رونق در هوانوردی الکترونیکی

در هزاره سوم رشته‌های مختلف علمی با استفاده از دستاوردهای فناوری اطلاعات روزبه‌روز پیشرفت کرده و حوزه خدمت‌رسانی خود را گسترش داده‌اند که از جمله این رشته‌ها می‌توان به هوانوردی و خدمات وابسته به آن اشاره کرد. سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده (FAA) که یکی از بزرگ‌ترین مراکز عرضه‌کننده خدمات هوایی در جهان محسوب می‌شود، فعالیت‌های خود را طوری ساماندهی می‌کند که تمامی آنها تحت سیاست‌های فناوری ارتباطات و اطلاعات انجام می‌گیرد. این سازمان سالانه بیش از ۱/۲میلیارد دلار برای توسعه فناوری اطلاعات در بخش‌های مختلف خود سرمایه‌گذاری می‌کند که به گفته کارشناسان، بیشترین سرمایه‌گذاری هوانوردی در سراسر جهان محسوب می‌شود. صاحبان مرکز FAA امروزه نقش فناوری اطلاعات را به خوبی دریافته‌اند و معتقدند که تنها راه باقی‌ماندن در بازار رقابتی کنونی استفاده از آخرین دستاوردهای این صنعت خواهد بود. در آمریکا برای به‌کارگیری روش‌های مناسب به‌منظور کاهش هزینه‌های مربوط به ناوبری منطقه‌ای و داده‌های سیستم مکان‌یابی جهانی(GPS)، سازمان هواپیمایی کشوری ایالات متحده طرحی سه ساله را به‌منظور گردآوری، ارائه و توزیع داده‌های ناوبری بسیار کم‌هزینه یا حتی به صورت رایگان در دستور کار خود قرار داده است. دولت آمریکا تاکنون از تلاش‌های FAA جهت به‌کارگیری و اجرای GPS و WAAS به‌عنوان جایگزین مناسب برای زیرساخت‌های اطلاعاتی و داده‌های فعلی در سیستم هوا- فضای خود حمایت و پشتیبانی فراوانی کرده است. آن‌گونه که گفته می‌شود، در حال حاضر تنها وسیله تامین داده‌های مورد نیاز، همکاری با شرکت‌های خصوصی تامین‌کننده اطلاعات است.
طی سه سال گذشته FAA مذاکرات لازم جهت تامین منابع مالی مورد نیاز برای تشکیل پایگاه داده‌های ناوبری را به مرکز فناوری اطلاعات دولت فدرال آمریکا ارجاع داده و توانسته موافقت کنگره ایالات متحده را جلب کند. هدف FAA از این طرح ایجاد و ارائه سخت‌افزار و نرم‌افزارهای مناسب به گونه‌ای است که خلبانان بتوانند با به‌کارگیری این ابزارها اطلاعات و داده‌های گیرنده‌های GPS خود را به‌روز کنند و این اطلاعات را از قالب کلی و استاندارد به ساختار اختصاصی مورد نیاز تجهیزات هوانوردی تغییر دهند. FAA همچنین طرح اجرایی جدیدی را ارائه کرده که بر اساس آن داده‌های استاندارد در قالب کلی به کاربران داده‌ها و اطلاعات مذکور منتقل می‌شود.
● تحولات هوانوردی
انجام امور فرودگاهی در سال‌های اخیر همگام با پیشرفت‌های فنی و تکنولوژیک با تغییرات فراوانی همراه بوده است، اما با این وجود کارشناسان اعلام کرده‌اند که هنوز مطالعات و بررسی‌های گسترده‌ای به منظور بهره‌گیری مناسب و متناسب از فناوری جدید در جهت برآوردن نیازهای فعلی سیستم‌های فرودگاهی باید انجام شود. به عبارت دیگر باید توجه داشت که در رسیدگی به امور فرودگاهی یک پرواز با ۵۰ مسافر و پرواز دیگر با ۵۰۰ مسافر تفاوت‌های بسیار زیادی وجود دارد و در عین حال قوانین و مقررات امنیتی در فرودگاه‌ها و کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوتند که این مسئله در کنار سیستم به کارگرفته شده و لزوم سازگاری آن با نیازهای هر فرودگاه و کشور باعث خواهد شد تا مطالعات گسترده‌تری در این حوزه انجام شود.
با انجام امور فرودگاهی به‌صورت خودکار و با به‌کارگیری سیستم‌ها و دستگاه‌های مخصوص، شرکت‌های هواپیمایی قادر خواهند بود سرویس بهتری را به مسافران خود عرضه کنند، زیرا با وجود این سیستم‌ها دیگر نیازی به تمرکز فعالیت‌های شرکت هواپیمایی بر مسائل امنیتی وجود نخواهد داشت و شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند توجه خود را بر ارائه سرویس‌های بهتر به مسافران و مشتریان خود متمرکز سازند.
شرکت Euro Delta به همراه چند شرکت دیگر وابسته به خود چندی پیش سیستم ساده و پیشرفته‌ای طراحی کرده که شامل سخت‌افزار و نرم‌افزاری خاص با عملکرد متنوع می‌شود و برای کنترل و رسیدگی به امور مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیستم ارائه شده به‌گونه‌ای است که کاربران می‌توانند به‌راحتی و به‌صورت مرحله به مرحله، اطلاعات مورد نیاز را به سیستم منتقل کنند و این در حالی است که گفته می‌شود سیستم یاد‌شده ظرفیت لازم برای افزایش تعداد کاربران و رسیدگی به امور فرودگاهی کلیه مسافران را نیز دارا خواهد بود. سیستم شرکت Euro Delta مشتری‌مدار است و بر این اساس به سادگی می‌تواند خود را با نیازهای مردم تطابق دهد. در حال حاضر توانایی‌های Euro Delta به صورت اصول و اساس مسائل امنیتی فرودگاهی بوده و توجه عمده سیستم‌های کنترل فرودگاهی بر پروازهای VIP متمرکز شده است، زیرا مسافرانی که به‌صورت مستمر از هواپیما استفاده می‌کنند، تهدیدات امنیتی کمتری را متوجه هواپیماها خواهند کرد و معمولا مسافرانی که در فرودگاه‌ها مدارک هویتی آنان بررسی و کنترل نمی‌شود، تهدیدات امنیتی را برای پروازها افزایش خواهند داد.
● پرواز فناوری
رشد سریع فناوری تاثیر عمیقی بر سمت و سوی هدایت شده تجارت‌ها و مسیر تکامل ساختارهای صنعت می‌گذارد. امروزه صنعت هواپیمایی در مسیر تکامل خود تحت تاثیر شدید دو سیستم عمده که از زیربخش‌های مهم فناوری اطلاعات محسوب می‌شوند، قرار دارد که شامل سیستم خودکار رزرو بلیت (CRS) و سیستم تجارت الکترونیکی می‌شود. «انجمن بین‌المللی سیستم‌های اطلاعاتی» به تازگی بیانیه‌ای را درباره صنعت سفرهای هوایی منتشر کرده که برای تشریح ترکیب ساختاری صنعت هواپیمایی آمریکا و نیروهای رقابتی‌ای که در آن وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این انجمن ضمن تشریح فضای حاکم بر این صنعت معتقد است تغییرات ساختاری که روزبه‌روز در زمینه هواپیماسازی و خدمات وابسته اتفاق می‌افتد، محصول و نتیجه نوآوری‌ها در فناوری اطلاعات است. نگاهی به استحکام نسبی که صنعت فناوری اطلاعات هم‌اکنون از آن بهره می‌برد، می‌تواند دلیل خوبی برای گرایش قوا به سمت آی‌تی در صنعت هوانوردی باشد. این انجمن همچنین اثر فناوری اطلاعات را در صنعت هواپیمایی در منطقه آسیا و اقیانوسیه مورد بررسی قرار داده و آن ‌را بسیار عمیق می‌داند و از آن به‌عنوان انقلابی در صنعت هواپیمایی یاد می‌کند.
کارشناسان دریافته‌اند که فناوری‌های نمایشی (Screening Technology) که یکی از جدیدترین دستاوردهای فناوری اطلاعات محسوب می‌شوند، یکی از ابزارهای توانمند برای برقراری امنیت در فرودگاه‌ها خواهند بود. در این میان باید در نظر داشت که همواره دامنه خطرات احتمالی بسیار بیشتر از آن حدی است که در محل‌های بازرسی فرودگاهی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و به همین خاطر کمک‌گرفتن از دستگاه‌های الکترونیکی می‌تواند دقت کار را تا چندین برابر افزایش دهد. به‌عقیده بسیاری از کارشناسان بازرسی‌های سنتی فرودگاه‌ها در بیشتر مواقع کمترین خطرات را در نظر می‌گیرند، از این رو برای رسیدن به یک محیط کاملا امن و محافظت از مسافران در برابر هرگونه خطر احتمالی، باید روش‌های اجرایی سنتی مورد بازبینی قرار‌گیرد.
به طور کلی برای جلوگیری از حملات احتمالی به مسافران روش‌های مختلفی وجود دارد که مهم‌ترین آنها درگاه‌های بازرسی فرودگاه‌ها محسوب می‌شود. در این مکان‌ها مسافران به همراه چمدان‌هایشان مورد بازرسی قرار می‌گیرند تا از حمل وسایل خطرناکی از قبیل اسلحه یا مواد منفجره توسط آنها جلوگیری شود. این کار به طور سنتی به این ترتیب صورت می‌گیرد که افراد با گذرکردن از ردیاب‌های فلز و قرار گرفتن در مقابل اشعهX بررسی می‌شوند.
اشعه‌ای که در این ردیاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌جز مشکلاتی که برای سلامت افراد به‌وجود می‌آورد، معمولا دقت بسیار کمی دارد. در کنار این مسئله فناوری‌های جدید ردیابی که امروزه در بسیاری از فرودگاه‌های جهان استفاده می‌شوند، می‌توانند راه‌حل همه مشکلاتی باشند که ممکن است در این مسیر به وجود آید. رویکرد آینده برای رسیدن به یک بازرسی جامع براساس سیستم Trace Detection است. این نوع ردیاب هرگونه ذرات یا بخارهای مربوط به مواد منفجره را که روی چمدان، لباس یا پوست مسافر باشد، شناسایی می‌کند. به این ترتیب احتمال حمل مواد منفجره توسط مسافران یا در تماس‌بودن این مواد با لباس و بدن آنها مشخص می‌شود. Trace Detection بر اساس طیف‌سنج پویایی یون‌ها کار می‌کند و با استفاده از فشار هوا، ذرات و بخارات مواد منفجره را ظرف چهار ثانیه روی چمدان‌ها، بدن و لباس مسافر ردیابی می‌کند. کارشناسان همچنین دستگاهی با نام IONSCAN ساخته‌اند که با اتصال به انتهای مسیر ردیاب‌های سنتی که از اشعه X استفاده می‌کردند، به آنها امکان می‌دهد دقت خود را تا چندین برابر بیشتر کنند. طبق آمارهای به‌دست آمده، ۷۰ درصد از شرکت‌‏های هواپیمایی دنیا امکان خرید بلیت‌های خود را به صورت آنلاین برای کاربران فراهم می‌کنند. نظرسنجی که اخیرا صورت‌گرفته نشان می‌‏دهد، بسیاری از شرکت‌‏های هواپیمایی به فروش آنلاین بلیت‌‏های خود روی آورده‌‏اند و مسافران نیز روزبه‌روز بیشتر از فناوری‌ها استقبال می‌‏کنند.
بلیت‌‏های آنلاین هواپیما در سال جاری ۳۰درصد از کل بازار فروش بلیت‌‏ها را تشکیل می‌‏دهند که نسبت به بازار ۱۹ درصدی این فناوری در سال ۲۰۰۶، از رشد ۱۱ درصدی برخوردار بوده است. همچنین بررسی ۲۰۰شرکت هواپیمایی نشان می‌‏دهد بیش از ۷۰ درصد از این شرکت‌‏ها به خدمات فروش اینترنتی بلیت را ارائه می‌‏دهند. تلاش برای ارائه خدمات استفاده از اینترنت و تلفن همراه در طول پرواز نیز طی ماه‌‏های اخیر در میان شرکت‌‏های هواپیمایی مدام در حال افزایش است. به نظر می‌‏رسد تا پایان سال ۲۰۰۸ دست‌کم ۴۴ درصد از این شرکت‌‏ها خدمات فوق را در طول پروازهایشان ارائه دهند. شرکت‌‏های هواپیمایی کوچک‌‏تر به دلیل افزایش قیمت نفت و هزینه سنگین تامین سوخت، در تلاش برای حذف هرگونه هزینه اضافی هستند و از این رو تمایلی به استفاده از این فناوری جدید ندارند. طبق نظرسنجی فوق، هزینه‌‏ای را که شرکت‌‏های هواپیمایی اکنون صرف ارائه خدمات فناوری اطلاعات می‌‏کنند، در شرکت‌‏های آسیایی دو درصد از کل درآمد و در شرکت‌‏های آمریکای شمالی ۴/۱ درصد از کل درآمد سالانه آنهاست.

میثم لطفی

منبع : روزنامه کارگزاران