جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

دیپلماسی هوشمند


دیپلماسی هوشمند
سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به هند،پاکستان و سریلانکا و دیدار وی با مقامات سیاسی این کشور ها را می توان مصداق و سمبلی ازنگاه استراتژیک تهران نسبت به شرق دانست.پس از جبهه بندیهایی که متعاقب پایان جنگ جهانی دوم درنظام بین‌الملل ایجاد گردید،کشورهای‌شمال میل تمامیت خواهی خود را در برابر کشورهای جنوب گسترش داده و در صدد تقویت سازمان آتلانتیک شمالی برآمدند.اما باگذار بشریت به هزاره سوم معادلات زیرساختی جهان به گونه ای محسوس تغییر یافته است.تهران به عنوان یکی از پیام آوران این تغییر هم اکنون از سوی بازیگران اصلی نظام بین الملل موردشناسایی قرارگرفته است.....
پس از نقش آفرینی بارز تهران در نشست سازمان همکاریهای شانگهای،نگرانیهای ایالات متحده آمریکا و تروییکای اروپایی از نقش آفرینی بیشتر ایران در خصوص تقویت شرق دوچندان گردید.این واهمه‌در جریان سفر اخیر دکتر احمدی نژادبه هند،پاکستان و سری لانکا به نقطه اوج خود رسید.در طولاین سفر دورهای ،مقامات کشورهای مذکور نه تنها استراتژی القایی واشنگتن مبنی بر فاصله گیری از تهران را نفی نمودند،بلکه‌خواهان تداوم وگسترش همکاریهای خود باتهران شدند.از این رو سفر اخیر رئیس جمهور کشورمان به کشورهای مذکور شکست سنگین دیگری را در کارنامه سیاست خارجی آمریکا رقم زد.
دیداررئیس جمهور کشورمان ومقامات هندی یکی از مهمترین نمادهای تقویت شرق در برابر غرب بود.واقعیت امراین‌است‌که ناتو به دلیل از دست رفتن فلسفه وجودی خود به شدت تضعیف شده است.از این رو هم‌اکنون بهترین فرصت ممکن جهت تقویت شرق در برابر غرب پدید آمده است.سفر اخیر دکتر محمود احمدی نژاد به هند و دیدار وی با مانموهان سینک و دیگر مقامات دهلی نو نقطه آشکارساز توانایی ایران در جذب اعتماد بازیگران اصلی نظام بین الملل محسوب می شود.در حالی‌که ایالات متحده آمریکا طی سالهای اخیر سعی کرده است با استناد به دو زبان “تهدید” و “تشویق”، کشورهای شبه قاره هند را تحت نفوذ و سلطه خود قرار دهد،مقامات هندی تهدیدات واشنگتن را نادیده انگاشته و بر لزوم مشارکت دهلی نو در پروژه خط لوله صلح تاکید نمودند.انعقاد قراردادهایی در بخش انرژی و مشارکت هند در توسعه حوزه‌های نفتی ایران از جمله نتایج روابط راهبردی بین دو کشور است.
تردیدی نیست که معاملات نفت و گاز بین هند و ایران پایه محکمی را برای هند در تضمین امنیت انرژی و نیز حفظ رشد اقتصادی و صنعتی این کشور فراهم می سازد. کارشناسان و صاحب نظران امور اقتصادی هند معتقدند که احداث خط لوله گاز ایران - پاکستان - هند مناسب‌ترین اقدام در جهت تقویت همکاری بین هند و ایران در زمینه انرژی خواهد بود. انعقاد قراردادی بین ایران، هند و روسیه در مورد کریدور بین‌المللی ترابری شمال - جنوب یکی دیگر از نمونه‌های همکاری نزدیک بین هند و ایران است.
.به رغم مخالفت آمریکا ، ایران و هند با همکاری مشترک برای دستیابی به موافقتنامه‌ای درباره احداث خط لوله گاز همکاری می‌کنند.
مان موهان سینگ نخست وزیر هند و محمود احمدی نژاد رییس جمهوری ایران‌در دیدار با یکدیگر در دهلی نو، همچنین بر همکاری دو کشور در زمینه انرژی تاکید کردند. رهبران دو کشور در این دیدار درباره چگونگی احداث خط لوله گاز از طریق پاکستان موافقت کردند.
دولت هند اعلام کرده است که که هند به دلیل نیاز این کشور به تامین انرژی موردنیاز خود از ایران ، خواستار اجرای این پروژه است.
این‌در حالی‌است‌که : آمریکا مخالف احداث خط لوله گاز میان سه کشور ایران ، پاکستان و هند است و می‌گوید که احداث این خط لوله برای ایران که پرونده هسته‌ای آن از سوی جامعه جهانی مورد انتقاد است ، می‌تواند سودمند باشد.
اقدام هند در تقویت روابط با ایران در زمینه انرژی حاکی از آن است که این کشور برای ادامه رشد اقتصادی خود نیازمند به تامین انرژی با ثبات می‌باشد.
واقعیت امر این است که اقتصاد رو به رشد هند اکنون با چالش امنیت انرژی روبرو است و سفر رییس جمهورکشورمان به هند نقطه عطفی در روابط و همکاری های انرژی تهران و دهلی نوبود . در حالی که قیمت نفت به شدت رو به افزایش است ، نیاز هند به منابع گازی ارزان قیمت ایران روز به روز بیشتر احساس می شود . هند تلاش زیادی را برای دستیابی به منابع جدید نفت و گاز آغاز کرده است و شرکتهای هندی مذاکرات وسیعی را با عربستان ، یمن ، عمان و قطر آغاز کرده اند . شرکتهای هندی همچنین به دنبال افزایش حضور خود در صنعت نفت و گاز آفریقا هستند و در این راستا رقابت نزدیکی را با شرکتهای چینی دارند .
جمهوری اسلامی ایران طی سه سال اخیر خود را به عنوان کانون همگرایی در شرق به نظام بین الملل معرفی نموده است.در جریان برگزاری نشست شانگهای این نقش تهران بسیار پررنگ گردید و هم اکنون با تقویت روابط راهبردی با دهلی نو وارد مرحله تازه ای گردیده است.در حالی‌که ایالات متحده آمریکا سعی در حفظ حداقلی ساختار در حال انحطاط ناتو می باشد،جبهه شرق در حال تولدی تاثیرگذار خواهد بود.کشورهای عضو ناتو که عملا پس از فروپاشی کمونیسم فلسفه وجودی خود را از دست رفته می بینند،سعی دارند با اتکا بر چند نظریه نئورئالیستی فنای زودهنگام خود را به تاخیر بیندازند.اما در آن سوی آتلانتیک معادله به گونه ای دیگر ترسیم گردیده است.اگرچه در شرق هنوز پکن،مسکو و دهلی نو نقش واقع گرایانه خود در معادلات جهانی را درک ننموده اند،اما جمهوری اسلامی ایران حامل پیام درک این واقعیت برای سران این کشورها بوده است.ایران طی سه سال اخیر از پوسته محدود خود در قلمروی دولت-ملت خارج گردیده و در کسوت یک “جریان مولد همگرایی”پابه عرصه جهانی گذاشته است.از این رو ایالات متحده آمریکا ناچار است امروزه تهران را به عنوان یک «کانون تاثیرگذار» ونه یک کشور مخالف با غرب،مورد شناسایی قرار دهد.ایالات متحده آمریکا وتروییکای اروپایی سعی دارند تهران را به عنوانبازیگری منزویدر نظامبینالملل معرفی نمایند،اما موفقیتهای پی در پی جمهوری سالامی ایراندر میداندیپلماسی مانع از تحقق خواسته‌های شوم غرب دراین زمینه گردیده است.اما دراینجا نکته‌ای دیگر نیز وجود دارد که به‌سادگی نمی توان از کنارآن گذشت.اینکه طی ماههای اخیر،برخی منتقدین دولت در عرصه سیاست خارجی سعی داشتند با ناکارآمد جلوه دادن دیپلماسی تهاجمی آن را فاقد اعتبار و کارایی لازم بدانند.البته در اینجا قصد نداریم رویکرد رفرمیستی دولت اصلاحات در عرصه دیپلماشی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم،اما سوال اصلی ما از منتقدین دولت این است که “اگر دیپلماسی تهاجمی ناکارآمد است،اقبال کشورهای قدرتمندی مانند پاکستان، هند،چین و روسیه و برخی کشورهای اروپایی نسبت به مراوده با ایران چگونه قابل تفسیر است؟”
مطالعه دستاوردهای سفر رئیس جمهور کشورمان به‌پاکستان، هند وسریلانکا بهترین فرصت جهت درک عالمانه سیاست خارجی تهاجمی و لزوم به کارگیری آن از سوی تهران است.با گذشت زمان،اقتدار ایران در سایه به کارگیری سیاست خارجی تهاجمی بیش از پیش اثبات می گردد.از این رو لازم است منتقدینی که از زاویه ای مغرضانه و بدون نگرش علمی دست به انتقاد از سیاستهای دولت می زنند،فاصله میان واقعیات و تصورات ذهنی خود از مقوله دیپلماسی را بیش از پیش مورد بازنگری قرار دهند.
در نهایت اینکه تهران به عنوان کانون پیوستگی شرق در برابر غرب خودرادرنظام بین الملل امروز معرفی نموده است.آیا این معرفی و شناسایی که متعاقب آن صورت می گیرد،جز در سایه رویکردی پویا در مقوله سیاست خارجی امکانپذیر خواهد بود؟هم اکنون واهمه ایالات متحده آمریکا و اعضای ناتو از تقویت شرق چندین برابر گردیده است.مسلما این نگرانی درآینده‌ای نه چندان دور تعبیر خواهد شد وتهران به عنوان قدرتی بانفوذ در عمق کانون همگرایی شرق قرار خواهد گرفت.
سحاب فاطمی
منبع : روزنامه رسالت


همچنین مشاهده کنید