عوامل ایجاد‌کننده ریسک اقتصادی چیست؟

وجود یک سری خطرهای اقتصادی در سال گذشته میلادی از بحران نقدینگی و بازارهای مالی گرفته تا افزایش نگرانی‌ها در خصوص امنیت بلندمدت ذخایر مواد غذایی موجب شد تا توجه جامعه بین‌المللی به آسیب‌پذیری سیستم جهانی جلب شود. آگاهی از این خطر و مدیریت خطر در سال گذشته به یکی از مهم‌ترین مسائل برای کنترل موثر در بخش‌های خصوصی و دولتی اقتصادی بود. با وجود آنکه چند ماهی از سال میلادی جدید گذشته است اما شرایط اقتصادی تغییرات زیادی نکرده است. خطر سرمایه‌گذاری در برنامه‌های کوتاه‌مدت همچنان به اندازه یک دهه گذشته بالا است و هنوز تاثیرات نقدینگی سال ۲۰۰۷ به اندازه واقعی خود در اقتصاد جهان نمود پیدا نکرده است.
از نظر ژئوپلیتیکی دلایل عدم‌ثبات اقتصادی در جهان می‌تواند احتمال افزایش تنش‌ها با ایران و نگرانی‌های در خصوص عدم‌انسجام در کشورهای افغانستان و عراق باشد.
از آنجا که امروز جهان با نگرانی‌های اقتصادی بیشتری روبه‌رو شده است، یک سوال اصلی در حوزه مدیریت خطر در جامعه جهانی بیش از پیش برجسته شده است و آن این است که چه کسی بیشتر از همه در معرض خطر است؟ بدون یک درک مشترک از مالکیت، رسیدن به توازن که می‌تواند خطرهای اقتصادی را تعدیل بخشد بسیار مشکل خواهد بود. برای حل این مشکل اولین گام این است که مسوول خطرپذیری اقتصادی در جهان امروز را بشناسیم چراکه بدون رسیدن به این مرحله، رسیدن به آرمان‌های اقتصادی غیرممکن خواهد بود.
خطرپذیری اقتصادی در جهان در سال ۲۰۰۸ به چهار عنصر اصلی مرتبط است که به طور بنیادین تنها سال ۲۰۰۸ را در برنمی‌گیرد بلکه به نظر می‌رسد که تا یک دهه آینده اقتصاد جهان با آنها درگیر باشد. این مسائل عبارتند از خطرهای سیستم‌های مالی، امنیت مواد غذایی، زنجیره عرضه و نقش انرژی که همگی محور اصلی تحولات اقتصادی جهان هستند. خطرهایی که با این چهار عنصر در ارتباطند غیرقابل حذف هستند. اما می‌توان با درک بهتری نسبت به خطرهای اقتصادی در این چهار حوزه مدیریت بهتری برای کاهش صدمات اقتصادی برنامه‌ریزی کرد.
خطرهای سیستم‌های مالی، مهم‌ترین و اصلی‌ترین خطرهاست. وضعیت مالی دهه گذشته در جهان به گونه‌ای است که ما انتظار یک دوره رشد و ثبات اقتصادی در جهان را داشته باشیم، اما با وجود مشکلات زیادی که با افزایش نقدینگی در سال ۲۰۰۷ همچنان بدون راه حل باقی مانده است، سال ۲۰۰۸ با اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی نسبت به سال گذشته روبه‌رو است.
رکود اقتصادی در ایالات متحده آمریکا را نمی‌توان نادیده گرفت و این درحالی است که اقتصاددانان در خصوص آنکه آیا رشد اقتصادی بازارهای آسیایی می‌تواند اقتصاد جهانی را نجات دهد یا نه به توافق نرسیده‌اند. در اروپا، تاثیر بی‌ثباتی اقتصادی متفاوت است. نقش بخش مالی در بریتانیا، اقتصاد این کشور را در مواجهه با بحران‌ها بسیار آسیب‌پذیر کرده است و این درحالی است که کسری حساب‌های جاری در برخی از کشورهای اروپای مرکزی و اروپای شرقی موجب شده است تا اقتصاد این کشورها در سال ۲۰۰۸ غیرقابل اعتماد باشد.
امنیت مواد غذایی که در مرکز مسائل دیگری از جمله، امنیت انرژی تا تغییرات آب و هوا و کمبود آب به یکی از بزرگ‌ترین خطرات قرن بیست و یکم تبدیل خواهد شد، افزایش جمعیت کره زمین، تغییر شیوه زندگی مردم، تغییرات آب و هوا و افزایش درخواست مواد غذایی از دلایلی هستند که جهان را با دوره‌ای روبه‌رو می‌کنند که قیمت‌های مواد غذایی افزایش بی‌سابقه‌ای خواهند داشت.
توسعه زنجیره عرضه که هماهنگی اقتصاد جهان را در دو دهه گذشته رونق بخشیده است، می‌تواند افزایش ضعف سیستم جهانی در مورد خطرها را پنهان کند. تمرکز جغرافیایی خطر در مناطق تولیدی می‌تواند رفاه جهانی را افزایش دهد، اما آیا دولت‌ها و سیستم‌های اقتصادی برای عواقب این خطرها در این مناطق آمادگی لازم را دارند؟
از اقتصاد مواد غذایی گرفته تا سیاست‌های منطقه‌ای در خصوص افزایش امنیت انرژی و خطرهایی که به آب و تغییرات آب و هوایی در ارتباط است، می‌تواند قدرت اقتصادی و منابع را به سمت اقتصاد‌های بزرگ دنیا بکشاند. در زنجیره عرضه جهانی، اگر ریسک‌های بزرگ شناخته نشوند می‌توانند بحران‌های بزرگی را به وجود آورند. به طور کلی، عدم‌هماهنگی برای وجود آوردن تغییرات بنیادین در اقتصاد انرژی جهانی و بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه و بین تفاوت‌های بخش‌های خصوصی و دولتی می‌تواند پیدا کردن راه حلی جهانی را برای خطرهای اقتصادی دشوارتر کند.
این نشان می‌دهد که خطرهای اقتصادی تا چه اندازه به یکدیگر مرتبط هستند و ما چگونه می‌توانیم مدیریت این خطرها را برعهده بگیریم.
تفاوت خطرهای اقتصادی در سال ۲۰۰۸ تفاوت چندانی با سال ۲۰۰۸ ندارد. اکثر این خطرها ثابت هستند، تعدادی از آنها برجسته‌تر شده‌اند. اما خطری که اقتصاد سال ۲۰۰۸ را تهدید می‌کند و در سال گذشته میلادی اهمیت چندانی نداشت، امنیت غذایی است. در کنار این مسائل باید این نکته را در نظر داشت که ارزش دلار به شدت کاهش یافته است و احتمال کاهش بیشتر ارزش دلار همچنان وجود دارد. این درحالی است که قیمت نفت به روند صعودی خود ادامه می‌دهد.
مدیریت خطرهای اقتصادی در سال ۲۰۰۸ کار دشواری است. بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی در جهان نقش مهمی در ناتوانی برای مدیریت خطرهای اقتصادی ایفا می‌کنند. در بخش اقتصادی، با توجه به بحران نقدینگی در سال ۲۰۰۷ نباید انتظار دوره‌ای با رشد اقتصادی در جهان داشته باشیم. در بخش سیاسی، جهان در سال جاری با جابه‌جایی رهبران بزرگی روبه‌رو است و عدم‌ثبات در خاورمیانه همچنان بر ریسک پذیری اقتصادی در جهان تاثیر دارد. اما هر چقدر هم در مورد عوامل موثر بر خطرهای اقتصادی بدانیم، نمی‌توانیم راه حلی مناسب برای مدیریت این بحران در جهان پیدا کنیم. اما می‌توان امیدوار بود که با افزایش رشد اقتصادی جهان در سال‌های آینده، خطرپذیری اقتصادی نیز کاهش پیدا کند و جهان بتواند با مدیریتی درست خطرهای اقتصادی را کاهش دهد.

آرزو دیلمقانی

منبع : روزنامه کارگزاران