۲۰ عنصر اثربخش در روابط معلم و شاگرد

ایجاد رابطه عاطفی و مطلوب یکی از اساسی‌ترین مهارت‌هاست. یک معلم لازم است روابط حسنه‌ای با دانش‌آموزان داشته باشد. ایجاد رابطه خوب یکی از ضروریات دستیابی به محیطی قابل اعتماد، امن، شاداب و پرنشاط است. روابط خوب، مدرسه‌ای شاد و دانش آموزانی با دستاوردهای بالا به وجود می‌آورد.
● ۲۰ راهکار برای اینکه مدیر و رهبر خوبی در کلاس باشید
۱) همه ما معلمان باید تلاش کنیم بدون آنکه به شان و عزت نفس دانش‌آموزان لطمه‌ای وارد کنیم با استفاده مدام از جمله‌ها و عبارت‌های مثبت، تشویق و پاداش، برجسته نکردن اشتباهات و آموزش مهارت‌هایی که راه را برای موفقیت باز می‌کند آنها را هدایت کنیم. به‌عنوان مثال به جای اینکه از جمله “مسعود! مگه صدبار بهت نگفتم داد نزن؟”‌از جمله “مسعود!‌برای جواب دادن اول اجازه بگیر، ممنونم.” استفاده کنید و همیشه شیوه مثبت را سرلوحه کارها قرار دهیم.
۲) وقتی دانش‌آموزان وارد کلاس می‌شوند با آنها احوالپرسی کنید.
۳) به نظرهایشان با دقت گوش دهید.
۴) برای فرد فرد آنها اهمیت قائل شوید و به تک تک آنها توجه کنید.
۵) به آنها مسئولیت بدهید.
۶) همان قدر که فکر می‌کنید سزاوارید دانش‌آموزان به شما احترام بگذارند به آنها احترام بگذارید.
۷) براحساسات خود مسلط باشید زیرا دانش‌آموزان در کنترل احساسات از شما الگو می‌گیرند. در کلاس‌های شلوغ با دانش‌آموزان ناآرام و بی‌قرار،‌تسلط داشتن روی احساسات بسیار مهم است. وقتی آرامش دارید و منطقی عمل می‌کنید کارآمدتر از مواقع دیگر هستید.
۸) پاداش باید عادلانه باشد. نباید از جایزه به‌عنوان رشوه برای آرام کردن دانش‌آموزان پردردسر استفاده کنید.
۹) موثرترین شکل پاداش، استفاده از بازخوردهای عاطفی مثبت است. مثلا به دانش‌آموزان لبخند بزنید، از آنها تشکر کنید، به آنها آفرین بگویید و یا برایشان آرزوی موفقیت کنید.
۱۰) جای شما در کلاس می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در کارایی شما داشته باشد. در زمان‌های مختلف همیشه در جایی باشید که بتوانید بر تمام قسمت‌های کلاس نظارت کنید.
۱۱) نحوه شروع و پایان تدریس خوبی داشته باشید. وقتی وارد کلاس می‌شوید با لبخند به دانش‌آموزان سلام کنید و زمانی که از کلاس بیرون می‌روند، به هر کدام جمله مثبتی بگویید، حتی یک لبخند و خداحافظ هم بی‌تاثیر نیست.
۱۲) رفتار مودبانه هزینه‌ای ندارد و می‌تواند روز به روز افراد بیشتری را به هم پیوند دهد. شما می‌توانید با رفتار خودتان همان رفتار اجتماعی مناسبی را که از دانش‌آموزان توقع دارید به نمایش بگذارید. مثلا: موقع صحبت با آنها همیشه از کلماتی مانند “لطفا” و “متشکرم” استفاده کنید و با ملایمت، رفتار دانش‌آموزانی را که ادب را فراموش می‌کنند تصحیح کنید:‌مریم! یادت باشه وقتی چیزی می‌خوای، بگی “لطفا”
۱۳) به جای اینکه روی اشتباه دانش‌آموز تمرکز کنید، او را به سوی انتخاب رفتار مطلوب هدایت کنید: “سعید! از تو می‌خوام به تابلو نگاه کنی و به درس گوش بدی. متشکرم.”‌این کلمات کوتاه‌تر و موثرتر از این است که بگویید: “سعید! چرا همه‌اش پشت سرت رو نگاه می‌کنی؟ وقتی من درس می‌دم نباید حرف بدنی، باید گوش بدی.”
۱۴) به هنگام توصیه به دانش‌آموزان به جای “لطفا” در اول جمله از واژه “ممنونم” در پایان جمله استفاده کنید با این کار در واقع به دانش‌آموزان می گویید: “آن‌قدر مطمئنم درخواستم را انجام می‌دهی که از قبل از تو تشکر می‌کنم.” همچنین استفاده از واژه‌های”متشکرم” یا “ممنونم” احساس تعهد و الزام به اطاعت بیشتری در شنونده ایجاد می‌کند.
۱۵) دستورهای کوتاه و صریح بدهید زیرا سبب می‌شوید دانش‌آموز روی موضوع اصلی تمرکز کند، مشکل را به راحتی تشخیص دهد و بتواند مشکل را حل کند. این دو گفته را با هم مقایسه کنید:
“ندا! بازم یادت رفت تکلیفت رو روی میز من بذاری، اگه با دوستات کمتر حرف بزنی و بیشتر به مسائل مهم زندگی توجه کنی شاید نتیجه بهتری از مدرسه اومدن بگیری. حالا برگرد اینجا ودفتر مشقت رو جایی که باید باشه بذار.”
“ندا!‌دفتر مشقت رو بذار روی میز من، ممنونم.”
۱۶) از “چه” به جای “چرا” استفاده کنید. یکی از عوامل بسیار موثر در مدیریت رفتار، استفاده از سوالاتی است که بتواند توجه دانش‌آموز را جلب کند. این نوع پرسش‌ها باعث می‌شود که دانش‌آموز بدون آنکه احساس گناه کند مسئولیت رفتارش را به عهده بگیرد و به ندرت پیش می‌آید دانش‌آموزان به “چراهای” شما جواب‌های باارزشی بدهند. بهتر است از “چه” استفاده کنید.
▪ مثال:
ـ معلم: “مجید! می‌بینم از سرجایت بلند شدی. داری چکار می‌کنی؟”
ـ مجید: “هیچی”
ـ معلم: “الان باید چکار کنی؟”
ـ مجید: “نمی‌دونم.”
ـ معلم: “باید تمرین شماره چهار کتاب را حل کنی. تصمیم بگیر این تمرین رو حل کنی. ممنونم.”
۱۷) از ابتدای سال تحصیلی قوانین و اصول اساسی کلاس را وضع کنید و همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که: در راه پیروی و حمایت از قوانین کلاسی، برای دانش‌آموزان الگو و سرمشق باشید. لازم است دانش‌آموزان را در تدوین و تنظیم قوانین مدرسه شرکت دهید.
۱۸) از گوشه و کنایه زدن بپرهیزید. زیرا به رابطه شما با دانش‌آموز آسیب دائمی می‌رساند.
۱۹) به دانش‌آموزان کمک کنید تا موفقیت را تجربه کنند. دانش‌آموزان تا زمانی که در انجام دادن یک فعالیت معین، موفقیتی کسب نکنند یا پیشرفت‌هایی مشاهده نکنند، به ادامه آن فعالیت علاقه‌ چندانی نشان نمی‌دهند.
۲۰) فضای کلاس را جاذب کنید. از آثار دانش‌آموزان در کلاس استفاده کنید، نصب تصاویر دانش‌آموزان، نزدیک درب کلاس، جهت ایجاد احساس تعلق و دلبستگی آنان به کلاس تاثیر زیادی دارد. همچنین می‌توانید از علایم و نشانه‌های جذاب بهره گیرید و مرتب آنها را عوض کنید.

ونوس معافی
کارشناس ارشد علوم تربیتی
منابع:
-۱ یادگیری مشارکتی، ترجمه دکتر امینی
-۲ مدیریت رفتار با دانش‌آموز ترجمه اسماعیل حسینی
-۳ پانصد نکته برای بهبود مدارس، ترجمه سعید خاکسار

منبع : روزنامه رسالت