اثر ضد انقباضی عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بر انقباضات ایلئوم موش صحرایی

● مقدمه:
اسهال همچنان یکی از علل مهم مرگ و میر خصوصاً کودکان در کشورهای در حال توسعه می باشد و بعضی از انواع اسهال نتیجه افزایش حرکات روده است . امروزه بیشتر مردم به استفاده از فرآورده های طبیعی جهت درمان اختلالات گوارشی روی آورده اند.
قرن هاست که فرآورده ای طبیعی بعنوان دارو مصرف شده و منشاء اولیه حدود نیمی از داروها نیز مواد طبیعی هستند . در کشورهای در حال توسعه که طب سنتی نقش مهمی در حفظ سلامت مردم دارد، گیاهان منبع عمده تامین داروها می باشند . کشور ایران نیز با داشتن اقلیم های متنوع محل رویش گونه های مختلفی از گیاهان بوده که بعضاً خواص آنها در منابع طب سنتی ایران ذکر شده است. از طرف دیگر با توجه به عوارض ناخواسته داروهای صناعی ضروریست در زمینه تعیین خواص فارماکولوژیک گیاهان کشور تحقیق علمی انجام گردد.
شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) از خانواده پروانه آسا گیاهی علفی است که ریزوم آن مصرف درمانی داشته و سابقه این مصرف به چند هزار سال قبل باز می گردد . شیرین بیان یکی از معدود گیاهانی می باشد که مطالعاتی بسیار گسترده در مورد ترکیبات و خواص آنها انجام شده است. از شناخته ترین خواص درمانی ریزوم شیرین بیان مصرف آن در درمان زخم معده بوده و فلاوونوئیدهای آن ضد هلیکوباکتر پیلوری هستند . از دیگر خواص آن خاصیت آنتی موتاژنیک ، آنتی اکسیدان ، کاهنده کورتیزول و آلدوسترون ، مهار کننده ترومبین و افزاینده صفرا می باشد. شیرین بیان پرنوشی و پرخوری را کاهش داده ولی قند خون را کاهش نمی دهد . ماده glyderinine شیرین بیان ضد تب، ضد التهاب و کاهنده نفوذپذیری عروق استشیرین بیان همچنین سبب کاهش کلسترول شده ، خاصیت ضد افسردگی داشته و حافظه را تقویت می کند . تاکنون عمده تحقیقات، مربوط به خواص ریزوم و ترکیبات آن بوده و به خواص برگ آن کمتر توجه گردیده است. برگ شیرین بیان دارای روتین و ایزوکوئرسیتین بوده و dihydrostilbenes آن خاصیت آنتی اکسیدانی دارد . تاکنون در مورد خواص برگ آن بر فعالیت انقباضی عضله صاف تحقیقی انجام نشده و از طرف دیگر یکی از اهداف محققین یافتن گیاهان و یا ترکیبات با تاثیر کاهنده بر حرکات روده می باشد که افزایش آن از علل بروز اسهال است . لذا با توجه به سهولت جمع آوری برگ و عصاره گیری از آن در مقایسه با ریزوم این گیاه، این مطالعه با هدف بررسی اثرات ضد انقباضی عصاره آبی الکلی برگ گیاه شیرین بیان بر ایلئوم موش صحرایی می باشد.
● روش بررسی:
▪ حیوانات:
در این مطالعه تجربی، موشهای صحرایی نر از نژاد ویستار (g۴/۶±۷/۱۶۸) از مرکز تحقیقات و تکثیر حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تهیه و در شرایط روشنایی و تاریکی ۱۲ ساعته و در دمای ۲۰ تا ºC ۲۴ نگهداری شده و دسترسی آزاد به آب و غذا داشتند. موشها ۲۴ ساعت قبل از آزمایش از غذا محروم شده ولی دسترسی به آب داشتند.
▪ عصاره گیری:
گیاه شیرین بیان در پاییز ۱۳۸۵ از محوطه دانشگاه شهید چمران اهواز جمع آوری و توسط متخصص فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی اهواز مورد شناسایی علمی قرار گرفت و با شماره A۰۶۲۰۴۰۰۱P در هرباریوم آن دانشکده نگهداری شد. برگها در سایه خشک و سپس آسیاب شدند. پودر برگ به نسبت ۵ درصد با اتانول۷۰ درصد به مدت ۷۲ ساعت در دمای اتاق خیسانده شد. پس از صاف کردن، حلال در فور ۳۷ تا ºC ۴۰ تبخیر و پودر عصاره به نسبت ۹ درصد از پودر برگ بدست آمد و تا زمان استفاده در یخجال نگهداری شد.
▪ مواد:
کارباکول، پروپرانولول، L-NAME، گلی بن کلامید و تترا اتیل آمونیوم از شرکت سیگما (آمریکا)، نالوکسون از شرکت تولید دارو و سایر نمک ها از شرکت مرک (آلمان) تهیه شدند. به منظور جلـــوگیری از تغییر ترکیب الکترولیتی محلول حمام، همه ترکیبات و عصاره در محلول تایرود حل شدند. مجموع حجم محلول های اضافه شده به حمام کمتر از ۵ درصد حجم حمام بود.
▪ آماده سازی ایلئوم و روش کار:
در روز آزمایش با رعایت کلیه مسائل اخلاقی کار با حیوانات، موش با زدن ضربه به پشت سر کشته شده و از انتهای ایلئوم (به جز cm۲ آخر) یک قطعه به طول cm۲ جدا نموده در داخل حمام بافت حاوی محلول تایرود (ml۱۰، ºC۳۷، ۴/۷pH) بین دو قلاب استیل زنگ نزن بصورت عمودی قرار داده می شد. قلاب پایین در ته حمام ثابت بود و قلاب بالا توسط نخ به اهرم ترانسدیوسر ایزوتونیک (Harvard, UK) و دستگاه ثبات (Harvard Universal Oscillograph, UK) متصل می شد. کشش اولیه به بافت ۱ گرم و دوره سازگاری ۶۰ دقیقه بود که طی آن هر ۱۵ دقیقه محلول حمام تعویض و جریان دائم حباب های هوا در آن دمیده می شد.
محلول تایرود دارای ترکیب زیر بود:
NaCl ( mM۱۳۶)،KCl (mM ۵)، CaCl۲ (mM ۲)، NaHCO۳ (mM ۹/۱۱)، MgCl۲ (mM ۹۸/۰)، NaH۲PO۴ (mM ۳۶/۰) و گلوکز (mM ۵۵/۵). بعد از سازگاری، ایلئوم توسط کلرورپتاسیم (۸n=،mM۶۰) و یا کارباکول (۹n=،&#۹۵۶;M۱۰) منقبض گردید و پس از رسیدن به حالت کفه، غلظتهای تجمعی عصاره (۰۶۲۵/۰ تا mg/ml ۵/۰) به حمام اضافه گردید. به منظور بررسی دخالت رسپتورهای بتا- آدرنرژیک و اوپیوئیدی، قطعات جدید ایلئوم به مدت ۳۰ دقیقه با آنتاگونیست بتا آدرنرژیک (پروپرانولول، &#۹۵۶;M۱) و یا آنتاگونیست رسپتورهای اوپیوئیدی (نالوکسون، &#۹۵۶;M ۱) اینکوبه گردیده و انقباض بافت و عملکرد ضد انقباضی عصاره ثبت شد. جهت تعیین دخالت نیتریک اکساید سینتاز، عمل اینکوبه کردن بافت (۲۰دقیقه) با ماده مهار کننده نیتریک اکساید سینتاز (L-NAME، &#۹۵۶;M۱۰۰) انجام شد. جهت روشن نمودن دخالت کانال های پتاسیمی در بروز اثرات ضد انقباضی عصاره، بافت ها جداگانه به مدت ۵ دقیقـــه با مسدود کننده کانال های پتاسیـــمی وابسته به ATP (گلی بن کلامید، &#۹۵۶;M۱۰) و مسدود کننده کانال های پتاسیمی وابسته به کلسیم (تترا اتیل آمونیوم، mM۱) اینکوبه شدند و تاثیر غلظت های تجمعی عصاره بر انقباض ناشی از کارباکول (&#۹۵۶;M۱۰) بررسی گردیدند. همچنین، در محلول تایرود فاقد کلسیم ولی با کلرور پتاسیم زیاد (mM۶۰)، با اضافه کردن غلظت های تجمعی کلرورکلسیم (۵/۰ تا mM ۸) ایلئوم منقبض شد و همین مراحل پس از اینکوبه کردن بافت (۳ دقیقه) با یک غلظت معین عصاره تکرار گردید. هر بافت فقط مورد تاثیر یک ماده محرک و یک ماده مهار کننده یا آنتاگونیست قرار می گرفت.
▪ آنالیز آماری:
انقباض ناشی از کلرورپتاسیم و کارباکول به عنوان ۱۰۰ درصد تلقی شد و تغییرات درصد انقباض ناشی از عصاره محاسبه شد. نتایج گروه های مختلف با استفاده از آزمون های ANOVA یک طرفه و دو طرفه و نیز با استفاده از آزمون تعقیبیLSD مقایسه شدند.
● یافته ها:
▪ تاثیر غلظت های تجمعی عصاره برگ شیرین بیان بر انقباض ناشی از کلرورپتاسیم و کارباکول غلظت های تجمعی عصاره برگ شیرین بیان به صورت وابسته به غلظت انقباضی ناشی از کلرورپتاسیم (۸n=، mM۶۰) و کارباکول (۹n=، &#۹۵۶;M ۱۰) را کاهش می دهد (۰۰۱/۰P<). مقایسه آماری این دو اثر با آزمون ANOVA دوطرفه نشان می دهد که تاثیر ضد انقباضی عصاره بر انقباض ناشی از کلرورپتاسیم قوی تر می باشد (۰۰۱/۰P<) (نمودار شماره ۱).
▪ عملکرد مهاری عصاره بر انقباض ناشی از کلرور پتاسیم در حضور پروپرانولول، نالوکسون و یا L-NAME اینکوبه کردن ایلئوم با پروپرانولول (۸n=، &#۹۵۶;M۱) و یا نالوکسون (۷n=، &#۹۵۶;M۱) عملکرد ضـــد انقباضی عصاره را تغییر نداد (۰۵/۰P>). مهــــار سنتز نتیـــریک اکساید به وسیــــلهL-NAME (۱۰n=، &#۹۵۶;M۱۰۰) عملکــرد ضد انقباضی عصــارهبرگ شیرین بیــــان را تقویت نمود (۰۵/۰P<). همچنین تقویت تاثیر غلظت ۰۶۲۵/۰ عصاره در حضور L-NAME مشاهده شد (۰۵/۰P<) (نمودار شماره ۲).
▪ تاثیر عصاره برگ شیرین بیان بر انقباض ایلئوم ناشی از کلرورکلسیم در محلول تایرود بدون کلسیم دارای کلرورپتاسیم زیاد (mM۶۰)، اضافه کردن کلرورکلسیم به حمام بافت موجب انقباض وابسته به کلسیم در ایلئوم گردید (۰۰۱/۰P<). اینکوبه کردن بافت (۳ دقیقه) با غلظت های مختلف عصاره انقباض ناشی از کلرورکلسیم را کاهش داد. تاثیر ضد انقباضی وابسته به غلظت عصاره می باشد. مقایسه اثر غلظت های تجمعی کلرور کلسیم در غیاب و نیز در حضور حداقل غلظت عصاره (mg/ml ۰۱۵۶/۰) نشان می دهد که اختلاف معنی داری بین نتایج وجود دارد (۰۰۱/۰P<) (نمودار شماره ۳).
نمودار شماره ۱:
مقایسه اثر ضد انقباضی غلظت های تجمعی عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بر انقباض ناشی از کلرور پتاسیم (mM۶۰) و کارباکول (&#۹۵۶;M۱۰) در ایلئوم موش صحرایی.
۰۵/۰P<، ۰۱/۰P< و ۰۰۱/۰P<.، اثر ضد انقباضی عصاره بر انقباض ناشی از کلرورپتاسیم قوی تر می باشد (ANOVA دوطرفه، ۰۰۱/۰P<).
نمودار شماره ۲:
مقایسه عملکرد مهاری عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بر انقباض ناشی از کلرور پتاسیم (mM۶۰) قبل و بعد از اینکوبه کردن ایلئوم با پروپرانولول ( &#۹۵۶;M۱)، نالوکسون (&#۹۵۶;M۱) و(L-NAME، &#۹۵۶;M۱۰۰).
۰۵/۰P< نسبت به گروه کنترل. فقط حضور L-NAME تاثیر ضد انقباضی عصاره را تقویت نموده است (ANOVA دو طرفه ۰۵/۰P<).
نمودار شماره ۳:
مقایسه عملکرد انقباضی غلظتهای مختلف کلرورکلسیم (در محلول تایرود بدون کلسیم دارای غلظت زیاد کلرورپتاسیم) در غیاب و پس از ۳ دقیقه حضور غلظت های مختلف عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بر ایلئوم موش صحرایی.
پاسخ انقباضی بافت به بیشترین غلظت کلرورکلسیم (۸ میلی مولار) و در غیاب عصاره به عنوان پاسخ انقباضی ۱۰۰% در نظر گرفته شده و مقایسه آماری فقط بین غلظت صفر و mg/ml ۰۱۵۶/۰ عصاره انجام شده است،۰۵/۰P<،۰۱/۰P< (۷=n برای هر غلظت عصاره). آزمون ANOVA دوطرفه نتایج غلظت های صفر و mg/ml ۰۱۵۶/۰ کاهش معنی داری را نشان می دهد (۰۰۱/۰P<).
نمودار شماره ۴:
مقایسه عملکرد ضد انقباضی عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بر انقباض ناشی از کارباکول (&#۹۵۶;M۱۰). بدون حضور و بعد از ۵ دقیقه اینکوبه کردن ایلئوم با گلی بن کلامید (&#۹۵۶;M۱۰) و یا تترا اتیل آمونیوم (mM۱).
۰۵/۰P< نسبت به گروه کنترل. مقایسه نتایج ۰۵/۰P> بین نتایج حضور و یا غیاب این مسدود کننده ها بر عملکرد عصاره (ANOVA دو طرفه).
▪ تاثیر حضور مسدود کننده های کانالهای پتاسیمی در عملکرد مهاری عصاره بر انقباض ایلئوم ناشی از کارباکول
اینکوبه کردن ایلئـــوم (۵ دقیقه) با تترا اتیل آمونیـــوم (۷n=، mM۱) و یا گلی بن کلامید (۷n=، &#۹۵۶;M۱۰) موجب کاهش عملکرد مهـاری عصاره بر انقبـــاض ناشی از کارباکول (&#۹۵۶;M۱۰) نشـــدند (۰۵/۰P>). با وجود این، گلی بن کلامید فقــط عملکرد ضد انقباضی غلظت mg/ml۱۲۵/۰ عصـاره را کاهش داد (۰۵/۰P<) (نمودار شماره ۴).
● بحث:
در تحقیق حاضر، عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان انقباضات ایلئوم ناشی از کلرورپتاسیم (محرک غیر رسپتوری) و کارباکول (محرک رسپتوری)
را کاهش داد. عملکرد مهاری عصاره با تعویض محلول حمام کاملاً از بین نمی رفت. این نکته احتمالاً نشان دهنده پایداری نسبی پیوند مواد موثره عصاره با کانال های کلسیم بوده و یا اینکه این مواد وارد سلول شده و از رهایش کلسیم از منابع درون سلولی جلوگیری نموده است. از طرف دیگر، کاهش انقباض در حضور عصاره، ناشی از خستگی عضله طی انقباض نبوده است زیرا ثبت انقباض ناشی از کلرورپتاسیم و کارباکول به مدت ۲۵ دقیقه نشان داد که در این مدت، انقباض کاهش نمی یافت. افزایش غلظت کلسیم درون سلولی عامل اصلی تنظیم تانسیون در عضله صاف بوده و با دخالت کانال های کلسیمی وابسته به ولتاژ انجام شده و وجود کانال های نوع L در ایلئوم موش صحرایی گزارش شده است . پیشنهاد شده است موادی که بتوانند انقباض ناشی از کلرور پتاسیم را در عضله صاف مهار کنند، اثر خود را از طریق انسداد کانال های فوق الذکر به انجام می رسانند . از طرف دیگر، کارباکول (آگونیست رسپتورهای موسکارینیک) توسط آنزیم استیل کولین استراز تخریب نشده و از طریق رسپتورهای M۲ و M۳ سبب انقباض ایلئوم می گردد . کارباکول با فعال شدن کانال های کلسیم، افزایش کلسیم درون سلولی و در نهایت موجب انقباض ایلئوم می شود . علاوه بر این، کارباکول با فعال کردن فسفولیپاز C و افزایش تولید اینوزیتول تری فسفات (IP۳) رهایش کلسیم از منابع درون سلولی را افزایش می دهد . بر اساس نتایج عملکرد مهاری عصاره (در تمام غلظت های بکار رفته) بر انقباض ناشی از کلرورپتاسیم قوی تر از تاثیر مهاری آن بر انقباض ناشی از کارباکول بود و لذا ممکن است عملکرد مهاری عصاره عمدتاً از طریق ممانعت از ورود کلسیم بوده باشد. این دو محرک، حداقل در افزایش ورود کلسیم از طریق کانال ها اشتراک عمل دارند لذا احتمال دارد که عصاره از طریق انسداد این کانال ها تاثیر مهاری خود را اعمال کرده باشد. نتایج اثر مهاری عصاره بر انقباض ناشی از کلرورکلسیم نیز موید درستی این احتمال است. زیرا در محلول تایرود بدون کلسیم، بافت توسط زیادی پتاسیم خارج سلولی فقط دپولاریزه شده ولی انقباض آن مشروط به اضافه کردن کلسیم به محیط است . عصاره حاضر خاصیت آنتاگونیستی با رسپتورهای موسکارینیک نداشته زیرا در آن صورت فقط انقباض ناشی از کارباکول را مهار می کرد. عدم وجود اختلاف معنی دار بین قدرت انقباض ناشی از این دو محرک و مهار قوی تر عصاره بر انقباض ناشی از کلرورپتاسیم نشانه عدم تاثیر عصاره بر رهایش کلسیم از منابع درون سلولی می باشد. اگر چه فعال شدن رسپتورهای بتا- آدرنرژیک و رسپتورهای اوپیوئیدی سبب شل شدن ایلئوم می گردند ولی ناتوانی پروپرانولول و نالوکسون (آنتاگونیست غیر انتخابی این رسپتورها) در کاهش عملکرد عصاره مؤید عدم دخالت این رسپتورها می باشد. از طرف دیگر، افزایش سنتز NO ایلئوم را شل می کند ولی L-NAME (مهار کننده نیتریک اکساید سینتاز) عملکرد مهاری عصاره را کاهش نداد و این امر مؤید عدم دخالت سنتز نیتریک اکساید در عملکرد عصاره می باشد. با توجه به احتمال فعال شدن کانال های پتاسیمی وابسته به ATP و کلسیم در این تجربـــه، به ترتیب از گلی بن کلامید و تترا اتیل آمونیوم استفاده شد. نتایج نشان داد که تترا اتیل آمـــونیوم عملکرد عصاره را کاهش نداد ولی گلی بن کلامید تاثیر عصاره را فقط در غلظت mg/ml ۱۲۵/۰ کاهش داد. این نتیجه احتمال دخالت کانال های پتاسیمی وابسته به ATP را هر چند برای یک غلظت عصاره بوده است مطرح می سازد. لازم به ذکر است در بعضی از مقالات، تترا اتیل آمونیوم مسدود کننده غیر انتخابی این دو نوع کانال پتاسیمی معرفی شده است وجود فلاوونوئیدهای rutin، isoquercitin (۱۹) و pinocembrin (۱۹،۲۰) در برگ شیرین بیان و isoliquiritigenin (۳۷) در ریشه آن و اثرات ضد انقباضی آنها گزارش شده است . لذا ممکن است اثرات ضد انقباضی مشاهده شده در تحقیق حاضر ناشی از عملکرد این ترکیبات باشد. اگر چه وجود ساپونین ها مانند glycyrrhizin در بعضی از انواع شیرین بیان گزارش شده است ولی در مورد وجود آن در برگ شیرین بیان گزارشی در دست نیست و در طی این تحقیق که جریان هوا در حمام بافت دمیده می شد ایجاد کف که از نشانه های وجود ساپونین می باشد رخ نمی داد و یا غلظت این مواد در حدی نبوده است که کف ایجاد کند. بر اساس اطلاعات بدست آمده تحقیق حاضر اولین گزارش در مورد خاصیت ضد انقباضی برگ شیرین بیان می باشد و لذا امکان مقایسه این نتایج با سایر مطالعات وجود ندارد.
نتیجه کلی این تحقیق نشان داد که احتمالاً عصاره برگ شیرین بیان با دخالت کانال های کلسیمی موجب کاهش انقباض در ایلئوم می گردد. توصیه به مصرف برگ شیرین بیان جهت درمان اسهال نیازمند انجام تحقیقات همه جانبه و وسیعتر می باشد. از طرف دیگر وجود خاصیت ضد انقباضی برگ شیرین بیان این نکته را روشن می سازد که سایر خواص فارماکولوژیک برگ این گیاه ارزش مطالعه دقیق را داشته باشد.
● نتیجه گیری:
بر اساس نتایج این تحقیق به نظر می رسد عصاره آبی الکلی برگ شیرین بیان بدون دخالت رسپتورهای بتا آدرنرژیک، اوپیوئیدی و سنتز نیتریک اکساید سبب مهار انقباض ایلئوم گردیده است. بخش عمده این اثر مهاری با دخالت کانال های کلسیمی اعمال میشود. احتمال دارد بخشی کوچکی از عملکرد ضد انقباضی عصاره نتیجه فعال شدن کانال های پتاسیمی وابستــه بهATP باشد. همچنین احتمال دارد که اثرات مشاهده شده نتیجه عملکرد فلاوونوئیدهای موجود در عصــاره برگ شیرین بیان باشد.

دکتر محمد کاظم غریب ناصری مائده عربیان، زهرا غریب ناصریدانشیار گروه فیزیولوژی- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دانشجوی کارشناسی ارشد گروه فیزیولوژی - دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دانشجوی دکتری رشته داروسازی- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز.
منابع:
۱.Black RE, Brown KH, Becker S, Yunus M. Longitudinal studies of infectious diseases and physical growth of children in rural area of Bangladesh: patterns of morbidity. Am J Epidemiol. ۱۹۸۲ Mar; ۱۱۵(۳): ۳۰۵-۱۴.
۲.Yegnanarayan R, Shrotri DS. Comparison of antidiarrheal activity of some drugs in experimental diarrhea. Ind J Pharmacol. ۱۹۸۲; ۱۴(۴): ۲۹۳-۹.
۳.Clark AM. Natural products as a source for new drugs. Pharm Res. ۱۹۹۶ Agu; ۱۳(۸): ۱۱۳۳-۴۴.
۴.Kartal M. Intellectual property protection in the natural product drug discovery, traditional herbal medicine and herbal medicinal products. Phytother Res. ۲۰۰۷ Feb; ۲۱(۲): ۱۱۳-۹.۵.Gibson MR. Glycyrrhiza in old and new perspectives. Lloydia. ۱۹۷۸ Jul; ۴۱(۴): ۳۴۸-۵۴.
۶.Khayyal MT, el-Ghazaly MA, Kenawy SA, Seif-el-Nasr M, Mahran LG, Kafafi YA, et al. Antiulcerogenic effect of some gastrointestinally acting plant extracts and their combination. Arzneimittelforschung. ۲۰۰۱; ۵۱(۷): ۵۴۵-۵۳.
۷.Fukai T, Marumo A, Kaitou J, Kanda T, Terada S, Nomura T. Anti-Helicobacter pylori flavonoids from licorice extract. Life Sci. ۲۰۰۲ Agu; ۷۱(۱۲): ۱۴۴۹-۶۳.
۸.Lekperov UK. Plant antimutagens and their mixtures in inhibition of genotoxin effects of xenobiotics and aging processes. Eur J Cancer Prev. ۲۰۰۲ Agu; ۱۱(Suppl ۲): S۸-۱۱.۹.Oganesyan KR. Antioxidant effect of licorice root on blood catalase activity in vibration stress. Bull Exp Biol Med. ۲۰۰۲ Agu; ۱۳۴(۲): ۱۳۵-۶.
۱۰.Al-Qarawi AA, Abdel-Rahman HA, Ali BH, El Mougy SA. Liquorice (Glycyrrhiza glabra) and the adrenal-kidney-pituitary axis in rats. Food Chem Toxicol. ۲۰۰۲ Oct; ۴۰(۱۰): ۱۵۲۵-۷.۱۱.Mendes-Silva W, Assafim M, Ruta B, Monteiro RQ, Guimaraes JA, Zingali RB. Antithrombotic effect of glycyrrhizin, a plant-derived thrombin inhibitor. Thromb Res. ۲۰۰۳; ۱۱۲(۱-۲): ۹۳-۸.۱۲.Raggi MA, Bugamelli F, Nobile L, Curcelli V, Mandrioli R, Rossetti A, et al. The choleretic effects of licorice: identification and determination of the pharmacologically active components of Glycyrrhiza glabra. Boll Chim Farm. ۱۹۹۵ Dec; ۱۳۴(۱۱): ۶۳۴-۸.
۱۳.Swanston-Flatt SK, Day C, Bailey CJ, Flatt PR. Traditional plant treatments for diabetes. Studies in normal and streptozotocin diabetic mice. Diabetologia. ۱۹۹۰ Agu; ۳۳(۸): ۴۶۲-۴.۱۴.Azimov MM, Zakirov UB, Radzhapova ShD. Pharmacological study of the anti-inflammatory agent glyderinine. Farmakol Toksikol. ۱۹۸۸ Jul; ۵۱(۴): ۹۰-۳.
۱۵.Visavadiya NP, Narasimhacharya AV. Hypocholesterolaemic and antioxidant effects of Glycyrrhiza glabra (Linn) in rats. Mol Ntur Food Res. ۲۰۰۶ Nov; ۵۰(۱۱): ۱۰۸۰-۶.۱۶.Dhingra D, Sharma A. Antidepressant-like activity of Glycyrrhiza glabra L. in mouse models of immobility tests. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. ۲۰۰۶ May; ۳۰(۳): ۴۴۹-۵۴.۱۷.Parle M, Dhingra D, Kulkarni SK. Memory-strengthening activity of Glycyrrhiza glabra in exteroceptive and interceptive behavioral models. J Med Food. ۲۰۰۴ winter; ۷(۴): ۴۶۲-۶.
۱۸.Dhingra D, Parle M, Kulkarni SK. Memory enhancing activity of Glycyrrhiza glabra in mice. J Ethnopharmacol. ۲۰۰۴ Apr; ۹۱(۲-۳): ۳۶۱-۵.
۱۹.Hayashi H, Hattori S, Inoue K, Khodzhimatov O, Ashurmetov O, Ito M, et al. Field survey of Glycchiza plants in central asia (۳). Chemical characterization of G. glabra collected in Uzbekistan. Chem Pharm Bull. ۲۰۰۳ Nov; ۵۱(۱۱): ۱۳۳۸-۴۰.۲۰.Biondi DM, Rocco C, Ruberto G. New dihydrostilbene derivatives from the leaves of Glycyrrhiza glabra and evaluation of their antioxidant activity. J Nat Prod. ۲۰۰۳ Apr; ۶۶(۴): ۴۷۷-۸۰.
۲۱.Franck H, Storr M, Puschmann A, Schusdziarra V, Allescher HD. Involvement of intracellular Ca۲+ stores in inhibitory effects of NO donor SIN-۱ and cGMP. Am J Physiol. ۱۹۹۸ Jul; ۲۷۵(۱ Pt ۱): G۱۵۹-۶۸.
۲۲.Madeira SV, Matos FJ, Leal-Cardoso JH, Criddle DN. Relaxant effects of the essential oil of Ocimum gratissiumum on isolated ileum of the guinea pig. J Ethnopharmacol. ۲۰۰۲ Jun; ۸۱(۱): ۱-۴.
۲۳.Bolton TB. Mechanisms of action of transmitters and other substances on smooth muscle. Physiol Rev. ۱۹۷۹ Jul; ۵۹(۳): ۶۰۶-۷۱۸.
۲۴.El Bardai S, Hamaide MC, Lyoussi B, Quetin-Leclercq J, Morel N, Wibo M. Marrubenol interacts with the phenylalkylamine binding site of the L-type calcium channel. Eur J Pharmacol. ۲۰۰۴ May; ۴۹۲(۲-۳): ۲۶۹-۷۲.
۲۵.Gilani AH, Aziz N, Khurram IM, Chaudhary KS, Iqbal A. Bronchodilator, spasmolytic and calcium antagonist activities of Nigella sativa seeds (Kalonji): a traditional herbal product with multiple medicinal uses. J Pak Med Assoc. ۲۰۰۱ Mar; ۵۱(۳): ۱۱۵-۲۰.
۲۶.Lebrun F, Francois A, Vergnet M, Lebaron-Jacobs L, Gourmelon P, Griffiths NM. Ionizing radiation stimulates muscarinic regulation of rat intestinal mucosal function. Am J Physiol. ۱۹۹۸ Dec; ۲۷۵(۶ Pt ۱): G۱۳۳۳-۴۰.
۲۷.Coulson FR, Jacoby DB, Fryer AD. Insulin regulates neuronal M۲ muscarinic receptor function in the ileum of diabetic rats. J Pharmacol Exp Ther. ۲۰۰۴ Feb; ۳۰۸(۲): ۷۶۰-۶.۲۸.Zhang WW, Li Y, Wang XQ, Tian F, Cao H, Wang MW, et al. Effects of magnolol and honokiol derived from traditional Chinese herbal remedies on gastrointestinal movement. World J Gastroenterol. ۲۰۰۵ Jul; ۱۱(۲۸): ۴۴۱۴-۸.
۲۹.Pacaud P, Feolde E, Frelin C, Loirand G. Characterization of the P۲Y-purinoceptor involved in the ATP-induced rise in cytosolic Ca۲+ concentration in rat ileal myocytes. Br J Pharmacol. ۱۹۹۶ Agu; ۱۱۸(۸): ۲۲۱۳-۹.
۳۰.Fujimoto S, Mori M. Characterization of capsaicin-induced, capsazepine-insensitive relaxation of ileal smooth muscle of rats. Eur J Pharmacol. ۲۰۰۴ Mar; ۴۸۷(۱-۳): ۱۷۵-۸۲.
۳۱.van der Vliet A, Rademaker B, Bast A. A beta adrenoceptor with atypical characteristics is involved in the relaxation of the rat small intestine. J Pharmacol Exp Ther. ۱۹۹۰ Oct; ۲۵۵(۱): ۲۱۸-۲۶.
۳۲.Gray AC, White PJ, Coupar IM. Characterization of opioid receptors involved in modulating circular and longitudinal muscle contraction in the rat ileum. Br J Pharmacol. ۲۰۰۵ Mar; ۱۴۴(۵): ۶۸۷-۹۴.
۳۳.Kanada A, Hata F, Suthamnatpong N, Maehara T, Ishii T, Takeuchi T, et al. Key roles of nitric oxide and cyclic GMP in noradrenergic and noncholinergic inhibition in rat ileum. Eur J Pharmacol. ۱۹۹۲ Jun; ۲۱۶(۲): ۲۸۷-۹۲.
۳۴.Nishida S, Satoh H. Mechanisms for the vasodilatations induced by Ginkgo biloba extract and its main constituent, bilobalide, in rat aorta. Life Sci. ۲۰۰۳ Apr; ۷۲(۲۳): ۲۶۵۹-۶۷.
۳۵.Kafali H, Kaya T, Gursoy S, Bagcivan I, Karadas B, Sarioglu Y. The role of K+ channels on the inhibitor effect of sevoflurane in pregnant rat myometrium. Anesth Analg. ۲۰۰۲ Jan; ۹۴(۱): ۱۷۴-۸.
۳۶.Kim ND, Kang SY, Park JH, Schini-Kerth VB. Ginsenoside Rg۳ mediates endothelium-dependent relaxation in response to ginsenosides in rat aorta: role of K+ channels. Eur J Pharmacol. ۱۹۹۹ Feb; ۳۶۷(۱): ۴۱-۹.
۳۷.Sato Y, He JX, Nagai H, Tani T, Akao T. Isoliquiritigenin, one of he antispasmodic principles of Glycyrrhiza ularensis root, acts in the lower part of intestine. Biol Pharm Bull. ۲۰۰۷ Jan; ۳۰(۱): ۱۴۵-۹.
۳۸.Mata R, Rojas A, Acevedo L, Estrada S, Calzada F, Rojas I, et al. Smooth muscle relaxing flavonoids and terpenoids from Conyza filaginoides. Planta Med. ۱۹۹۷ Feb; ۶۳(۱): ۳۱-۵. ۳۹.Krenn L, Beyer G, Pertz HH, Karall E, Kremser M, Galambosi B, et al. In vitro antispasmodic and anti-inflammatory effects of Drosera rotundifolia. Arzneimittelforschung. ۲۰۰۴; ۵۴(۷): ۴۰۲-۵.
۴۰.Zhu XM, Fang LH, Li YJ, Du GH. Endothelium-dependent and –independent relaxation induced by pinocembrin in rat aortic rings. Vascular Pharmacol. ۲۰۰۷ Mar; ۴۶(۳):۱۶۰-۵.
۴۱.Hayashi H, Hosono N, Kondo M, Hiraoka N, Ikeshiro Y, Shibano M, et al. Phylogenetic relationship of six Glycyrrhiza species based on rbcL sequences and chemical constituents. Biol Pharm Bull. ۲۰۰۰ May; ۲۳(۵): ۶۰۲-۵.

منبع : مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد