مقایسه تحریفات شناختی در بیماران مبتلا به وابستگی مواد و افراد غیروابسته

در این مطالعه نمره تحریفات شناختی صد بیمار مبتلا به وابستگی به مواد مخدر که جهت ترک اعتیاد به درمانگاه سرپایی بهزیستی بندرعباس مراجعه کرده اند با صد فرد سالم که از نظر خصوصیات دموگرافیک با بیماران مورد نظر جور شده بودند، مورد مقایسه قرار گرفت. پرسشنامه تحریفات شناختی بک در هر دو گروه اجرا شد. سپس داده ها بر اساس آزمون t گروه های مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات تحریفات شناختی دو گروه تفاوت معنی داری وجود داشت.
● مقدمه
اختلال وابستگی به مواد یک بیماری جسمی، روانی و اجتماعی است که مقاوم ترین جنبه آن نسبت به درمان، جنبه روانی است . به همین دلیل شناخت عوامل روانشناختی مداخله کننده در این اختلال می تواند در پیشگیری و درمان آن نقش بسزایی داشته باشد. با رشد دیدگاه شناختی _ رفتاری در بروز و درمان اختلالات روانی و رفتاری، تحقیق حاضر به بررسی نقش تحریفات شناختی در افراد مبتلا به اختلال وابستگی به مواد مخدر پرداخته است. تحریفات شناختی برگرفته از شیوه درمانی مبتنی بر نظریه اختلالات هیجانی و مطالعات بالینی و تجربی است. این اصطلاح (Dysfunctional attitude) به معنای اشتباهات و سوگیری های شناختی است یعنی نحوه ای که بیمار موقعیت ها و فشارهای روانی را ارزیابی می کند و دیدگاهش نسبت به خود، دنیا و آینده و اعتقادات و نگرش هایی که سبب افزایش آسیب پذیری او در برابر اختلالات هیجانی می شود. یافته های پژوهشی متعددی نشان داده اند که طرح واژه هایی که با استفاده از مقیاس نگرش های ناسالم (Dysfunctional attitude scale) در بیماران افسرده آشکار شده است، می تواند آنها را از افراد بهنجار گروه گواه متمایز کند . برخی تحقیقات به ارتباط معنی دار بین نگرش های ناسالم (تحریفات شناختی) و وابستگی به مواد اشاره داشته اند .تحقیقات دیگری ارتباط بین این تحریفات شناختی در افراد وابسته به مواد مخدر و سایر مشکلات شناختی و رفتاری آنها از جمله رفتارهای ضد اجتماعی، پرخاشگری، دزدی و انحرافات جنسی را عنوان کرده اند . تحقیقاتی نیز به همزمانی (Comorbidity) افسردگی با اختلالات وابسته به مواد مخدر اشاره داشته اندبا توجه به تئوری رفتاری _ شناختی که اعتیا د را شامل مجموعه ای از رفتارهای آموخته شده بیرونی (مانند رفتارهای اجتماعی) و درونی (شناخت ها و ارزیابی نادرست از محرک ها) می داند و با در نظر گرفتن کمبود اینگونه تحقیقات در جامعه ما، ارزیابی و بررسی تحریفات شناختی در این بیماران می تواند در برنامه ریزی و ارائه درمان موثر با تمرکز بر تغییر نگرش های نادرست افراد معتاد موثر باشد.
● مواد و روش ها:
به منظور انجام تحقیق حاضر نمونه ای متشکل از صد بیمار مبتلا به اختلال وابستگی به مواد مخدر که جهت درمان به مراکز درمان سرپایی بهزیستی بندرعباس مراجعه کرده بودند و نمونه ای متشکل از ۱۰۰ نفر از افراد فاقد اختلال فوق که از بین وابستگان بیماران، از نظر خصوصیات جمعیت شناسی (سن، جنس، تحصیلات، تاهل) با افراد مورد نظر جور (Match) شده بودند، پرسشنامه تحریفات شناختی بک را دریافت کردند. سپس یافته ها جمع آوری و با استفاده از روش های آمار توصیفی و آزمون t گروه های مستقل مورد ارزیابی قرار گرفتند.
محدودیت های تحقیق: با توجه به این که افراد مورد بررسی همگی از افراد مراجعه کننده به درمانگاه سرپایی بهزیستی بوده اند و انتخاب نمونه به صورت تصادفی از بین بیماران در کل جامعه نبوده است، ممکن است از قابلیت تعمیم نتایج کاسته شود.
● نتایج:
میانگین و انحراف معیار و نمرات تحریفات شناختی در دو گروه در جدول (شماره ۱) نشان داده شده است.
آزمون T حاصل از مقایسه نمرات دو گروه (۹۷/۲ : t) نشان دهنده تفاوت معنی دار بین دو گروه وابسته و غیروابسته در سطح (۰۵/۰p<) بود.
● بحث:
این تحقیق به مقایسه تحریفات شناختی در افراد وابسته و غیروابسته به مواد مخدر پرداخته است. طبق بررسی حاضر تفاوت معنی داری بین میانگین نمرات تحریفات شناختی افراد دو گروه وجود دارد و افراد وابسته نگرش های ناسالم تری نسبت به خود، دنیا و آینده دارند. نتیجه تحقیق حاضر با اکثر تحقیقات انجام شده در این زمینه همسو است با توجه به میزان بالای اینگونه شناخت های مختل در افراد وابسته به مواد و اهمیت فراوان عوامل روانشناختی در بروز و نیز درمان به موقع و درست این افراد، افزایش آگاهی بیماران نسبت به این نگرش ها می تواند در امر پیشگیری و درمان کاربرد داشته باشد و روان درمانی این افراد می تواند با تمرکز بر این نگرش ها صورت گیرد.

دکتر سیدمحمد موسوی _ استادیار، عضو هیئت علمی گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
علیرضا شهاب جهانلو _ مربی، عضو هیئت علمی گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
شعله نمازی _ مربی، عضو هیئت علمی بخش روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
رضا رجایی _ دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
منابع
۱. کاپلان و سادوک. روانپزشکی بالینی. ترجمه دکتر پورافکاری۷ انتشارات آزاده ۱۹۹۶.
۲. بلک برن، ایوی ماری. دیوبرسین، کیت ام. شناخت درمانی افسردگی. ترجمه فرزونده جانی. موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس. ۱۳۷۴.
۳. آرگارفریز، ماروین. دیویدسن، جرالسی. روانشناختی رفتاری. ترجمه فرهاد ماهه. موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس. ۱۳۷۲.
۴. Addington J, Addington D. Substance abuse and cognitive functioning in schizophrenia. J Psychiatry Neurosci. ۱۹۹۷;۲۲(۲):۹۹-۱۰۴.
۵. Brady S, Hidm CM, Sacmann R. Dual diagnosis: a treat model for substance abuse and major mental illness. Community Ment Health J. ۱۹۹۶;۳۹(۶):۲۷۳-۲۷۸.
۶. Black Burn IM. Psychological process in depression. J Abnorm Psychol. ۱۹۸۸;۱۲۸:۱۶۸.
۷. Burling TA, Secidner AL, Salvio MAO, Marshall GD.A cognitive behavioral therapeutic community for substance dependent and homeless veterans. Addict Behav. ۱۹۹۴;۱۹(۶):۶۲۱-۶۲۹.
۸. Fals SW, Shanahant, Brown L. The relationship of patient cognitive state and therapist rating of psychoactive substance users in long-term residential treatment. J Subst Abuse. ۱۹۹۵;۷(۲):۲۰۵-۲۲۲.
۹. Finney JW, Noyes CA, Coutts AIو Moss RH. Evaluating substance abuse treatment process model changes on proximal outcome variabies during ۱۲ step and cognitive-bahavioral treatment. J Stud Alcohol. ۱۹۹۸;۵۴(۴):۳۷۱-۳۸۰.
۱۰. Kempton T, Hosselt VB, Bukstion OG, Noll JA.. Cognitive distortions and psychiatric diagnosis in dually diagnosed adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. ۱۹۹۴;۳۳(۲):۲۱۷-۲۲۲.
۱۱. Kova CSM, Beck AT. Maladaptive cognitive structures in depression. Am J Psychiatry. ۱۹۷۸;۱۳۵:۵۲۵-۵۳۵.
۱۲. Najavits LM, Weiss RD, shaw SR. Out come of a new cognitive-behavioral psychotherapy of women with posttraumatic stress disorder and substance dependency. J Trauma Stress. ۱۹۹۸;۱۱(۳۳):۴۳۷-۴۵۶.
۱۳. Ouimette PC, Finney JW, Moos RH. Twelve step and cognitive benavioral treatment for substance abuse: A comparison of treatment effectiveness. J Consult Clin Psychol. ۱۹۹۷;۶۵(۲):۲۳۰-۲۴۰.
۱۴. Roozen HG. Deden AL. Kerknof AJ. Detoxification in opiate addiction and prevention of recurrence: Administration of naltrexane and cognitive-behavior therapy. Ned Tijdschr Geneeskd. ۱۹۹۷;۱۴۱(۴۹):۲۳۷۷-۲۳۸۰.
۱۵. Peyrot M, Baldassano CA. Short term substance abuse prevention in jail: A cognitive behavioral approach. Br J Educ Psychol. ۱۹۹۴;۲۴(۱):۳۳-۴۷.
۱۶. Weissman A. N, Beck AT. Development and validation of dysfunctional attitude scale paper presented at annual meeting of association for advancement of behavior therapy. Chicago. Illinois.

منبع : مجله پزشکی هرمزگان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان