بحران زیمبابوه ا دامه دارد

صدای اعتراض ها هر چند ضعیف هنوز از درون کشورش به گوش می رسند و تلاش های او برای راه انداختن حرکتی جهانی به منظور برقراری دموکراسی در زیمبابوه توسط دیگر رهبران آفریقایی بی اثر مانده است. مورگان تسوانگیرای از زمانی که جسارت تاسیس تنها حزب اپوزیسیون زیمبابوه را در سال ۱۹۹۹ به خود راه داده تاکنون بارها مورد ضرب و شتم قرار گرفته، به خیانت متهم شده و حتی تا یک قدمی مرگ پیش رفته است. او حتی حاضر نیست مدت زمانی را تخمین بزند که بحران انتخابات ریاست جمهوری در کشورش ممکن است ادامه داشته باشد. بحران پس از انتخابات ریاست جمهوری، زیمبابوه را فرا گرفته است؛ پس از انتخاباتی که او مدعی پیروزی در آن است. او در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس می گوید اگر می دانست کسی در این دنیا هست که می تواند رابرت موگابه رئیس جمهور زیمبابوه را به کناره گیری از قدرت مجاب کند، «قطعاً بی درنگ با او تماس می گرفت.» تسوانگیرای در ظاهر آرام است و حتی درباره گزارش هایی که صبح روز انتخابات در روزنامه های کشورش درباره خیانتکاری او منتشر شده اند به طنز و شوخی سخن می گوید. با این همه او مردی است که بیشترین فشارها را در بحران اخیر زیمبابوه تحمل می کند. تا این لحظه بیش از سه هفته از انتخابات ریاست جمهوری گذشته است. هنوز هیچ آمار رسمی از نتیجه این انتخابات منتشر نشده و اپوزیسیون زیمبابوه که مدعی پیروزی تسوانگیرای در این انتخابات است موگابه را به امتناع از انتشار نتایج شمارش آرا متهم می کند. اپوزیسیون می گوید او با این کار می کوشد پس از آنکه موجی از نارضایتی ناشی از شرایط اقتصادی او را پایین تر از تسوانگیرای در انتخابات قرار داده است، همچنان در راس قدرت باقی بماند.
در هفته های اخیر از بازشماری آرا و کشیده شدن انتخابات به دور دوم سخن به میان آمده است اما موگابه در عمل نشان داده که می تواند تا هر وقت که بخواهد از انتشار نتایج آرا امتناع کند و در مقام خود باقی بماند. گروه های ناظر حقوق بشر در این مدت از افزایش خشونت ها علیه هواداران تسوانگیرای خبر داده اند. جمعیت پزشکان حقوق بشر در زیمبابوه اعلام کرده است که اعضای این جمعیت از انتخابات ۲۹ مارس تاکنون به مداوای ۱۵۰ مورد جرح مرتبط با درگیری های خشونت آمیز یا شکنجه پرداخته اند و تعداد مواردی این چنین به خصوص در روزهای اخیر افزایش پیدا کرده که ظاهراً با دعوت عمومی اپوزیسیون از مردم زیمبابوه برای اعتصابی سراسری مرتبط بوده است.
مردم زیمبابوه اما به دعوت اپوزیسیون برای اعتصاب سراسری اعتنایی نکردند که به نظر می رسد دو عامل در آن موثر بوده اند؛ یکی اینکه اکثر قریب به اتفاق ساکنان این کشور حتی استطاعت این را ندارند که یک روز از کار کردن اجتناب کنند و دیگر وحشت از برخورد نیروهای دولتی و حامیان موگابه.
تسوانگیرای می گوید «شاید اعتصاب استراتژی فرسوده یی» برای مقابله با این شرایط بوده اما از سوی دیگر خود او نیز از چندی پس از انتخابات ۲۹ مارس فرصت این را نیافته است که در زیمبابوه در کنار مشاورانش به بررسی تاکتیک های داخلی بپردازد. او بیشتر این مدت مشغول سفر بین کشورهای آفریقایی همسایه و بانفوذ در منطقه بوده است تا از این طریق با افزایش فشارهای دیپلماتیک کار خود را پیش ببرد. او همچنین تایید می کند که در این شرایط کشورش جای خطرناکی برای او به شمار می رود.
او درباره زیمبابوه می گوید؛ «آنجا عناصری یاغی غدرون ساختار دولتف هستند که ممکن است سرنوشت قانون را در دستان خودشان بگیرند.»
اما تسوانگیرای که پیش تر رئیس اتحادیه بازرگانی بوده است، می گوید این دیپلماسی است که او را از کشورش دور نگه داشته و نه ترس. او حتی نمی گوید چه وقت ممکن است به زیمبابوه بازگردد چرا که اکنون مشغول فعالیت هایی است برای افزودن بر فشارهای بین المللی بر موگابه.
تسوانگیرای در مصاحبه با آسوشیتدپرس در حالی از این فعالیت هایش می گوید که ساعاتی بیشتر از انتشار گزارش رسانه های دولتی زیمبابوه نمی گذرد، گزارشی درباره دسیسه چینی رهبر اپوزیسیون (یعنی تسوانگیرای) برای تغییر رژیم با کمک گرفتن از استعمار بریتانیا. موگابه همچنین مدعی شده بریتانیا قصد دارد بار دیگر زیمبابوه را مستعمره خود کند و وعده داده است که موگابه، قهرمان ۸۴ ساله جنگ های ضداستعماری که ۳۰ سال پیش به پایان رسیده اند، مانع این کار خواهد شد. این گونه اظهارنظرها که تصویری شبیه دن کیشوت از موگابه می سازد البته در ادبیات سیاسی او تازگی ندارند.
رسانه های دولتی زیمبابوه برای تایید و مستند کردن سخنان موگابه به محتوای نامه یی از نخست وزیر بریتانیا اشاره کرده اند که خطاب به تسوانگیرای نوشته شده است. اپوزیسیون زیمبابوه این نامه را تقلبی خوانده و سفارت بریتانیا در حراره نیز وجود چنین مکاتباتی را تکذیب کرده است.
تسوانگیرای اتهام خیانت را رد می کند و می گوید ادعای دسیسه چینی برای براندازی رژیم موگابه نوعی هتاکی است. او تاکید می کند؛ «ما مصمم هستیم که با استفاده از ابزارهای دموکراتیک و نه با توسل به خشونت تغییراتی دموکراتیک در زیمبابوه ایجاد کنیم.» رهبر اپوزیسیون ادامه می دهد؛ «این خود مردم هستند که دولت ها را عوض می کنند.»
تسوانگیرای درباره زیمبابوه می گوید؛ «آنجا عناصری یاغی غدرون ساختار دولتف هستند که ممکن است سرنوشت قانون را در دستان خودشان بگیرند.»
اما تسوانگیرای که پیش تر رئیس اتحادیه بازرگانی بوده است، می گوید این دیپلماسی است که او را از کشورش دور نگه داشته و نه ترس. او حتی نمی گوید چه وقت ممکن است به زیمبابوه بازگردد چرا که اکنون مشغول فعالیت هایی است برای افزودن بر فشارهای بین المللی بر موگابه.

تسوانگیرای در مصاحبه با آسوشیتدپرس در حالی از این فعالیت هایش می گوید که ساعاتی بیشتر از انتشار گزارش رسانه های دولتی زیمبابوه نمی گذرد، گزارشی درباره دسیسه چینی رهبر اپوزیسیون (یعنی تسوانگیرای) برای تغییر رژیم با کمک گرفتن از استعمار بریتانیا. موگابه همچنین مدعی شده بریتانیا قصد دارد بار دیگر زیمبابوه را مستعمره خود کند و وعده داده است که موگابه، قهرمان ۸۴ ساله جنگ های ضداستعماری که ۳۰ سال پیش به پایان رسیده اند، مانع این کار خواهد شد. این گونه اظهارنظرها که تصویری شبیه دن کیشوت از موگابه می سازد البته در ادبیات سیاسی او تازگی ندارند.
رسانه های دولتی زیمبابوه برای تایید و مستند کردن سخنان موگابه به محتوای نامه یی از نخست وزیر بریتانیا اشاره کرده اند که خطاب به تسوانگیرای نوشته شده است. اپوزیسیون زیمبابوه این نامه را تقلبی خوانده و سفارت بریتانیا در حراره نیز وجود چنین مکاتباتی را تکذیب کرده است.
تسوانگیرای اتهام خیانت را رد می کند و می گوید ادعای دسیسه چینی برای براندازی رژیم موگابه نوعی هتاکی است. او تاکید می کند؛ «ما مصمم هستیم با استفاده از ابزارهای دموکراتیک و نه با توسل به خشونت تغییراتی دموکراتیک در زیمبابوه ایجاد کنیم.» رهبر اپوزیسیون ادامه می دهد؛ «این خود مردم هستند که دولت ها را عوض می کنند.»
در واشنگتن کاندولیزا رایس وزیر خارجه ایالات متحده تقریباً همزمان با مصاحبه تسوانگیرای در کنفرانسی مطبوعاتی حکومت موگابه را به ویژه در سال های اخیر زشت و «منفور» توصیف کرد و خواستار انتشار هر چه سریع تر نتایج انتخابات ریاست جمهوری شد. او گفت؛ «اکنون وقت آن فرا رسیده است که آفریقا پا پیش گذارد» و دولت سرکوب و ارعاب را که پس از انتخابات بر زیمبابوه مستولی شده محکوم کند. او در این کنفرانس خبری خواستار توجه همسایگان زیمبابوه و اتحادیه آفریقا به رویدادهایی شد که در این کشور در جریان است.
اما ظاهراً انتقاد از یکدیگر در سنت رهبران قاره آفریقا نیست. از طرفی دیگر زیمبابوه مدت هاست که امریکا را به عنوان یکی از دشمنان خود می شناسد و در این شرایط اعلام محکومیت از سوی دستگاه حاکمه واشنگتن چندان نمی تواند موثر باشد. عصر همان روز و با فاصله یی اندک از کنفرانس خبری رایس دولت آفریقای جنوبی که موضع انفعالی اش در برابر موگابه موجب درخواست تسوانگیرای برای کنار گذاشتن این کشور از مقام میانجی اصلی در این بحران شده است، در شدیداللحن ترین بیانیه یی که علیه دولت زیمبابوه صادر کرده است از دولت موگابه خواست نتایج انتخابات را هر چه سریع تر منتشر کند. در حالی که تابو امبکی رئیس جمهور آفریقای جنوبی چند روز پیش از صدور این بیانیه اعلام کرده بود در زیمبابوه هیچ بحرانی وجود ندارد (و موجب انتقادهای گسترده جهانی از موضع آفریقای جنوبی در این قضیه شده بود) تغییر در موضع آفریقای جنوبی هر چند چشمگیر بود اما نتیجه آن مشابه بیانیه یی بود که در پایان اجلاس سران ۱۴ کشور عضو «مجمع توسعه جنوب آفریقا» در لوساکا پایتخت زامبیا منتشر شده و هیچ نتیجه یی دربر نداشت.
امبکی که اکنون قریب به یک سال است به عنوان میانجی اختلافات موگابه و تسوانگیرای شناخته می شود، معتقد است واکنش موگابه به حرکت ها و انتقادات تند واکنشی منفی است که شرایط را بغرنج تر خواهد کرد و به همین خاطر به عنوان رهبر تاثیرگذار ترین کشور ناحیه سیاست دیپلماسی خاموش را در پیش گرفته که موجب یأس تسوانگیرای شده است. عامل دیگری که رهبر اپوزیسیون زیمبابوه را متاثر کرده عدم حضور زیمبابوه در فهرست مشکلاتی است که قرار است در جلسه آتی مشترک شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا مطرح شوند. البته به رغم محافظه کاری سران آفریقایی در انتقاد از یکدیگر برخی نمایندگان کشورهای حاضر در شورای امنیت از جمله گوردون براون نخست وزیر بریتانیا و جرج بوش رئیس جمهور امریکا وعده داده اند که مساله زیمبابوه را مطرح خواهند کرد.تسوانگیرای در مبارزاتش برای برقراری دموکراسی در زیمبابوه از سال ۱۹۹۷ تاکنون سه بار هدف حملات تروریستی قرار گرفته و هر بار جان سالم به در برده است. در یکی از این حملات در سال ۱۹۹۷ کسی که هرگز هویتش مشخص نشد سعی کرد او را از طبقه دهم ساختمان مرکزی اتحادیه بازرگانی به پایین پرت کند.او بار دیگر در سال ۲۰۰۱ به اتهام دسیسه چینی برای ترور موگابه دستگیر و پس از محاکمه طولانی ۱۸ ماه در سال ۲۰۰۳ از اتهامات وارده تبرئه شد. با این حال هنوز اتهامات دولت موگابه او را نشانه گرفته اند و سعی در تخریب چهره او در اذهان عمومی دارند. روزنامه هرالد چاپ حراره در یکی از جدید ترین نمونه های این گونه اتهامات پنجشنبه ضمن «افشای» نامه محرمانه براون به تسوانگیرای به نقل از پاتریک چیناماسا، وزیر دادگستری دولت موگابه، نوشت؛ «تسوانگیرای همراه گوردون براون نخست وزیر بریتانیا به دنبال تغییر غیرقانونی نظام زیمبابوه هستند و این برای موگابه به معنای خیانت است.»

آرش مومنیان

منبع : روزنامه اعتماد