بخشی از تحقیق علمی گیاهان وجانوران از دیدگاه قرآن

● سوره ی رعد ، آیه ی ۴ :
و من الارض قطعُ متجاوراتُ و جنّاتُ من اعناب و زرعُ و نخیلُ صنوانُ یسقی بماءٍ واحدٍ و نفضّل بعضها علی بعضٍ فی الاکل انّ فی ذلک لایاتٍ لقومٍ یعقلون: و درروی زمین قطعاتی در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند و باغ هایی از انگور و زراعت و نخل ها که گاهی بر یک پایه می رویند و گاهی بر دو پایه ؛ همه ی آن هااز یک آب سیراب می شوند و با این حال بعضی ازآ‎ن ها را از جهت میوه بر دیگری برتری می دهیم .در این ها نشانه هایی است برای آن ها که عقل خویش را به کار می گیرند .
▪ تفسیر :
در زمین قطعات مختلفی وجود دارد که با اینکه این قطعات همه به یکدیگر متصل ومربوطند، هر کدام ساختمان و استعدادی مخصوص به خود دارند . بعضی محکم ، بعضی نرم ، بعضی شورو بعضی شیرین . و هر کدام استعداد برای پرورش نوع خاصی از گیاهان و درختان میوه و زراعت را دارد ، چرا که نیازهای انسان و جانداران زمینی بسیار زیاد ومتفاوت است ، گویی هرقطعه از زمین مأموریت بر آوردن یکی ازاین نیاز ها را دارد و اگر همه یکنواخت بودند و یا استعداد ها به صورتی صحیح در میان قطعات زمین تقسیم نشده بود ، انسان گرفتارچه کمبود هایی از نظر موادغذایی و دارویی و سایر نیازمندی ها می شد، امابا تقسیم حساب شده ی این مأموریت و بخشیدن استعداد پرورش آن به قطعات مختلف زمین همه ی این نیازمندی ها به طور کامل برطرف می گردد . دیگر اینکه گاه می شود که هر یک از این شاخه ها ، نوع خاصی از میوه را تحویل می دهد . که ممکن است این جمله اشاره به مسأله ی استعداد درختان برای پیوند باشد ، که گاه بریک پایه چند پیوند مختلف می زنند و هر کدام از این پیوند ها رشد کرده و نوع خاصی از میوه ها را به ما تحویل می دهد. خاک یکی و ریشه و ساقه یکی، اما محصولش مختلف و متفاوت است.
در قسمت دیگرمی گوید : بعضی ازاین درختان را بر بعضی دیگر از نظر میوه برتری می دهیم . حتی بسیار دیده ایم که در یک درخت یا در یک شاخه میوه هایی از یک جنس وجود دارد که طعم ها و رنگ های متفاوت دارند و در جهان گل های بسیاری دیده شده است که یک بوته ی گل وحتی یک شاخه، گل هایی به رنگ های مختلف عرضه می کند .
آیا هر یک از این اسرار دلیل بر وجود یک مبدأ حکیم و عالم که این نظام را رهبری کند ، نیست .
● سوره ی نحل ، آیه ی ۵ :
والانعام خلقنا لکم فیها دفءُ و منافعُ و منها تأکلون :
و چهار پایان را برای انتفاع شما خلق کرد ( تا از خود به موی و پشم آنها دفع سردی وگرمی کرده ) وفواید بسیار دیگری برید ( و از شیر وگوشتشان ) غذای مأکول سازید.
▪ تفسیر :
در این آیه نخست به مسأله ی خلقت چهار پایان که دلیلی بر علم و قدرت خداست ، پرداخته. سپس به بیان نعمت های مختلفی که در آن ها وجود دارد ، می پردازد و از میان آنها به سه قسمت اشاره می کند :
۱) « دفء » که به معنی هر گونه پوشش می باشد.
۲) «منافع » اشاره به شیر و مشتقات آن است .
۳) گوشت که با جمله ی « و منها تأکلون » بیان شده است .
جالب اینکه درمیان این همه فواید ، قبل از هر چیز مسأله ی پوشش و مسکن را مطرح می کند ، زیرا بسیاری از مردم (بخصوص بادیه نشین ها ) هم لباس و هم خیمه هایشان را از پشم، مو یا پوست تهیه می کردند . نکته ی دیگر اینکه آن را قبل از « منافع » ذکر کرده است و آن اشاره به این است که پوشش برای دفع ضرراست و دفع ضرر هم مقدم برجلب منفعت است .
کسانی که مخالف گوشتخواری اند ، این استفاده را از آیه ی فوق می نمایند که خداوند مسأله ی خوردن گوشت حیوانات را جزو منافع آن ها نشمرده است ، لذا پس از ذکر « منافع » با جمله ی « و منهاتأکلون» از آن یاد شده ، حداقل این استفاده را از تعبیر فوق می توان کرد که اهمیت لبنیات به مراتب بیشتر است .
● سوره ی نحل ، آیه ی ۱۱ :
ینبت لکم به الزّرع والزّیتون والنخیل والاعناب و من کلّ الثـّمرات انّ فی ذلک لایةٍ لقومٍ یتفکّرون :
و هم زراعت های شما را از آن آب باران برویاند و درختان زیتون و خرما و انگور و از هر گونه میوه بپرورد . در این کار آیت و نشانه ی قدرت الهی برای اهل فکر پدیدار است .
▪ تفسیر :
« زرع » هر نوع زراعتی را شامل می شود. « زیتون » هم نام آن درخت مخصوص است و هم نام میوه ی آن . « نخیل »( درخت خرما ) هم به معنی مفرد و هم به معنی جمع استعمال می شود و « اعناب » جمع « عنبه » به معنی انگور است . ممکن است چنین به نظر آید که اگر قرآن در آیات فوق از میان انواع میوه ها روی زیتونو خرما وانگورتکیه کرده بهخاطر وجود آن ها در محیط نزول قرآن بوده است ، ولی با توجه به جهانی و جاودانی بودن قرآن و عمق تعبیراتش روشن می شود که مطلب از این فراتراست . غذاشناسان و دانشمندان بزرگی که سالیان دراز از عمر خود را درراه مطالعه ی خواص گوناگون میوه ها صرف کرده اند ، می گویند : کمتر میوه ای است که برای بدن انسان از نظر غذایی به اندازه ی این سه میوه ، مفید و مؤثرباشد .
« روغن زیتون » برای تولید سوخت بدن ارزش بسیارفراوانی دارد ، کالری حرارتی آن بسیار بالاست و از این جهت یک نیروبخش است و آن ها که می خواهند همواره سلامت خود را حفظ کنند، باید به این اکسیر علاقمند شوند .
« روغن زیتون » دوست صمیمی کبد انسان است و برای رفع عوارض کلیه ها و سنگ های صفراوی و قولنج های کلیوی و کبدی و رفع یبوست بسیارمؤثراست . در حدیثی از امام علی بن موسی الرّضا ( ع ) در باره ی زیتون چنین می خوانیم : « غذای خوبی است ، دهان را خوشبو و بلغم را برطرف می سازد ، صورت را صفا و طراوت می بخشد ، اعصاب را تقویت نموده و بیماری و درد را از میان می برد و آتش خشم و غضب را فرو می نشاند .»۳ و از آن هم مهم تر در خود قرآن از درخت زیتون به عنوان « شجره ی مبارکه » یاد شده است .
با پیشرفت دانش پزشکی و غذاشناسی اهمیت دارویی « خرما » نیز به ثبوت رسیده است . در خرما کلسیم وجود دارد که عامل اصلی استحکام استخوان هاست ونیز فسفر وجود دارد کهاز عناصر اصلی تشکیل دهنده ی مغزو مانع ضعف اعصاب و خستگی است و قوه ی بینایی را می افزاید و نیز پتاسیم موجود است که فقدان در بدن علت اصلی زخم معده می دانند و وجود آن برای ماهیچه ها و بافت های بدن بسیار پر ارزش است . در مناطقی که خرما می خورند ابتلا به سرطان کمتراست که علت آن را وجود منیزیوم می دانند . قند فراوانی که در خرماوجود دارد ، از سالم ترین قند هاست که حتی در بسیاری از موارد مبتلایان به بیماری قند نیز می توانند از آن استفاده کنند . دانشمندان در خرما سیزده ماده ی حیاتی و پنج نوع ویتامین کشف کرده اند .
در روایتی از علی ( ع ) می خوانیم : « خانه ای که در آن خرما نیست ، اهل آن خانه در واقع گرسنه اند . »۴
و اما در مورد « انگور » . به گفته ی دانشمندان غذاشناس به قدری عوامل مؤثر دارد که می توان گفت یک داروخانه ی طبیعی است . علاوه بر این انگور از نظر خواص ، بسیار نزدیک به شیر مادر است ، یعنی یک غذای کامل محسوب می شود . انگور دو برابر گوشت در بدن ایجاد حرارت می کند وضد سم است . برای تصفیه ی خون ، دفع رماتیسم، نقرس و زیادی اوره ی خون ، اثر درمانی مسلمی دارد . انگور معده وروده را لای روبی می کند . نشاط آفرین و برطرف کننده ی اندوه است . اعصاب را تقویت کرده و ویتامین های مختلف موجود در آن به انسان نیرو و توان می بخشد . انگور قدرت میکرب کشی قابل ملاحظه ای دارد و حتی عامل مؤثری برای مبارزه بابیماری سرطان است.

گردآوری و تنظیم : شهین الیاسی
دبیر زیست شناسی مرکز پیش دانشگاهی حاتمی
اسلام ، پزشک بی دارو
سفینه البهار ـ جلد اول ـ صفحه ی ۱۲۵

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان