با پول‌هایت چی خریدی؟

آموزش مسائل مالی به فرزندان و پرورش عادات مالی خوب در آنها دارای مزایای بلندمدت بوده و تلاشی ارزنده به شمار می‌آید. بی‌توجهی والدین در این باره می‌‌تواند پیامدهایی ناخوشایند برای آتیه فرزندان به همراه داشته باشد.
متاسفانه برخی والدین در آموزش مسائل مالی به فرزندان خود کوتاهی می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند اساسا حرف زدن راجع به پول با فرزندان درست نیست یا برای این کار وقت و پول کافی در اختیار ندارند. والدین صرف‌نظر از هر سطحی از درآمد وظیفه دارند فرزندان را با پول و مسائل راجع به آن آشنا کنند.
آموزش مسائل مالی به کودکان و نوجوانان تنها به آماده کردن آنها برای بازار کار و اشتغال و یا آموزش پس‌انداز پول به آنها محدود نمی‌شود. ما به عنوان والدین باید به فرزندان خود کمک کنیم تا معانی مثبت و منفی پول را درک کنند. این‌که آنها صرفا به پول علاقه داشته باشند کافی نیست، بلکه باید به آنها آموخت برای به دست آوردنش تلاش کنند. والدین و فرزندان باید احساسات و عقاید خود را راجع به پول بیان کنند تا بتوانند در این باره به یک نظر واحد برسند.
برخی پدر و مادرها احساس و نظر خوبی راجع به پول ندارند. این موضوع بعضا از تجربیات ناخوشایند و باورهای خانوادگی غلط خود آنها ناشی می‌شود. به هر حال آموزش مسائل مالی به فرزندان مستلزم داشتن یک رویه و نگرش واحد راجع به پول است.
کشور چین از جمله کشورهایی است که آموزش مفاهیم اقتصادی را در برنامه درسی دانش‌آموزان خود گنجانده است تا با این برنامه استراتژیک کودکان را به عنوان آینده‌سازان کشور از ابتدای زندگی با کارکردهای اقتصادی و ارزش کار، توسعه فناوری، مدیریت و سود و هزینه آشنا کند و این گامی است بزرگ برای کشوری که اکنون برترین صادرکننده جهان به لحاظ حجم و مبلغ به شمار می‌رود تا شاید روزی بار دیگر قدرت از غرب به شرق بازگردد و تصویری این‌چنین از کشوری همچون چین می‌بایست هم قاره‌ای‌های او را هم به تفکر وادارد.
برای آموزش مسائل مالی به کودکان و نوجوانان باید در چارچوب ذهنی آنها بیندیشیم و عمل کنیم. بچه‌ها برای فهم موضوعات مالی نیازمند شبیه‌سازی، مثال عینی، تمرین و ... هستند.
آنها دقیقا می‌خواهند بدانند چطور باید مثل آدم بزر‌گ‌ها عمل کنند. هر وقت پول درمی‌آوریم، پول جابه‌جا می‌کنیم، پول خرج می‌کنیم، پولی را به کاری اختصاص می‌دهیم، پولی به کسی می‌بخشیم، از کسی پول قرض می‌کنیم، همه و همه فرصت‌هایی هستند که با استفاده از آنها می‌توانیم به بچه‌های خود، نحوه عملکرد پول و شیوه تصمیم‌گیری مالی را بیاموزیم. فقط به‌خاطر داشته باشیم؛ در آموزش مسائل مالی به فرزندان، باید از دیکته کردن چیزها، جهت دادن و نقد کردن بی‌مورد اجتناب کرد و در عوض، به آنها اجازه داد تا به روش کودکانه آزمون و خطا به مسائل پی ببرند.
اولین و مهم‌ترین گام برای این منظور، آشنا ساختن فرزندان با مفاهیم عمده مالی اعم از کسب درآمد، خرج کردن، پس‌انداز، قرض کردن و بخشیدن است. البته درک مفاهیمی چون قرض‌کردن و بخشیدن برای کودکان کم سن و سال بویژه آنهایی که تازه شروع به حرف زدن می‌کنند، دشوار است زیرا آنها هنوز قادر به محاسبات مالی و درک مسائل از زاویه‌های متفاوت نیستند بنابراین، بهتر است والدین با آموزش سه مفهوم اول آغاز کنند.
یادگیری درست مهارت‌های مالی در کودکان و نوجوانان نیازمند گذر زمان است. در ادامه، معنای کلی و فایده هر یک از این مفاهیم و توضیح و راهنمایی‌هایی را برای سهولت کار والدین ارائه می‌کنیم.
● کسب درآمد
درآمد به روش پول درآوردن گفته می‌شود. برای کسب درآمد و پول درآوردن، راه‌های زیادی وجود دارد. فرزندان ما می‌توانند از میان راه‌های درست و مشروع راهی برای خود انتخاب کنند. خرده فروشی، کمک به پدر و مادر ولو به‌طور مقطعی، خرید سهام، ارائه خدمات کوچک به تناسب توانایی و از این قبیل. برای کسب درآمد هیچ راهی بر دیگری برتری ذاتی ندارد و مهم رضایت فرد و مشروع بودن آن است.
ما به‌عنوان والدین باید به فرزندانمان بیاموزیم کار کردن شرافتمندانه برای کسب درآمد به هیچ وجه عار نیست ولو این‌که راهمان به ظاهر راهی پیش پا افتاده و کوچک باشد. بنابراین، باید فرزندان را از سنین پایین با مفهوم کسب درآمد مانوس کنیم.
آشنایی عملی فرزندان با کسب درآمد آزادی، قدرشناسی، استقلال مالی، استانداردها و عادات شغلی درست، شیوه‌های ارزیابی مشاغل، مسوولیت‌پذیری و رابطه میان پول، زمان، مهارت و انرژی را به آنها می‌آموزد. برای این منظور، لازم است والدین به نکات زیر توجه کنند:
▪ برای تقویت روحیه مسوولیت‌پذیری، در کارهای خانه و فرزندان خود وظایفی را بدون پرداخت اجرت محول کنید. این وظایف ارتباطی با وظایفی ندارد که در قبالش به آنها پول می‌پردازید.
▪ اگر فرزندتان در بیرون از خانه صاحب شغلی است درباره شرایط کاری، مسوولیت و سمت شغلی، خطرات و مشکلات مربوط به آن شغل، با وی گفتگو کنید.
▪ به فرزندتان کمک کنید که تمام درآمدها و هزینه‌های خود را به‌طور منظم در یک دفترچه یادداشت درج کنند. نقطه سربه‌سر نقطه‌ای که هزینه‌ها با درآمدها برابر می‌شود را به وی بیاموزید.
▪ بکوشید فرزندانتان را در حین اشتغال دائما حمایت کنید و به یک‌باره از حمایت وی دست نکشید.
▪ زمانی که به کسب درآمد اختصاص داده می‌شود باید از زمان فراغت و تفریح، مطالعه، انجام تکالیف مدرسه یا وظایف خانه جدا باشد.
● خرج کردن
خرج کردن یا هزینه کردن به شیوه استفاده فرزندان از پول و درآمد اطلاق می‌شود. فرزندان ما روش‌های مختلفی برای خرج کردن پول خود انتخاب می‌کنند. خریدن البسه و پوشاک، وسایل تفریحی و سرگرمی، کتاب، رفتن به مسافرت و... خرج کردن به فرزندان ما تفاوت بین خواسته‌ها و نیازها، فرصت مقایسه و انتخاب گزینه‌های مختلف، شیوه تصمیم‌گیری و پذیرش مسوولیت این تصمیمات و نحوه محاسبه را می‌آموزد. درباره چگونگی خرج کردن فرزندان به نکات زیر توجه کنید:
▪ به فرزندان خود اجازه دهید اشتباه کردن و پیامدهای ناشی از آن را در عمل تجربه کنند. مطمئن باشید فرزندانتان می‌‌دانند که شما نیز در زندگی مرتکب اشتباهاتی شده‌اید. اشتباه کردن ناپسند نیست، بلکه تکرار اشتباهات و درس نیاموختن از آن ناپسند است.
▪ معیارهایی همچون کیفیت بالاتر، سهولت دسترسی، قیمت مناسب و دیگر معیارهای مقایسه و گزینش را به فرزندان خود بیاموزید. فکر نکنید که آنها خود از این مفاهیم و اصطلاحات سر در می‌آورند.
▪ به فرزندان خود اجازه دهید که بدانند شما همیشه نمی‌‌توانید آنچه را که دلتان می‌خواهد بخرید. این موضوع را می‌توانید هنگام خریدهای خیابانی به او بیاموزید.
▪ هنگام تصمیم‌گیری مالی بکوشید یک تصویر مالی جامع در ذهن او ترسیم کنید؛ برای مثال به وی بیاموزید که رفتن به سینما فقط شامل پرداخت بهای بلیت فیلم نیست، بلکه برای این منظور شما متحمل هزینه‌های دیگری از جمله بنزین ماشین، تنقلات و خوراکی، نوشیدنی‌‌ها و از همه مهم‌تر وقت و انرژی نیز می‌شوید. این کار به آنها کمک می‌کند هنگام تصمیم‌گیری مالی آگاهانه‌تر عمل کنند.
▪ درباره پول و مسائل مالی با او حرف بزنید. حتی آنها را در بحث‌ها و تصمیم‌گیری‌های مالی خانواده البته به مقتضای سن و میزان درکشان دخالت دهید. با این کار آنها احساس ارزشمندی و احترام می‌کنند و پول و امور مربوط به آن را تابو قلمداد نمی‌کنند.
● قرض کردن‌
قرض کردن یا قرض گرفتن به این معناست که فرزندان می‌توانند پولی را برای رفع نیازهای امروز خود از کسی بگیرند و بعدها در موعد مشخص به آنها برگردانند. البته فرزندان ما در عمل کمتر به قرض گرفتن متوسل می‌شوند. کسب درآمد و پس‌انداز بهترین روش‌های تامین نیازهای فرزندان است و عمل قرض گرفتن نباید برای آنها تبدیل به عادت شود. بعکس آنها باید به لحاظ استطاعت مالی به سطحی برسند که برای تامین نیاز هم‌سن و سالان خود به آنها پول قرض بدهند.
هرچند قرض گرفتن آنها را با هزینه‌های قرض گرفتن، ساختار و اصول قرض گرفتن، پیامدهای خریدهای امروز و پرداخت‌های فردا، زمان مناسب این کار، ضرورت بازپرداخت پول قرض گرفته شده و محدودیت‌های مالی آشنا می‌کند. در این باره به نکات زیر توجه کنید:
▪ اگر فرزندانتان از شما درخواست قرض کردند، حتما توانایی آنها را در بازپرداخت پول در نظر بگیرید. هرگز بیش از حد توان به او پول قرض ندهید. بکوشید میزان واقعی نیاز مالی او را ارزیابی کنید. ممکن است فرزندان ما درست نتوانند مبلغ موردنیاز واقعی خود را تشخیص دهند و به کمک ما نیاز داشته باشند.
▪ هر مبلغی به فرزند خود قرض می‌دهید، طی یک قرارداد کتبی شرایط و زمان بازپرداخت آن را مشخص کنید. با این کار تعهدپذیری و پایبندی به تعهدات را به آنها می‌آموزید.
● بخشیدن‌
بخشش یا بخشیدن، به این معناست که فرزندان ما بخشی از داشته‌های خود را با دیگران بویژه افراد فقیر و نیازمند سهیم شوند. بخشش به عنوان یک صفت پسندیده انسانی می‌تواند نقش قابل توجهی در رشد معنوی فرزندان ما ایفا کند. بخشش به فرزندان ما می‌آموزد چگونه با کمک به دیگران، در خود و همنوعان خود احساس شادی و رضایت‌مندی واقعی بیافرینند.
بخشش فراتر از همه چیز یک از خودگذشتگی است. باید به فرزندان خود بیاموزیم بخشش درست و بجا نه‌تنها به معنای از دست دادن چیزی نیست، بلکه با برخورداری از ثواب الهی و کسب یک فضیلت انسانی ارزشمند، در واقع به دست آوردن بالاترین ارزش‌ها قلمداد می‌شود. البته درک چنین مفهومی شاید برای فرزندان ما دشوار باشد. اما با رعایت محدودیت‌های سنی و جوانب امر می‌توان بتدریج این خصلت پسندیده را در فرزندان پرورش داد.
● سرمایه‌گذاری‌
آموزش مفهوم درستی از سرمایه‌گذاری و کسب سود باید با ظرافت بیشتری صورت پذیرد و شاید برای برخی سنین پایین این موضوع بسادگی جا نیفتد. تشریح نحوه عمل حساب‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها یا خرید تعدادی سهام از بورس و توضیح نحوه کسب سود حاصل از آن می‌تواند بتدریج درک درستی از مفهوم سرمایه‌گذاری را برای آنان ایجاد کند.
● پس‌انداز کردن‌
پس‌انداز یا پس‌انداز کردن به پولی گفته می‌شود که بچه‌ها برای استفاده از آن در آینده کنار می‌گذارند. با پس‌انداز کردن، فرزندان ما یاد می‌گیرند که برای تامین خواسته‌ها و نیازهای آینده خود باید از خواسته‌های غیرضروری امروز خود چشم پوشی کنند. آنها می‌آموزند که در اولویت‌بندی‌ها باید اول به خودشان بپردازند. نتیجه برنامه‌ریزی امروز آنها رضایت خاطر در آینده است.
آنها یاد می‌‌گیرند که بین هزینه کردن و درآمد کسب کردن رابطه متقابل وجود دارد و در نهایت آنها با شیوه پس‌‌انداز برنامه‌ریزی شده و منظم برای اهداف مختلف آشنا می‌شوند.
برای ترغیب فرزندانتان به پس‌انداز از جوایز غیرنقدی استفاده کنید. درک مزایای پس‌انداز برای بچه‌های کم‌سن و سال دشوار است. تشویق می‌تواند تا اندازه زیادی برای پس‌انداز بلندمدت آنها یک قوت‌قلب به شمار آید. برای مثال، سالانه میزان پس‌انداز آنها را با همدیگر کنترل کنید. این کار می‌تواند نوعی تجدید روحیه برای آنها باشد.

سینا ایرانپور انارکی

منبع : روزنامه جام‌جم