کرم ساقه خوار برنج

● معرفی آفت
در تمام مناطق برنج کاری استان های گیلان، مازندران، گرگان و همچنین اصفهان وجود دارد. علائم خسارت آفت به دو صورت می باشد:
۱) اگر گیاه جوان مورد حمله قرار گیرد ابتدا برگ میانی آن زرد شده و کم کم خشک می شود که اصطلاحاً به آن Dead heart گویند.
۲) در صورتی که حمله آفت مصادف با زمان خوشه کردن و گل دادن باشد، دانه در خوشه تشکیل نشده و منجر به خشکی خوشه می گردد که به آن اصطلاحاً White head گویند. مرحله اول خسارت را نسل اول آفت بوجود می آورد. در این مرحله با رشد ساقه های جانبی گیاه در مقابل آفت عکس العمل نشان داده و حتی المقدور از کاهش محصول جلوگیری می شود. در مرحله دوم خسارت گیاه تقریباً در پایان مرحله رویش است و امکان ترمیم خسارت از طریق رشد ساقه های جانبی دیگر وجود ندارد. ساقه های آلوده به آفت در این موقع در اثر وزش باد شکسته و باعث خراب شدن و از بین رفتن ساقه های مجاور می گردند.
علاوه بر برنج در موقع برداشت محصول و هنگامی که ساقه های برنج کاملاً خشک می شود بسیاری از لاروهای آفت از این ساقه های خشک به طرف علفهای هرز حاشیه مزرعه مهاجرت نموده و از آنها تغذیه می نمایند.
● زیست شناسی:
زمستان را به صورد لارو کامل در داخل ساقه های خشک برنج و یا علفهای هرز اطراف مزرعه به سر می برد. در شرایط مساعد وقتی که درجه حرارت به ۱۰ درجه سانتی گراد می رسد لاروهای سن آخر تبدیل به سفیره می شوند. اولین شفیره های حاصل از لاروهای زمستانی در دهة اول اردیبهشت ماه مشاهده شده اند. دورة شفیرگی ۱۰-۶ روز سپس حشرات کامل خارج می شوند. اولین پروانه های آفت در شرایط گیلان از حدود ۲۰ اردیبهشت ماه ظاهر می شوند و اوج پرواز آنها در دهة دوم خرداد صورت می گیرد. فعالیت آنها در شب بوده و روزها در سایه و روی برگ و ساقه برنج و علفهای هرز به استراحت می پردازند. پروانه های نر و ماده ۲۴ ساعت پس از خروج جفت گیری و حشره ماده تخمهای خود را به صورت دسته ای روی ساقه و برگ قرار می دهد طول دورة جنینی حدود ۱۱-۵ روز می باشد. لاروسن اول پس از تفریخ ابتدا از پارانشیم برگ تغذیه کرده و سپس با ایجاد سوراخی از محل غلاف برگ وارد ساقه می شود. لاروها پس از مدت ۳۷-۲۱ روز که در داخل ساقه برنج تغذیه نمودند سوراخ بزرگی جهت خروج پروانه در ساقه ایجاد می نمایند و سپس به شفیره تبدیل می شوند و هفت روز بعد پروانه های نسل دوم (بهاره) خارج می گردند که این زمان در گیلان مصادف با اواسط تیرماه می باشد. اگر پروانه های این نسل قبل از پایان تیرماه تخم ریزی کرده باشند می توانند نسل دیگری را در شهریور ماه بوجود آورند در غیر اینصورت کلیه لاروهائی که در اوایل مرداد به بعد بوجود می آیند پس از کامل شدن به دیاپوز رفته و زمستان را بدین صورت می گذرانند. بنابراین ۳-۲ نسل در سال دارند.
● کنترل:
الف) کنترل زراعی پائیزه و زمستانه:
۱) دو محصول برنج باید حتی المقدور از پائین و نزدیک طوقه گیاه صورت گیرد تا هر چه ممکن است لارو کمتری در مزرعه باقی بماند.
۲) خوشه های بریده شده را به مدت چند روزی روی زمین در همان مزرعه نگه دارند تا خشک شده و سپس با خرمن کوبهایی که کلش را کاملاً خرد می کنند به صورت کاه گندم در آورند تا هر چه لارو در داخل ساقه مانده له شده و از بین برود.
۳) کاه و کلش باقی مانده در مزرعه را با دقت کامل بسوزانند چون محل زمستان گذرانی حشره است. در این رابطه کشت دوباره مزارع برنج با شبدر برسیم مفید گزارش شده است.
۴) زمین شخم زده را با آب تخت نمایند، این عمل مدتها براز زارعین در زمستان اجباری بود ولی اخیراً پافشاری نمی شود.
۵) علفهای هرز حاشیه مزارع قبل از شال تسبیح، نی، اویار سلام. قیاق، سوروف، خرواش، بندواش، قمیش و… را که پناهگاه لارو در زمستان می باشند کنده و بسوزانند.
۶) از خزانه های برنج همه روزه بازدید کرده تا چنانچه پروانه تخم ریزی کرده باشند برگهای آلوده را چیده و از بین ببرند.
۷) جلوگیری از انتقال نشاء های آلوده به زمین اصلی و همچنین رعایت تناوب زراعی.
ب) رعایت مقررات قرنطینه داخلی، خودداری از حمل و نقل کاه و کلش و نشاء از مناطق آلوده به مناطق غیر آلوده.
ج) کشت واریته های مقاوم به کرم ساقه خوار، در کشور ما واریتة چنپا در مقایسه با آمل ها، خیلی کمتر از این آفت صدمه می بیند. اصولاً واریته های دیررَس مانند آمل بیشتر خسارت می بینند.
د) دشمنان طبیعی:
۱) زنبور پرازیتوئید
امروزه زنبورهای پارازیتوئید تخم از جنس تریکوگراما را روز میزبانهای واسط نظیر تخم پروانه بید آرد و تخم پروانه بید غلات در انسکتاریم ها پرورش داده و به تعداد زیاد بر علیه تخم ساقه خوار برنج رها می کنند.
۲) زنبور پارازیتوئید لارو
۳) Braconidae- قارچ Beauveria bassiana روی لاروها و شفیره های آفت فعالیت می نماید.
۴) سن Andrallus spinidens نیز بطور طبیعی از لاروهای کرم ساقه خوار و برگخوار برنج تغذیه می نماید
● مبارزه شیمیایی :
۱) لیندین WP۲۵% و۵۰ گرم در ۱۰۰ متر مربع(خزانه) ، فقط ۱ نوبت
۲) دیازینون G ۱۰%و،۱۵ کیلوگرم در هکتار
۳) دیازینون G ۵% و ۳۰ کیلوگرم در هکتار
۴) کارتاپ G ۴% و ۳۰ کیلوگرم در هکتار
۵) فیپرونیل G ۰.۲%و ۲۰ کیلوگرم در هکتار
۶) فنیتریتیون EC۵۰%و۱.۵ لیتر در هکتار
۷) دیازینون EC۶۰%و ۱ لیتر در هکتار

منبع : سایت آموزشی - اطلاع رسانی هرس