردوسی از نامگذاری میدان اصلی شهر فریدریش هافن آلمان به نام این شاعر حماسه سرا خبر داد. به نقل از خبرگزاری میراث آریا، فریدریش هافن شهر محل اقامت تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی دوره قبل است و شهردار این شهر نیز فردی ایران دوست به حساب می آید.
مدیرکل بنیاد فردوسی در این باره می گوید: «قرار است در پاییز سال جاری هفته فرهنگی فردوسی در آلمان با حضور برخی شاهنامه پژوهان برگزار شود در حاشیه این هفته فرهنگی، تندیس فردوسی از سوی بنیاد ساخته شده است و در میدان اصلی شهر فریدریش هافن آلمان رونمایی می شود و با حضور شهردار این شهر نام میدان اصلی شهر به نام فردوسی نامگذاری شود.»
این هفته فرهنگی با همکاری سفارت ایران در آلمان برگزار می شود.
میراث فرهنگی بخشی از هویت تاریخی ملت ها را تشکیل می دهد و به عنوان سندی افتخارآمیز گویای قدمت فرهنگ و تمدن چند هزار ساله بشری است، به گونه ای که امروزه هر قوم و ملتی که از پیشینه و سابقه ارزشمندی در ابعاد مواریث مادی و معنوی برخوردار باشد در عرصه جهانی جایگاه تمدنی والاتر و برتری خواهد داشت.
در شرق جهان، ایران زمین یکی از تمدن های با سابقه ای است که جای جای آن نشان از قدمت و اصالت چند هزار ساله ای دارد که هر کدام از مواریث مادی و معنوی در این آب و خاک برگ زرین و سند افتخاری برای فردفرد ایرانیان محسوب می شود.
با این حال که کشورمان در طول تاریخ همیشه مهد فرهنگ و تمدن بوده اما متاسفانه باید اذعان داشت که هنوز در معرفی و شناخت آثار گرانبهای تاریخی کشورمان ناتوان هستیم و در مقایسه با کشورهایی که حتی از چنین افتخارات تاریخی و فرهنگی برخوردار نیستند اما در جذب توریست بسیار موفق بوده اند، در جایگاه پایین تری در جذب گردشگر داخلی و خارجی قرار داریم.
اما همگانی، همه مکانی و همه زمانی کردن سفر یکی از اصلی ترین سیاست های دولت در سازمان میراث فرهنگی برای ترویج سفر در میان مردمی است که به دلیل فشارهای اقتصادی مدت هاست که سفر و گردشگری از سبد خانواده آنها حذف شده است.
سوای موارد مذکور، ارزان تر کردن سفر به عنوان یک قلم ضروری در سبد خانواده های ایرانی به عنوان آرزویی دیرینه، رویایی و دست نیافتنی برای مردم ما مبدل شده است.
در یکی دو سال اخیر مسئولان سازمان میراث فرهنگی با کسب موافقت بخش های مختلف فعال در برگزاری تور مانند بخش حمل و نقل، اقامتی و پذیرایی سعی نمودند تخفیف هایی از ۱۵ تا ۵۰ و حتی ۶۰ درصد برای برگزاری تورهای جمعی اعمال کنند تا سفرهای ارزان قیمت شکل اجرایی به خود بگیرد، اما در سال جاری و در ماه اخیر شاهد افزایش قیمت تورهای مسافرتی، زیارتی بوده ایم. با این حال برگزاری گرامیداشت مواریث فرهنگی در هفته میراث فرهنگی می تواند گام مثبت و رو به جلویی برای ترویج گردشگری و جذب توریست داخلی و خارجی باشد.
● نقش رایزنان فرهنگی ایران در خارج
یکی از وظایف رایزن فرهنگی در کشورهای مختلف جهان معرفی جذابیت های طبیعی، تاریخی، باستانی و گردشگری به مردم خارج است، به بیان دیگر باید گفت که رایزن فرهنگی به خوبی می تواند بهترین مبلغ برای فرهنگ و تمدن کشور خودش باشد، اما باید اذعان داشت که تاکنون رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی در خارج نتوانسته اند آنچنان که باید و شاید به معرفی چهره متمدن ایران اسلامی بپردازند.
«حمید قاسم زادگان» کارشناس ارشد ادبیات نمایشی و استاد دانشگاه درباره نقش رایزن فرهنگی در کشورهای مختلف جهان در پاسخ به سوالم می گوید: «قطعا رایزن فرهنگی می تواند نقش مهم و موثری را در معرفی فرهنگ، قدمت و اصالت کشور خودش داشته باشد، یعنی معرفی پتانسیل های موجود در عرصه گردشگری و جاذبه های فرهنگی و تاریخی بخشی از وظایف رایزن فرهنگی است و باید آنها را به سمت جذب گردشگر خارجی هدایت کرد، رایزن فرهنگی می تواند به رایزنی با دستگاه های فرهنگی و رسانه های جمعی کشورهای خارجی بپردازد و با دعوت از تشکل های دولتی و غیردولتی برای بازدید از کشورمان به رونق بخش گردشگری کمک کند، اما متاسفانه در این زمینه یا اقدام موثر و مهمی از سوی رایزنان فرهنگی ایران در کشورهای خارجی صورت نگرفته و یا اینکه در داخل از نحوه فعالیت رایزنان فرهنگی و نتیجه و دستاورد کارهای آنها گزارشی اعلام نشده است.»
این استاد دانشگاه به نشانه های رایزنان فرهنگی ایران در کشورهای خارجی اشاره می کند و می گوید: «رایزن فرهنگی باید فردی باشد که در عرصه فرهنگ ایرانی از مطالعه و شناخت عمیق و بالایی برخوردار بوده و اصولا یک چهره فرهنگی باشد و بتواند تمام ابعاد تاریخی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و سابقه و تمدن کشورمان را به خوبی شرح دهد و از شگردهای مختلفی برای کشاندن خارجی ها به داخل ایران استفاده نماید، از همین رو گزینش رایزن فرهنگی در کشورهای خارجی کار سهل و آسانی نیست، یعنی اگر در گزینش این افراد نهایت دقت اعمال شود حداقل در بخش جذب گردشگر خارجی با شتاب و رونق خاصی روبرو خواهیم شد.»
خانم دکتر «مهوش رضاوندی» استاد علوم ارتباطات نیز درباره رایزن فرهنگی چنین می گوید:« در دنیای پرشتاب تکنولوژیکی امروزه اگر می خواهیم جهانی بیندیشیم و به فکر مدیریت جهان باشیم، باید درصدد انتصاب رایزنانی در خارج از ایران باشیم که بتوانند چهره واقعی مواریث مادی ومعنوی ایران اسلامی را به درستی برای جهانیان شرح دهند و ابعاد و زوایای فرهنگ و پیشینه تاریخی ایرانیان را بازگو کنند و ضمن برقراری ارتباط با نخبگان فرهنگی در جهان، آنان را برای بازدید از کشورمان دعوت نمایند، به بیان دیگر باید گفت که برای حضور مقتدرانه در عرصه های جهانی چاره ای نداریم جز اینکه به تقویت جایگاه رایزن فرهنگی بپردازیم و از آنها بخواهیم به معرفی بیش از پیش تاریخ ایران و انقلاب اسلامی بپردازند.»
این استاد علوم ارتباطات در ادامه می گوید: «تبلیغ در جهان امروزی حرف اول را می زند و مبلغان فرهنگی ایران در خارج نیز قطعاً می توانند نقش مهمی را ایفا کنند به شرط اینکه خود اینکاره باشند و بتوانند نقش تبلیغی را به خوبی ایفا کنند.»
گفته می شود که در دولت های گذشته برخی از رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی که باید مبلغ فرهنگ ایران و ایرانی باشند، متأسفانه دچار کم کاری شدند و به جای اینکه به معرفی چهره واقعی ایران اسلامی به جهانیان بپردازند، به فکرفعالیت های اقتصادی و... بودند و حتی بسیاری از آنها با گرفتن بورسیه های مختلف، خود و فرزندانشان را به دانشگاه های خارج فرستادند و مبلغی برای ارزش های والای ایران اسلامی نبودند.
از همین رو دولت اصولگرای آقای احمدی نژاد باید در گزینش رایزن فرهنگی ایران در کشورهای خارجی نهایت دقت و حساسیت لازم را به خرج دهد و در عین حال از آنان بخواهد تا در معرفی مواریث مادی و معنوی کشورمان نقش دوچندانی داشته باشند.
● روز تخت جمشید
روز هیجدهم اردیبهشت ماه مقام معظم رهبری در دیدار با مسئولان استان فارس زیباترین تعابیر و توصیفات را از مکان تاریخی تخت جمشید بیان نموده و این بنا و سایر بناهای تاریخی قبل از اسلام در کشورمان را محصول سرپنجه هنرمند ایرانی قلمداد کردند.
تعابیر و مضامین ارایه شده توسط رهبر معظم انقلاب درباره بناهای تاریخی و مواریث فرهنگی از جمله تخت جمشید آنچنان رفیع و درخشان است که مسئولان میراث فرهنگی شیراز را بر آن داشته است تا به میمنت این روز فرخنده و با تأسی از فرمایشات مقام معظم رهبری ۱۸ اردیبهشت ماه را روز تخت جمشید بنامند. بخش هایی از سخنان حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب را بخوانید: «من همین جا اشاره بکنم به این بناهای باستانی مربوط به قبل از اسلام، تخت جمشید و بقیه چیزهایی که در این استان هست، انسان از دو نظر ممکن است به این مراکز باستانی نگاه کند، اینها را باید از هم تفکیک کرد. یک نگاه این است که اینها متعلق به جباران تاریخ بوده، هر کدامی که نگاه می کنیم به یک نحوی به یکی از جباران تاریخی و طاغوتهای بشری ارتباط پیدا می کند، بله، از این جهت نگاه منفی به اینها هست. غالب متدینین و انسان هایی که نفرت طبیعی از استبداد و از جباریت دارند با این دید وقتی به این بناهای باستانی نگاه می کنند طبعاً برای آنها جاذبه ای ندارد. لیکن یک جنبه دیگر هم وجود دارد و آن این است که این بناها محصول سرپنجه هنرمند ایرانی است، محصول فکر راقی و روشن بین ایرانی است در سال ها و قرن ها پیش از این، این جنبه مثبت قضیه است درست است که جباران استفاده کردند، اما خالق و آفریننده این مجموعه ها کیست؟ ذهن ایرانی است، سرانگشت هنرمند ایرانی است، روحیه بلندنظر ایرانی است، ابتکار و ذوق ایرانی است، این برای یک ملت افتخار است.»
حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه این سخنان می فرمایند: «در دنیا از چیزهایی که جنبه افتخارآمیز هم خیلی ندارد، گاهی اوقات به عنوان مفاخر تاریخی استفاده می کنند، آن کسانی که مفاخر تاریخی را ندارند برای خودشان خلق می کنند، ما این همه مفاخر تاریخی داریم، این همه چیزهایی که مایه تفاخر تاریخی ملت ایران است، اعتماد به نفس ملت ایران است، چرا اینها را نشان ندهیم؟ یک نفر برای من نقل می کرد، می گفت رفته بودیم یونان، ما را به مراکز گردشگری گوناگون می بردند و آنها را به ما نشان می دادند، از جمله به نقطه ای بردند، گفتند اینجا همانجایی است که سپاهیان ایرانی آمدند اینجا از ما شکست خوردند، مردم را به بیابان خالی می برند و نشان می دهند که اینجا آنجایی است که ایرانی ها در آن دوره لشکرکشی کردند و در اینجا شکست خوردند. یک فضای خالی را نشان می دهند، یک ماده های تاریخی را با یک فضای خالی اثبات می کنند، خوب اینجا نزدیکی کارون، آنطور که شنیدیم مجسمه والرین است، امپراتور روم که زانوزده در مقابل پادشاه ایران، خیلی خوب اینجا را بروید نشان بدهید، این به آن در!»
محمد حسن طالبیان، رئیس بنیاد پژوهشی پارسه- پاسارگاد، تعابیر بلند مقام معظم رهبری درباره تخت جمشید را مثال زدنی و مایه مباهات می داند و می گوید: «این تعابیر رفیع خواب بسیاری از بدخواهان که فکر می کردند در کشور ما نسبت به آثار تاریخی و یادمان های کهن بی تفاوتی وجود دارد را برآشفت و موهومات آنان را برباد داد.»
● ضعف در سیستم آماری گردشگران
مدت های طولانی است که ضعف سیستم آمارگیری از گردشگران ورودی مورد انتقاد بوده است و بسیاری از کارشناسان معتقدند که روش و سیستم مناسبی برای آمارگیری گردشگران وجود ندارد. اما در عین حال محمدعلی پاک سرشت، مدیرکل گردشگری خارجی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره کمیته آمار گردشگری می گوید: «هریک از نهادهای عضو کمیته آمار گردشگران ورودی براساس وظایف ستادی خود عمل می کنند و آمار می گیرند، به عنوان مثال گمرک براساس میزان کالاهای ورودی یا وزارت امور خارجه براساس تعداد صدور روادید آمارگیری می کنند که در نهایت با ارائه گزارش های خود به دبیرخانه کمیته آمار گردشگران ورودی به حصول یک آمار مطمئن و مشخص کمک می کنند.»
وی با بیان اینکه یک گروه متخصص، آمار همه اطلاعات ارائه شده را آنالیز و با یکدیگر تطبیق می دهد، می گوید: «تلاش می کنیم هر دو ماه یک بار آمار جدید ورودی ها را براساس معیارهای مشخص شده در سازمان جهانی جهانگردی ارائه دهیم.»
● تأسیس صندوق سرمایه گذاری در گردشگری ۸ کشور با پیشنهاد ایران
پس از روی کار آمدن دولت کنونی، یکی از مراکزی که پویاتر و منسجم تر از سال های گذشته وارد عمل شد، سازمان میراث فرهنگی است.
برهمین اساس هفته گذشته نخستین اجلاس وزرای گردشگریD۸ در محل تالار حافظیه مجموعه فرهنگی- تاریخی سعدآباد برگزار شد که به گفته کارشناسان و صاحب نظران تشکیل و برگزاری این اجلاس در نوع خود قابل ستایش است.
اسفندیار رحیم مشایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و معاون رئیس جمهور در این اجلاس سخنان مهمی را مطرح کرد و گفت: «۸ کشور عضوD۸ جمعیتی معادل ۹۰۰ میلیون نفر را دارا هستند که با مدیریت این جمعیت می توان جریان مؤثری را در دنیا ایجاد کرد و به همبستگی بزرگی در جامعه اسلام دست یافت. البته در این همبستگی به هیچ وجه دنبال فصل بندی و خط کشی در جامعه جهانی نخواهیم بود.»
رئیس سازمان میراث فرهنگی در ادامه گفت: «توسعه جهانگردی توسعه رابطه بین ملت هاست و تأثیر شگرف آن این است که به شناخت جوامع می تواند بینجامد، معتقدم جهانگردی یکی از مؤثرترین و روشن ترین راه هایی است که برای مدیریت آینده جهانی راهگشا خواهد بود، راهی که ساده، سهل، ارزان، کم هزینه، بی واسطه و مستقیم برای برقراری ارتباط بین ملت هاست.
طبق گفته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اتباع کشورهای عضوD۸ برای سفر به ایران تا ۱۵ روز نیاز به ویزا ندارند.
با این حال در دنیای امروز که به «عصر اطلاعات و ارتباطات» لقب یافته، گردشگری جهانی، امنیت ملی در کشورها را تعقیب می کند و امنیت ملت ها نیز به نحوی امنیت همگانی محسوب می شود.

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان