غول خفته کی بیدار می شود

با توجه به فضای موجود در کشور برای استفاده صلح آمیز از تکنولوژی هسته یی و مراحل پایانی ساخت نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان مهم ترین پروژه هسته یی کشور، ایران سعی دارد تجربیات متفاوت دیگری را در زمینه هسته یی بیازماید. تاکنون تنها شریک هسته یی ایران در عرصه بین الملل روسیه بوده که تک پیمانکار اصلی نیروگاه اتمی بوشهر محسوب می شود. حدود یک سال پیش پیشنهاد مناقصه بین المللی ساخت دو نیروگاه اتمی ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ مگاوات الکتریکی توسط ایران ارائه شد که در نوع خود جالب توجه است، زیرا در صورت پذیرفتن یک کشور غربی در زمینه ساخت نیروگاه اتمی آب سبک زمینه رقابت به وجود خواهد آمد و بهترین پیمانکار با مناسب ترین قیمت مدنظر قرار خواهد گرفت. البته در صورتی که پیشنهاد توسط کشورهای غربی ارائه شود، مسائل متعددی را باید در نظر گرفت که خلاصه وار به آنها می پردازیم. معیارهای مهم در انتخاب نیروگاه هسته یی عبارتند از مشخصات فنی و تکنولوژیک، ایمنی، سوخت و مواد اولیه، پارامترهای اقتصادی و امکانات ساخت در داخل کشور.
در زمینه مشخصات فنی و تکنولوژیک پارامترهایی مانند تطابق ظرفیت نیروگاه با نیاز شبکه، قابلیت تغییر بار نیروگاه سهولت بهره برداری، تعمیر و نگهداری و در نهایت استفاده از تجربه کشورهای در حال توسعه مطرح می شود. در زمینه ایمنی، مهم ترین موارد سهولت اخذ مجوزها، تجربیات گذشته در زمینه ایمنی نیروگاه اتمی، استفاده از طراحی ذاتاً ایمن و ملاحظات زیست محیطی است. تهیه سوخت و مواد اولیه نیروگاه نیز بسیار مهم و حیاتی است، بنابراین هنگام بستن قرارداد باید به مواردی مانند امکان تامین سوخت از داخل کشور، امکان تهیه سوخت از خارج کشور و پسمانداری توجه داشت به عنوان مثال هرچند تمام نیروگاه های هسته یی دارای پسماندهای رادیواکتیو هستند، اما نوع پسماندها و مقدار و امکان بازفرآوری آنها در نیروگاه های مختلف، متفاوت است.
پارامترهای اقتصادی از مقوله های مهم در بستن قرارداد برای ساخت نیروگاه اتمی است که باید به آن توجه داشت. از مهم ترین آنها می توان به هزینه بهره برداری، تعمیر و نگهداری، هزینه سوخت و پسمانداری و هزینه برق تولیدی اشاره کرد. البته بحث استفاده از سرمایه بخش خصوصی نیز در این زمینه مطرح است که بررسی درستی یا نادرستی آن به بحث های کارشناسانه زیادی نیاز دارد. از دیگر معیار ها در انتخاب نیروگاه هسته یی مناسب، امکانات ساخت داخل کشور است. پیچیدگی ساخت نیروگاه اتمی با توجه به امکانات داخل کشور معیاری مهم و مناسب در انتخاب است. فاکتورهایی که باید در این معیارها در نظر گرفته شود، عبارتند از امکان ساخت نیروگاه با توجه به توانایی داخلی، تجربه طراحی و ساخت تجهیزات مشابه، توانمندی صنعت پایه و صنایع سنگین، درصدی از ساخت که در سایت انجام می شود و تعامل تکنولوژی نیروگاه هسته یی با دیگر سطوح تکنولوژی.
از دیگر نکات قابل تعمق تامین نیروی متخصص برای طراحی، ساخت، احداث و بهره برداری، وضعیت توسعه فناوری در کشور و امکان انتقال فناوری است.
● مقایسه نیروگاه های هسته یی مختلف
نیروگاه های آب سبک تحت فشار غربی LWR و آب سنگین از نوع Candu سال هاست که در کشورهای مختلف احداث شده و به بهره برداری رسیده اند. اکثر سیستم های این نیروگاه ها در شرایط مختلف کاری امتحان خود را پس داده اند و نیروگاه های جدید تنها در موارد اندکی با نیروگاه های قبلی متفاوت است. به جرات می توان گفت که این گروه از نیروگاه های اتمی از نظر توسعه تکنولوژی در دنیا بسیار مهم هستند. نیروگاه های آب تحت فشار روسی (VVER) همانند همتایان غربی خود بسیار توسعه یافته اند. به عنوان مثال مولد بخار و تکنولوژی سوخت روسی نسبت به نوع غربی خود برتری دارند. اما غربی ها در مواردی ادعا می کنند که سیستم های کنترل و ابزار دقیق نیروگاه های روسی هنوز به تکامل نرسیده اند که البته جای بحث دارد. دیگر انواع نیروگاه ها نیز هر کدام دارای مشکلات فنی و تکنولوژیکی مختلفی هستند و هنوز به تکامل نرسیده اند، بنابراین در رده های بعدی از نظر توسعه تکنولوژیکی قرار دارند.
اگر ایران درصدد ساخت نیروگاه های اتمی با ظرفیت ۱۶۰۰ مگاوات است، باید به دنبال ساخت نیروگاه آب سبک تحت فشار غربی باشد زیرا رآکتورهای موجود در دنیا با این ظرفیت، از این نوع هستند، ولی اگر به دنبال رآکتورهای ۱۳۰۰ مگاوات است، باید رآکتورهای آب جوشان تحت فشار پیشرفته غربی (ABWR) را انتخاب کند و اگر ۱۱۰۰ مگاوات مدنظر باشد، باید BWR مدنظر قرار گیرد و اگر ۱۰۰۰ مگاوات را انتخاب کند باید از بین نیروگاه PWR غربی و VVER روسی یکی را انتخاب کند.
البته جدا از فاکتورهای گفته شده، موارد دیگری که تاثیری مستقیم در تصمیم گیری ها خواهد داشت، باید مدنظر قرار گیرند و آن چیزی نیست جز شرایط هموار، ناهموار و سخت بین المللی که هرکدام را باید جداگانه بررسی کرد. به نظر می رسد در شرایط هموار بین المللی، نیروگاه هایی از نوع PWR و VVER گزینه مناسبی برای توسعه در کشور باشند. در شرایط ناهموار بین المللی نیروگاه های VVER و Candu و در شرایط سخت بین المللی نیروگاه های آب سنگین Candu گزینه مناسبی برای توسعه تکنولوژی هسته یی در کشور است. با توجه به توضیحات فوق باید منتظر ماند که کشورهای مختلف دارنده این تکنولوژی ها چه پاسخی به مناقصه بین المللی برای ساخت دو واحد نیروگاه های اتمی ایران می دهند. اگر پاسخ غربی ها مثبت باشد، ایران از مشکل تک پیمانکار بودن نیروگاه های اتمی خود رهایی خواهد یافت که می توان آن را گامی مثبت در نظر گرفت.
در حال حاضر شرکت های بزرگ و مختلفی در زمینه ساخت نیروگاه های اتمی در دنیا فعالیت می کنند. از شرکت های امریکایی می توان به شرکت های Westinghouse Electric، Bechtel، WGI و General Electric اشاره کرد که مورد آخر بیشتر روی ساخت نیروگاه های BWR و ABWR فعالیت می کند. البته شرکت های معروفی مانند AIT و Wilcox & Babcock از امریکا از سازندگان تجهیزات اصلی نیروگاه های اتمی هستند. از شرکت های معروف روسی فعال در ساخت نیروگاه های اتمی می توان به OMZ،
Zio-Podolsk، Atommash، LMZ، OKBM اشاره کرد. فرانسه هم جزء سازندگان بزرگ نیروگاه های اتمی است و دو شرکت معروف Areva و Framatome Anp از نمونه های آن است. البته شرکت Framatome Anp از ادغام شرکت های Framatome و Siemens تشکیل شده است. ژاپن هم دارای دو شرکت مهم با نام های MHI و IHI است. در زمینه ساخت نیروگاه های اتمی آب سنگین از نوع Candu و همچنین رآکتورهای ACR کانادا دارای دو شرکت مهم به نام های AECL وSNC-LAVALIN.Nuclear است. اسپانیا هم دو شرکت معروف به نام های Empresarios Agrupados و Equipos Nucleares دارد. در کره جنوبی هم معروف ترین شرکت سازنده تجهیزات هسته یی، Doosan است. باید به لیست فوق جمهوری چک، برزیل، چین و ایتالیا را هم افزود. آرژانتین هم در حال حاضر سازنده رآکتورهای تحقیقاتی است. البته باید یادآوری شود که مهم ترین گروه در این زمینه شرکت های سازنده تجهیزات اصلی نیروگاه های اتمی هستند. منظور از تجهیزات اصلی، اجزای اصلی و مشترک در تمام نیروگاه های اتمی است که می توان آنها را به طور کلی در دو بخش هسته یی و توربین- ژنراتور نیروگاه تقسیم بندی کرد که شامل رآکتور، مولدهای بخار، پمپ های مدار اول، توربین، ژنراتور، چگالنده و کنترل و ابزار دقیق است.

رامتین راوندی
کارشناس ارشد مهندسی هسته یی (رآکتور) و عضو هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه نگاران آزاد تهران

منبع : روزنامه اعتماد