ایده پرداز ماهواره های مخابراتی

نویسنده سرشناس بریتانیایی که رمان «اودیسه فضایی۲۰۰۱» او منبع الهام فیلمی سینمایی به همین نام ساخته استنلی کوبریک بود، بامداد آخرین روز اسفند ماه سال گذشته به وقت محلی در سن ۹۰ سالگی در سریلانکا از دنیا رفت.
«سرآرتور چارلز کلارک» که در سال ۱۹۵۶ پس از سال ها فعالیت به سریلانکا رفت، سال ۱۹۶۸ با تبدیل شدن رمان معروف خود «اودیسه فضایی» به فیلمی به کارگردانی کوبریک به شهرت رسید. او صاحب هفت مدرک دکترای افتخاری در رشته های مختلف تجربی بود.
وی که در سامرست انگلستان به دنیا آمده بود در طول جنگ جهانی مسئول رادار بود. چارلز کلارک در رشته فیزیک و ریاضیات از دانشگاه کینگز لندن فارغ التحصیل شد و مدال درجه یک فیزیک و ریاضیات را دریافت کرد. سپس به ریاست مجمع بین سیارات بریتانیا منصوب شد و به عضویت آکادمی اخترشناسان و مجمع اخترشناسان سلطنتی و بسیاری از سازمان های علمی دیگر درآمد. ایده ماهواره های مخابراتی اولین بار از سوی وی مطرح شد. کلارک علاوه بر کتاب های داستانی علمی- تخیلی ، تعدادی آثار علمی نیز برجای گذاشت.
وی در زمان حیاتش هم شهروند سریلانکا و هم تبعه بریتانیا محسوب می شد. او همواره علاقه زیادی به غواصی داشت و در این جزیره استوایی می توانست هر سال آن طور که دوست داشت در اعماق اقیانوس گردش کند. کلارک یک مدرسه آموزش غواصی در سریلانکا تأسیس کرد که در زلزله ۲۰۰۴ میلادی در اقیانوس هند ویران و دوباره بازسازی شد. سریلانکا همچنین الهام بخش کلارک در نوشتن کتاب چشمه های بهشت یا فواره های بهشت بود که در آن ایده آسانسور فضایی را ارائه کرد. به عقیده کلارک این آسانسور فضایی است که در آینده یادآور نام او خواهد بود و نه ماهواره های مخابراتی.
در سال ۱۹۸۶ کلارک جایزه آرتور سی کلارک را بنیان نهاد و هزینه آن را که در ابتدا یک هزار پوند بود تقبل کرد. این جایزه به بهترین اثر علمی- تخیلی منتشر شده در بریتانیا در سال گذشته تعلق می گیرد. از سال ۲۰۰۱ مبلغ جایزه به اندازه عدد سال در تقویم میلادی افزایش می یابد.
در سال ۱۹۸۸ مشخص شد که کلارک به سندرم بازگشت فلج اطفال مبتلاست و از آن پس مجبور شد بیشتر اوقات با صندلی چرخ دار حرکت کند.
در سال ۲۰۰۰ مقام شوالیه به کلارک اعطا شد، ولی شرایط جسمانی اجازه سفر به لندن و دریافت نشان از ملکه الیزابت را به او نداد. این نشان در مراسمی در کلمبو از سوی قائم مقام پادشاهی بریتانیا در سریلانکا به او تحویل شد. در سال ۲۰۰۵ نیز جایزه لانکابیمانای که مهم ترین جایزه غیر نظامی سریلانکاست به علت کمک های او به علوم و فناوری و وفاداری اش به کشور به او اعطا شد.کلارک معتقد بود: ادبیات نقش آموزشی را ایفا می کند و هیچ یک از آثار ادبی به اندازه آثار علمی نمی تواند توده وسیع مردم را با دانش نوین بشری آشنا کند.
کلارک عقیده داشت فراتر از منظومه شمسی موجودات ذی شعوری وجود دارند. او موجوداتی را توصیف می کند که قادرند خود را به انرژی و آنگاه بار دیگر به ماده تبدیل کنند. او می گوید: این که کسانی از فضای خارج به ملاقات زمین آمده باشند اندیشه ای کاملاً معقول است و در واقع اگر این رویداد طی چند میلیارد سال که از عمر زمین می گذرد رخ نداده باشد جای شگفتی دارد. غالب داستان های کلارک، بویژه، ادویسه ها، قالبی اساطیری و نمادین دارد و دارای ابهام و ایهامی است که تنها می تواند از ذهنی پیشگو نسبت به وقایع آینده نشأت گیرد. بیان نویسنده گاه به نظر می آید که برگرفته از عرفان شرقی است. ادیسه فضایی ،۲۰۰۱ ملهم از عرفان اساطیری، اساطیر یونان، عرفان بودیسم و هندو و حتی شاید اسلام است. او انسان را به ماوراء ماده، می برد. شیوه کلارک منحصر به فرد است. کلارک علم را در قالب اسطوره بیان می کند، اسطوره را چنان لباس علم می پوشاند که دیگر اسطوره به نظر نمی رسد، علم و نظریه های علمی را چنان می شکافد که خواننده عامی به باغ باورها می رود و عالم به گلزار اندیشه ای ژرف.
در اودیسه ها تخیل باور نکردنی نویسنده در قالب «تکسنگ سیاه» که با آموزش خود به آدم- میمون ها، نسل در حال انقراض آنها را هدایت کرده و به پیش می راند، در فیلم «راز کیهان» در یک صحنه بدیع و استثنایی، کوبریک انسان میمون نمای اولیه در حال پرتاب استخوان شکارش را نمایش می دهد که پس از آن صحنه قطع و به داخل سفینه دیسکاوری می رود، ۴میلیون سال بعد و در انتها استحاله فرمانده بومن را با شگفت آورترین بیان ممکن به تصویر می کشد.
کلارک در نوشتن مقالات و کتاب های علمی توانایی فوق العاده ای دارد. او پس از جنگ جهانی دوم، طی مقاله ای با محاسبه دقیق نشان داد که اگر سه ماهواره در ارتفاع ۳۶ هزار کیلومتری زمین قرار گیرند، می توانند تمام سطح کره را تحت پوشش خود قرار داده و امر مخابرات از هر نقطه زمین به نقطه دیگر را به راحتی انجام دهد. این نظریه زمانی مطرح شد که موشک ها حتی قادر نبودند به ارتفاعات پائین در مدار دست یابند و اصولاً پرتاب ماهواره یک رؤیا به شمار می رفت. اینک این مدار به افتخار او به نام مدار کلارک نامگذاری شده است.
او به خاطر «میعاد با راما» سه جایزه «هوگو»، «نبولا» و «جان کمپبل» را دریافت کرد. کلارک هفتمین نفری بود که جایزه استاد بزرگ را که انجمن نویسندگان علمی- تخیلی آمریکا به پاس یک عمر فعالیت موفقیت آمیز در زمینه داستان نویسی علمی- تخیلی اعطا می کرد، در سال ۱۹۸۶ به دست آورد.
وی سه قانون دارد که به قوانین سه گانه کلارک معروفند:
▪ هر گاه دانشمندی برجسته، اما سالخورده بگوید چیزی ممکن است، به احتمال قریب به یقین درست گفته است. اما آنگاه که بگوید چیزی غیر ممکن است، به احتمال زیاد اشتباه می کند.
▪ تنها راه کشف محدوده ممکن از غیر ممکن، کمی پیشروی از ممکن به درون غیر ممکن است.
▪ هر فناوری وقتی به حدی از پیشرفت برسد، دیگر نمی توان آن را از جادو تفکیک کرد.
ـ اودیسه فضایی (۱۹۶۸)
ـ میعاد با راما (۱۹۷۳)
ـ امپراتوری زمین (۱۹۷۵)
ـ چشمه های بهشت (۱۹۷۹)
ـ ادویسه دو (۱۹۸۲)
ـ اودیسه سه (۱۹۸۸)
ـ روحی از گرند بنکس(۱۹۹۰)
ـ ادویسه نهایی (۱۹۹۷) از جمله آثار وی است.

محمد حسینی

منبع : روزنامه ایران