غفلت از خطر بزرگی که تهران بزرگ را تهدید می کند

منظور من از این نوشتار، بی توجهی به خطر بزرگ و غیرقابل پیش بینی زلزله است که کارشناسان مربوطه و زمین شناسان احتمال وقوع آن را در تهران تا درجه بالا یی از محاسبه احتمالا ت پیش بینی می کنند.
آنان از گسل های بزرگی که در شمال تهران وجود دارد و موجب می شود صفحات از هم جداشدنی زمین که در اثر برخی حرکات و فعل و انفعالا ت داخل و پوسته زمین ایجاد شده است بر روی هم بلغزند و موجب امواجی بزرگ یا کوچک (البته بسته به اینکه چقدر این لغزش ها می تواند سنگ و خاک را جابجا کند) از هوا وجو اطراف خود را به وجود آورند که سطوح بالا ی ساختمان ها را مورد حمله قرار می دهد و از طرف دیگر پوسته زمین های مجاور خود را جابجا می کند و محل استقرار ساختمان ها را به لرزه در میآورد و تعادل آنها را به هم می زند و موجب ریزش آنها می شوند.
برای این که بدانیم وقوع این حادثه عظیم و خطرناک در تهران محتمل است سوای خطرات گسل های تهران که وقوع آن را موجب می شود زلزله ای که در سال ۱۳۸۴ در مناطق کوهستانی شمال تهران اتفاق افتاد (در حدود ۵ درجه ریشتر) با وجود دوری مسافت تهران را لرزاند، خود نشانه این است که تهران را نمی توان مصون از این آفت بزرگ طبیعی دانست و باز هم برخی از مورخان و اندیشمندان برآنند که شهر قدیمی و آباد ری (در جنوب تهران) که تا چند قرن پیش یکی از مراکز بزرگ تمدن ایران مرکزی محسوب می شد و حتی زمانی پایتخت پادشاهان اول سلجوقی و شعبه ای از آل بویه نیز بوده است، در اثر ضربات زلزله ای بزرگ ویران شده و از بین رفته است.
بنابراین احتمال وقوع این پدیده بسیار خطرناک در تهران جدی است و برای رفع خطرات احتمالی باید قبل از وقوع آن چاره اندیشی کرد واین چاره اندیشی نیز باید از جانب مسوولا ن صورت گیرد. آنها هستند که مسوولیت حفظ جان و مال و ... شهروندان را به عهده دارند و آنها هستند که همه امکاناتی که ممکن است با بکارگیری آنها خطرزلزله را به حداقل رساند در اختیار دارند. اما به نظر می رسد که دولتمردان به این معضل عظیم توجه لا زم راندارند. چرا؟ پاسخ گفتن به این پرسش که چرا مسوولا ن مملکتی نسبت به خطر این پدیده بسیار خطرناک، که درصورت بروز آن فاجعه ای عظیم در تهران رخ خواهد داد، بی تفاوتند خود مساله مهمی است که به ابعاد نگرش و فرهنگی مسوولا ن نسبت به مردم و زندگیشان برمی گردد. آیا باید این بی توجهی را ناشی از مشغله زیاد آنان و درگیری در دیگر امور مملکتی برشمرد یا این که مسایل دیگر آنها را از پرداختن به این امر بزرگ باز می دارد؟
امید است تا دیر نشده است دولتمردان به خود آیند و در این خصوص به اقدامات لا زم دست بزنند که اگر باز هم در این باره بی اعتنایی ادامه یابد فردا در برابر مردم معترض، پاسخ قانع کننده ای نخواهند داشت.
اما قبل از وقوع زلزله برای به حداقل رساندن خسارت آن، چه پیش بینی هایی می توان انجام داد؟ پیداست که این پیشگیری که باید در ابعاد مختلف، چنان که خواهد آمد، صورت پذیرد، بسیار مهم تر و حیاتی تر از کارها و اقداماتی است که بعد از وقوع صورت می گیرد.
● پیشگیری
الف) مقاوم سازی ساختمان ها به ویژه مقاوم سازی ساختمان های مسکونی، مدارس، بیمارستان ها و...
۱) مقاوم سازی با به کارگیری مقاوم ترین و محکم ترین مصالح ساختمانی
۲) مقاوم سازی با انجام نظارت و کنترل دقیق در هنگام ساختن منازل و غیره که به دست وزارت مسکن و بنیاد مسکن، شهرداری و نظام مهندسی ساختمان و همین طور صاحبان خانه ها انجام شود.
ب) بالا بردن مقاومت ساختمان ها از طریق:
۱) تکمیل شبکه فاضلا ب تهران که صاحبان ساختمان ها مجبور نشوند برای هدایت فاضلا ب هایشان چاه و انبار در زیر منزلشان بزنند که نفوذ در فونداسیون و پی ساختمان تا حد زیادی پی ها را سست و در برابر زلزله آسیب پذیر می سازد.
۲) از ارتفاع زیاد ساختمان هایی که برای سکونت و مدارس و بیمارستان ها تخصیص داده می شود، باید جلوگیری به عمل آید که بیش از چند طبقه به این امر اختصاص داده نشود و از ساخت برج ها و طبقات زیاد به ویژه برای سکونت در این خصوص جلوگیری به عمل آید زیرا هر چه ارتفاع ساختمان بیشتر باشد، آسیب پذیری طبقات بالا تر در برابر زلزله بیشتر و ریزش آنها شدیدتر خواهد بود.
● پیش بینی برای تشخیص رویداد زلزله پیش از حمله
الف) تاسیس و تجهیز ایستگاه های زلزله شناسی در تمام نقاط حساس پایتخت که به آخرین وسایل و ابزارهای علمی مربوط به وقوع زلزله مجهز باشند که به محض رخداد موج های اولیه زلزله که معمولا چندان شدید نیستند آن را در نمودار و صفحه ویژه ثبت که متخصصان امور نیز در تمام اوقات شبانه روز به ویژه شب ها آنها را تحت نظر دقیق و لحظه ای دارند; به محض مشاهده چنین آثاری موضوع را به مراکز معین که قبلا وظیفه اطلا ع رسانی به مردم محله ها، خیابان ها، کوچه ها و منازل را به عهده گرفته اند ابلا غ کنند که آن مراکز از طریق شبکه ای که قبلا پیش بینی شده اند به اطلا ع همگان برسانند که خانواده ها طبق شیوه و ابتکار خود به چاره جویی برخیزند. این اطلا ع رسانی حتی چند ثانیه تا وقوع حمله اصلی زلزله بسیار مهم و اساسی است که نباید از آن غفلت کرد.
ب) به کار گیری همه گونه ابتکار و تدابیر برای درک وقوع حمله، قبل از آن از جمله دستگاه های زلزله سنج
ج) پیش بینی دقیق عملیات امدادی در حین و بعد از زلزله که گویا در این خصوص پیش بینی هایی شده که لا زم است فعالیت در این زمینه نیز با آماده باش همیشگی برقرار باشد.
یادآوری این نکته ضروری است که از جمله اموری که در کشورهای دیگر و از جمله چین بسیار مورد توجه است، «ارتباط همه امور مهم است که زمینه ساز پیشرفت و بهروزی یک ملت اند» و در این رابطه توجه دولت چین را که پیوسته در راه پیشرفت تلا ش می کند و ممکن است امور دیگر به فراموشی سپرده شود، در خصوص چاره اندیشی از یک پدیده خطرناک طبیعی یعنی زلزله باز نداشته است. چرا؟ چون غفلت از خطر این پدیده بسیار خطرناک که بدون هیچ گونه علا یم هشدار دهنده ای ضربات خود را فرود میآورد، بسیاری از دستاوردها را با نابودی مواجه می سازد و به نتایج تلا ش ها و زحمات مردم چین صدماتی بزرگی وارد می کند.
دولت چین علا وه بر تاسیس ایستگاه های متعدد زلزله شناسی در مناطق زلزله خیز، برای این که بتوانند قبل از وقوع زلزله حتی چند ثانیه و دقیقه از آن با خبر شوند به وسایل دیگر از جمله از حس شناسایی حیوانات مثل اسب و سگ نیز توسل جسته اند و در این خصوص به اقداماتی دست زده اند که ممکن است در آینده به نتایج قابل استفاده دست پیدا کنند. منظور این است که آنان در برابر هیچ پدیده نامناسب و منفی که ممکن است به زندگی و بهروزی مردمشان صدمه بزند، بی تفاوت نیستند و قبل از اثرگذاری آنها درباره اش به تفکر و چاره جویی می نشینند که علا ج واقعه قبل از وقوع باید کرد. خوب است ما نیز از آن تجربه ها و تجربه های ملی و مردمی خود قدری به کار گیریم و در برابر آفات طبیعی مثل زلزله، سیل و... که هر از چندی موجب زیان های بزرگی به مردم مملکت و ثروت ملی می شود، بیش از این بی تفاوت نباشیم و در برابر عمل انجام شده قرار نگیریم. بکوشیم به جای برخی دلسوزی های بیهوده که بعد از وقوع حادثه ابراز می شود، با اقدامات به موقع نسبت به زندگی مردم دلسوزی لا زم را نشان دهیم و آنها را در رفع مشکلا تی که خود به تنهایی از رفع آنها ناتوانند، یاری رسانیم.

نویسنده : حیدر علی شاه حسینی

منبع : روزنامه مردم سالاری