جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

بررسی تأثیر روی تکمیلی بر دوره درمان کودکان ۶ تا ۳۶ ماهه مبتلا به اسهال حاد آبکی


بررسی تأثیر روی تکمیلی بر دوره درمان کودکان ۶ تا ۳۶ ماهه مبتلا به اسهال حاد آبکی
● مقدمه:
اسهال یک بیماری مهلک و کشنده در شیرخواران و کودکان بوده و یکی از علل مشهور مرگ و میر در جهان است. این بیماری منجر به یک میلیارد حمله بیماری و ۵-۳ میلیون مرگ در سال می گردد. در هر سال در میان ۵/۱۶ میلیون کودک کوچکتر از ۵ سال منجر به ۷/۳-۱/۲ میلیون ویزیت پزشکی، ۲۲۰۰۰۰ مورد بستری در بیمارستان و ۵۰۰-۴۰۰ مورد مرگ می گردد. علی رغم پیشرفت‌های بهداشتی و درمانی که در مورد تشخیص سریع و درمان این بیماران انجام شده است، هنوز به عنوان یک معضل بزرگ بهداشتی در بین شیرخواران و کودکان می‌باشد . در مطالعات و بررسی ها کمبود فلز روی به وضوح در کشورهای در حال رشد به طور شایع ملاحظه می‌گردد و ممکن است بــاعث صدمـــات ایمنی شده و خطر افزایش بیماری‌های عفونی از قبیل اسهال، پنومونی و مالاریا را افزایش دهد . تجویز روی تکمیلی مرگ و میر بیماران اسهالی را کاهش داده است .کمبود روی یک علت شناخته شده صدمه به سیستم ایمنی سلولی (CMI= Immunity Cellular Mediated) و اختلال در کارکرد نوتروفیل ها و نهایتاً یک عامل بسیار مهم در نقص ایمنی ثانویه است . بعضی مطالعات نشان داده که تجویز روی در پیشگیری از ضعف سیستم ایمنی سلولی اثرات مفیدی داشته و تجویز روی تکمیلی و تقویت سیستم ایمنی سلولی باعث بهبود اسهال حاد و مزمن و شیگلوز شده است . در مطالعات صورت گرفته دیده شده است که پائین بودن روی پلاسما در کودکان و شیرخواران ارتباط مستقیمی با اسهال حاد دارد و این کودکان خطر مرگ و میر بالاتری نسبت به بقیه دارند. در موارد اسهال مقاوم نیز تجویز روی تکمیلی بروز اسهال مقاوم دیسانتری را کاهش می دهد . در مطالعه Boran و همکاران که در مورد تأثیر مکمل روی بر اسهال حاد آبکی کودکان در ترکیه انجام گرفت تجویز روی به مدت ۱۴ روز به کودکان مبتلا به اسهال حاد آبکی طول دوره اسهال و شدت بیماری را کاهش نداد . همچنین در مطالعه Patel و همکاران علی رغم افزایش روی پلاسما مهمترین عامل پیشگیری کننده برای طول مدت بیماری اسهال در کودکان، شدت بیماری است و نه مکمل درمانی و پیشنهاد کرده اند که قبل از افزودن روی به میکرونوترنیت ها به ترکیب ORS مطالعات بیشتری انجام شود .به نظر می رسد با توجه به مطالعاتی که در سالهای اخیر انجام شده و اثرات متفاوت در اسهال کودکان و سوال برانگیز بودن تأثیر روی تکمیلی بر شدت وطول دوره اسهال حاد آبکی در کودکان و مشخص نبودن اثر ضد اسهال روی و تجویز مکمل روی و یا ویتامین A یا مکمل های دیگر و با عنایت به اینکه اسهال از بیماری های شایع کشور ما نیز می باشد که باعث وارد آمدن خسارات زیادی به سیستم بهداشتی و درمانی کشور می شود. بر آن شدیم تا جهت بررسی بیشتر اثرات این دارو مطالعه حاضر را طراحی و اجرا نمائیم و تأثیر روی تکمیلی را بر دوره درمان اسهال حاد آبکی کودکان ۳۶-۶ ماهه بررسی نمائیم.
● روش بررسی:
این مطالعه یک مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی می باشد که به صورت دو سویه کور بر روی ۲۰۰ کودک ۶ تا ۳۶ ماهه مبتلا به اسهال حاد آبکی (عدم وجود خون در مدفوع و گلبول سفید کمتر از ۵ عدد) بستری در بیمارستان امیرکبیر اراک انجام شده است. نمونه ها پس از تکمیل فرم اخلاقی و اطلاع کامل از شرکت در تحقیق، بر اساس روش اختصاصی تصادفی ساده به طور تصادفی و یک در میان در گروه کنترل و یا مداخله قرار گرفتند. محققین در کلیه مراحل تحقیق متعهد به رعایت اصول اخلاق پژوهش اعلامیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بودند و انجام مطالعه مورد تائید شورای اخلاق پژوهشی دانشگاه قرار گرفت.مطالعه به صورت دو سویه کور انجام شد به این شکل که دکتر داروساز دویست شیشه حاوی دارو و پلاسبو را در اختیار پژوهشگران قرار داد که بر روی هر یک از آنها کدی قرار داشت و پژوهشگر از محتوای آن بی اطلاع بود. به گروه مداخله علاوه بر درمان روتین اسهال حاد آبکی (پروتکل WHO) به میزان mg/kg/day ۳، روی و به گروه کنترل نیز علاوه بر درمان روتین اسهال حاد آبکی (پروتکل WHO ) پلاسبو داده شد و سپس با مراجعات مکرر پژوهشگران پرسشنامه ها تکمیل گردید. در پایان جمع آوری نمونه ها کدهای داروها از سوی داروساز در اختیار آنالیز کننده قرار گرفت و از طریق مطابقت این کدها با کدهای داروی مندرج در پرسشنامه کنترل و یا مداخله بودن فرد مورد مطالعه مشخص می شد. در نهایت پس از گرد آوری اطلاعات، از طریق پرسشنامه با استفاده از جداول و نمودارهای توزیع فراوانی و شاخص‌های مرکزی و پراکندگی آمار توصیفی و همچنین آزمون t مستقل تجزیه و تحلیل داده‌ها انجام شد. لازم به ذکر است داروی روی مورد استفاده به صورت شربت بود که با استفاده از پودر سولفات روی ۲/۲ درصد ساخت شرکت مرک آلمان در پایه محلول آب و عرق نعناع (ساخت شرکت آوند) به نسبت یک به دو ساخته به طوری که هر سی‌سی از این شربت حاوی mg ۵ روی خالص بوده است. پلاسبوی مورد استفاده به صورت محلول آب و عرق نعناع به نسبت یک به دو بود. با توجه به اینکه پودر سولفات روی کاملاً در محلول حل می شد، لذا رنگ، بو، طعم و ظاهر دارو و پلاسبو کاملاً یکسان بوده است.
● یافته ها:
در این مطالعه مجموعاً ۲۰۰ کودک مبتلا به اسهال حاد آبکی حضور داشتند که ۱۰۰ نفر در گروه کنترل و ۱۰۰ نفر از آنها در گروه مداخله قرار داشتند. میانگین سنی کودکان شرکت کننده در مطالعه ۱۸/۸±۰۷/۱۴ ماه بود. میانگین سنی کودکان گروه مداخله ۷۰/۸±۳۷/۱۶ ماه و میانگین سنی کودکان گروه کنترل ۹۷/۶±۸۱/۱۱ ماه بود (۰۵/۰p<). کودکان گروه مورد ۴۸ نفر پسر و ۵۲ نفر دختر و کودکان گروه شاهد نیز ۵۳ نفر پسر و ۴۷ نفر دختر بودند. میانگین تعداد روزهای بستری در کودکان گروه مداخله ۲۵/۱±۱۴/۳ روز و کودکان گروه کنترل ۸۳/۱±۵۹/۳ روز بود (۰۵/۰p<).
میانگین تعداد روزهای بستری پسران گروه مداخله ۹۱/۰±۹۴/۲ روز و میانگین تعداد روزهای بستری دختران گروه مداخله ۴۶/۱±۲۵/۳ روز بود (۰۵/۰p<). همچنین میانگین تعداد روزهای بستری کودکان دارای دهیدراتاسیون متوسط در گروه مداخله ۷۳/۰±۶۹/۲ روز و در گروه کنترل ۲۹/۱±۱۱/۳ روز (۰۵/۰p<) و میانگین تعداد روزهای بستری کودکان دارای دهیدراتاسیون شدید در گروه مداخله ۴۶/۱±۶۵/۴ روز و در گروه کنترل ۷/۲±۴۲/۵ روز بود (۰۵/۰p<).در گروه مداخله میانگین تعداد روزهای بستری کودکان ۱۲-۶ ماه ۴۱/۱±۲۹/۳ روز، کودکان ۲۴-۱۳ ماه ۹۸/۰±۳ و کودکان ۳۶-۲۵ ماه ۲۵-۱±۹/۲ روز بود (۰۵/۰p>).
● بحث:
با توجه به نتایج ذکر شده میانگین تعداد روزهای بستری کودکانی مبتلا به اسهال آبکی حاد که درمان مکمل روی گرفته بودند نسبت به گروهی که دارونما گرفته بودند به طور معنی داری پائین تر بود. این امر نشانگر این مطلب است که درمان مکمل روی می تواند نقش مؤثری در کاهش دوره درمان مبتلایان به اسهال حاد ایفا نماید. این مطلب با نتایج مطالعات انجام شده در تهران و همچنین سایر مطالعات مطابقت دارد و با نتایج مطالعه کارآزمائی بدون دارونمای Boran و همکاران مغایرت دارد که شاید به این دلیل باشد که در مطالعه Boran گروه مداخله نسبت به گروه شاهد از کمبود روی بیشتری برخوردار بودند.همچنین در بین کودکان گروه مورد که درمان مکمل روی گرفته بودند، میانگین تعداد روزهای بستری در میان دو جنس، تفاوت معنی داری نداشت که نشان دهنده تأثیر یکسان درمان مکمل روی در هر دو جنس در درمان اسهال حاد می باشد و جنسیت بیماران هیچ تأثیری بر اثر روی نداشتــه است. لازم به ذکر است در مورد تفاوت جنسی در مطالعات قبلی اشاره نشده بود .مطلب قابل توجه دیگر این است که میانگین تعداد روزهای بستری در کودکان گروه مداخله در گروه های سنی مختلف تفاوت معنی داری نداشته است که این نشان می دهد گروه سنی نیز هیچ تأثیری بر نحوه اثر مکمل روی بر کاهش تعداد روزهای بستری کودکان مبتلا به اسهال حاد نداشته است. لذا داروی مکمل روی در تمامی گروه‌های سنی مورد مطالعه در درمان اسهال حاد دارای اثر بخشی بوده است. لازم به ذکر است در مورد گروه سنی در مطالعات قبلی اشاره نشده بود . اختلاف سنی بین دو گروه می تواند به عنوان یک عامل مداخله گر تلقی گردد ولی از آنجایی که در این فاصله سنی ۳۶-۶ ماهه در اغلب مطالعات به کمبود روی اشاره شده ولی رنج سنی خاصی را مطرح نکرده اند (مثل کم خونی فقر آهن که ۲۴-۹ ماهگی شیوع دارد) نمی تواند بر روی نتایج تحقیق تأثیر گذار باشد لذا به نظر قابل اغماض می باشد. با عنایت به اینکه نتایج این مطالعه همچون دیگر مطالعات تأثیر مثبت درمانی روی را در کاهش طول دوره درمان بیماران مبتلا به اسهال حاد نشان داده است و در این مورد تفاوتی بین گروه‌های سنی و جنسی مختلف نبوده است، پیشنهاد می شود جهت کاهش دوره درمان که در نتیجه به کاهش تعداد روزهای بستری می انجامد و این امر قطعاً اثرات مثبتی بر روحیه خانواده‌ها و همچنین کاهش هزینه‌ها خواهد داشت، از روی تکمیلی در درمان کودکان متبلا به اسهال حاد استفاده شود و در صورت امکان به ORS اضافه گردد. علاوه بر این به نظر می رسد لازم است در مورد علت اثر ضد اسهال روی تحقیقات کامل تری انجام پذیرد.
● نتیجه گیری:
نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که درمان مکمل روی می تواند نقش موثری در کاهش دوره درمان مبتلایان به اسهال حاد ایفاد نماید.
دکتر منیژه کهبازی، دکتر فاطمه محسنی محمدپور ، دکتر علی سپهری پویا استادیار گروه اطفال - دانشگاه علوم پزشکی اراک، پزشک عمومی
منابع:
۱.بلور ساز سید محمدرضا. اثرات روی تکمیلی در اسهال کودکان. خلاصه مقالات سمینار اثر روی در سلامت انسان. ۱۳۸۰، ۱۰-۹.۲.Kliegman A. Infectious diseases. In: Behmnan R. Nelson essential of pediatrics. NewYork: McGrow Hill Company; ۴th ed. ۲۰۰۲. p: ۴۲۳-۷.
۳.Bahl R, Bhandari N, Saksena M, Strand T, Kumar GT, Bhan MK, et al. Efficacy of zinc-fortified oral rehydration solution in ۶- to ۳۵-month-old children with acute diarrhea. J Pediatr. ۲۰۰۲ Nov; ۱۴۱(۵): ۶۷۷-۸۲.
۴.Baqui AH, Black RE, El Arifeen S, Yunus M, Chakraborty J, Ahmed S, et al. Effect of zinc supplementation started during diarrhoea on morbidity and mortality in Bangladeshi children: community randomised trial. BMJ. ۲۰۰۲ Nov; ۳۲۵(۷۳۷۲): ۱۰۵۹.۵.شهشهانی سهیلا، کریم زاده پروانه. بیماری‌های عفونی. تهران: انتشارات سماط. ۱۳۷۷، ۸۵-۷۵.۶.Rahman MJ, Sarker P, Roy SK, Ahmad SM, Chisti J, Azim T, et al. Effects of zine supplementation as adjunct therapy on the systemic immune responses in shigellosis. Am J Clin Nutr. ۲۰۰۵; ۸۱(۲): ۴۹۵-۵۰۲.۷. Strand TA, Chandyo RK, Bahl R, Sharma PR, Adhikari RK, Bhandari N, et al. Effectiveness and efficacy of zinc for the treatment of acute diarrhea in young children. Pediatrics. ۲۰۰۲ May; ۱۰۹(۵): ۸۹۸-۹۰۳.
۸.Bhandari N, Bahl R, Taneja S, Strand T, Molbak K, Ulvik RJ, et al. Substantial reduction in severe diarrheal morbidity by daily zinc supplementation in young north Indian children. Pediatrics. ۲۰۰۲ Jun; ۱۰۹(۶): ۸۶.
۹.Rahman MM, Vermund SH, Wahed MA, Fuchs GJ, Baqui AH, Alvarez JO. Simultaneous zinc and vitamin A supplementation in Bangladeshi children: randomised double blind controlled trial. BMJ. ۲۰۰۱ Aug; ۳۲۳(۷۳۰۸): ۳۱۴-۸.
۱۰.Boran P, Tokuc G, Vagas E, Oktem S, Gokduman MK. Impact of zinc supplementation in children with acute diarrhoea in Turkey. Arch Dis Child. ۲۰۰۶ Apr; ۹۱(۴): ۲۹۶-۹.
۱۱.Patel AB, Dhande LA, Rawat MS. Therapeutic evaluation of zinc and copper supplementation in acute diarrhea in children: double blind randomized trial. Indian Pediatr. ۲۰۰۵ May; ۴۲(۵): ۴۳۳-۴۲.
۱۲.Hoque KM, Binder HJ. Zinc in the treatment of acute diarrhea: current status and assessment. Gastroenterology. ۲۰۰۶ Jun; ۱۳۰(۷): ۲۲۰۱-۵.
۱۳.Walker-Smith JA. Post - infective diarrhea. Curr Opin Infect Dis. ۲۰۰۱; ۱۴(۵): ۵۶۷-۷۱.
منبع : مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد


همچنین مشاهده کنید