یاد بگیرید و فراموش کنید!

در این دنیای جدید، جایی برای پنهان کردن اطلاعات وجود ندارد، همه چیز را باید گفت، همانطور که اتفاق می افتد و به نظر می رسد چاره ای جز این وجود ندارد. در کشورهای توسعه یافته این دیوارهای شیشه ای شکل گرفته اند اما ما هنوز در حال خراب کردن دیوارهای بتونی اطلاعاتی خود هستیم.
● دسترسی ارزان و آسان به اطلاعات
یکی از ویژگی های عصر جدید که در نتیجه ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به عرصه زندگی حاصل شده است،جریان آزاد اطلاعات است. این پدیده مانند همه عرصه های دیگر، در عرصه اقتصاد نیز تاثیرات شگرفی برجای گذاشته است به طوری که عصر حاضر را عصر اقتصاد جدید نیز می نامند. یکی از مهمترین ویژگی های اقتصاد جدید شفافیت اطلاعات در این عرصه است. در گذشته دسترسی به اطلاعات،محدود و در انحصار گروه خاصی بود ولی با توجه به شفافیت اقتصادی به وجود آمده در اثر به کارگیری فناوری اطلاعات، دسترسی به اطلاعات برای همه میسر شده است. در عرصه اقتصاد شرکت های تجاری می توانند به راحتی و با کمک گرفتن از رسانه ها و به خصوص رسانه های فضای مجازی،با سرعتی شگفت آور به اطلاعات مورد نظر خود دست یابند.
بعد از انقلاب صنعتی دوم- اتقلاب انفورماتیک- تغییری عمده در وضعیت اقتصادی جهان به وجود آمد. مزیت رقابتی بنگاه های تجاری از دستیابی به منابع محدود سرمایه، زمین، نیروی کار و غیره به سمت دستیابی به اطلاعات پیش رفت، به طوری که گفته می شد، اطلاعات، قدرت است. البته عصر جدید پا را از این هم فراتر گذاشته است، دیگر دستیابی صرف به اطلاعات نمی تواند به عنوان قدرت به شمار آید بلکه توانایی پردازش و به کار گیری اطلاعات توسط واحدهای تجاری است که آنها را از همتایان خود در این عرصه مجزا می کند. برای اقتصاد جدید، انقلاب و عنوان های متعددی به کار می رود. اقتصاد اطلاعاتی و اقتصاد دانایی محور، عباراتی هستند که معمولا در یک معنا به کار می روند ولی آنچه که اهمیت دارد، این است که دانش با اطلاعات متفاوت بوده و چیزی فراتر از آن است.
اطلاعات (Information )، داده های (Data ) مدون شده و پردازش شده است که به صورت آسان و ارزان و با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات، بین سازمان ها و نهادهای اقتصادی انتقال پیدا می کند. دانش (Knowledge ) پدیده ای پیچیده تر است، تنها اطلاعات گردآوری شده نیست، بلکه مطلبی ساخت یافته در فضایی پیچیده است که اغلب الگوهای اولیه آن تغییر شکل یافته اند. بنابراین در جامعه اطلاعاتی امروز که شاهد تنوع زیاد و دسترسی ارزان به اطلاعات هستیم، لازم است بین دانش و اطلاعات، تمایز قائل شویم. به همین دلیل بهتر است برای اقتصاد جدید عنوان “ اقتصاد یاد گیرنده” را به کار ببریم. محمد رضا میرزا امینی – کارشناس اقتصاد – در تحقیقات خود می گوید: “ این مفهوم تاکید زیادی بر سرعت تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فنی دارد که این تغییرات به صورت مستمر باعث ایجاد و محو دانش های تخصصی می شوند و این نکته را روشن تر می کند که آنچه در کارآیی اقتصادی موثر است، توانایی “ یادگیری” و ” فراموش کردن” است، نه فقط به کارگیری مخزنی از دانش های کسب شده.”‌
در چند دهه گذشته،مفهوم جامعه یاد گیرنده با فرض شتاب موجود در ایجاد و نابودی دانش یعنی یادگیری و فراموشی ایجاد شده است. البته باید در نظر داشت که فراموشی در مواقعی لازم و ضروری است که راهکارهای قدیمی انجام کارها مانع از دست زدن به ابتکار و نوآوری می شود. آنجا که سنت ها غالب می شوند و در مقابل هر راهکار جدیدی با جمله “روش کار همین بوده است” ، مقاومت می شود. در اقتصاد یادگیرنده مفهوم “ دانش” نیز پیچیده تر شده و دشواری خاصی پیدا کرده است.
این دانش عملا هیچ گاه باقی نمی ماند،بلکه دائما با گذشت زمان تغییر می کند و اگر آن را در اختیار دارید،غیرممکن است که بدون به کارگیری دانش،انتظار تغییر و به روز شدن آن را داشته باشید و مهمتر از همه این که منبع قدرت دیگر مثل گذشته در انحصار هرچ گروه خاصی نیست.
● پیش به سوی شفافیت اطلاعات
اما در ایران ، به نظر می رسد در نقطه ای بینابین این دو وضعیت قرار داشته باشیم. هر چند شفافیت اطلاعات در عرصه اقتصادی به طور کامل و به مفهوم ایده آل آن وجود ندارد، ولی دیگر از انحصار اخبار دوران گذشته، خبری نیست. همه جا از سیاست درهای باز صحبت می شود و دولت خود به سمت شفافیت اطلاعاتی در عرصه اقتصاد پیش می رود. هرچند این سیر با تاخیر زمانی حدودا ۲۰ ساله نسبت به اروپا در جریان است ولی نکته امیدوار کننده این است که با حرکت دولت در این مسیر،بخش خصوصی هم از آن نمونه برداری کرده و کم کم به این سمت پیش می رود، به طوری که امروز برخی از واحدهای کوچک و متوسط تجاری آخرین اخبار خود را روی وب سایت مخصوص خودشان قرار داده و با به روز کردن مرتب این اخبار، عملا در جهت شفاف سازی اطلاعات اقتصادی خود عمل می کنند. در این میان موانعی نیز وجود دارد، ترسی عجیب و ناشناخته که مدت هاست در میان عناصر تجاری جامعه ما رخنه کرده و آنها را از هدایت درست جریان اطلاعات باز می دارد. اغلب شرکت ها تصور می کنند شفاف سازس اقتصادی نه تنها فایده ای برای پیشرفت واحد تجاری آنها ندارد بلکه هزینه های زیادی روی دستشان می گذارد. این دیدگاه شاید از همان دیدگاه سنتی نشات گرفته باشد که هر چه جریان اطلاعات محدودتر و مخفیانه تر باشد، کنترل واحد تجاری آسان تر شده و تنها معدود افرادی که داخل شرکت بوده و به این اطلاعات دستیابی دارند، قدرت می یابند.
این دیدگاه در مورد اطلاعات مرتبط با درامد و هزینه و یا سود و زیان بیشتر رایج است. به طوری که افراد گمان می کنند شفاف سازی این اطلاعات چه از نظر پرداخت مالیات و چه از نظر در اختیار گرفتن بازار به ضرر آنها تمام می شود. در مورد مالیات این درست است که ممکن است با نادرست نشان دادن میزان سود عملاتی شرکت،در میزان مالیات بر سود شرکت ها صرفه جویی شده و سود ویژه آنها افزایش یابد ولی از سوی دیگر شرکت ها را از مزایایی محروم می کند که شاید نتایج آن در دراز مدت بسیار با اهمیت تر از مبلغ مالیات قابل پرداخت شرکت ها باشد. یکی از مسائلی که در این مورد می توان به آن اشاره کرد برنامه ریزی دولت برای SME ها است. اگر دولت از نحوه عملکرد، طرح های در دست اجرا و برنامه های اقتصادی یک واحد تجاری، آگاهی کافی و مفید داشته باشد، به راحتی می تواند برای آن واحد برنامه ریزی اقتصادی کرده و اگر تسهیلاتی در جریان باشد،مرتبط با نوع فعالیت واحدهای تجاری،سهمی از آن را برای واحدها در نظر بگیرد.
● هماهنگی لازمه رشد
به طور کلی برای داشتن یک اقتصاد رو به رشد، هماهنگی واحدهای مختلف جامعه شرایطی اساسی است و برای رسیدن به این هماهنگی، بخش ناظر بر فعالیت ها دولت- باید از برنامه های اقتصادی تک تک آن واحدها و نحوه عملکرد آنها آگاهی کامل داشته باشد. مزیت دیگر اطلاع رسانی در دراز مدت جلب مشتریان بیشتر و در نتیجه تسلط بر بازار است. بدیهی است مصرف کنندگان به واحدهایی که در آنها جریان اطلاعات آزاد و باز است و هیچ گونه مخفی کاری در ساختار سازمانی آنها دیده نمی شود،به دیده اطمینان می نگرند. زیرا این گونه سازمان ها هستند که مدیریت ارتباط با مشتریان- CRM – را سرلوحه کار خود قرار داده و به گونه ای با مشتریان ارتباط دارند که هم نیازهای این قشر را به خوبی پاسخ دهند و هم بر کیفیت خدمات خود روز به روز بیفزایند. البته مسئله مهم دیگری که در این میان وجود دارد ، رفع بسیاری از مفاسد اجتماعی و اقتصادی در نتیجه شفاف سازی اطلاعات است. به طوری که امیرحسین سعیدی نائینی- رئیس سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور- در دیدار اعضای شورای سیاستگذاری نخستین همایش بین المللی روابط عمومی الکترونیکی به آن اشاره کرد و فناوری اطلاعات و ارتباطات را به عنوان ابزاری نام برد که باعث شفاف سازی شده و این شفاف سازی خود منجر به رفع فساد و تبعیض می شود. او رانت اطلاعاتی را بدترین نوع رانت ها دانست و تاکید کرد: آنچه موجب عقب ماندگی می شود،حفظ اطلاعات است. به هر حال اگر اطلاعات به صورت ارزان و شفاف در اختیار عموم قرار گیرد، نظارت از یک گروه خاص به عموم مردم و همه مخاطبان واگذار می شود و این امر باعث می شود، فساد اداری که ناشی از مخفی کردن اطلاعات است، به حداقل برسد. این امر به اندازه ای مهم است که هیچ راهی عملی تر و موثرتر از اطلاع رسانی دقیق برای مبارزه با آن وجود ندارد.
حال به نظر می رسد در ابتدای امر واحدهای تجاری برای حرکت به سوی شفاف سازی نیاز به توجیه دارند. اگر شرکت ها بدانند منافع شفاف سازی اقتصادی در درازمدت چه تاثیری در عملکرد و حتی سوددهی آنها دارد،اولین نهادی خواهند بود که در حرکت به این سمت پیشقدم خواهند شد.

منبع : شبکه فن آوری اطلاعات ایران