با ابزارهای مدیریت جدید می توان آفت جونده را مدیریت کرد

● مقدمه:
این بستة نرم افزاری جدید شرایط مناسبی را برای مدیریت و ردیابی بهتر جونده در مزرعه فراهم می کند. پژوهشگران CSIRO دیسک فشرده ای (CD ) را که کاربر پسند می باشد و Mouser خوانده می شود را طراحی کرده اند. در این نرم افزار تصاویر ویدئویی، عکس ، نمودار و مطالبی دربارة روش های کنترل و ردیابی جونده گنجانده شده است. نویسنده در این نوشته خاطر نشان می کند آفت جونده دائما در حاشیة مزارع شرق استرالیا دیده می شود. با این وجود سیستم های زراعت سنتی در طی ۱۰ سال گذشته با افزایش بازده محصول و کاشت انواع متنوعی از محصولات و برداشت کاهبن ها و حفر چاله در اطراف مزارع تغییر کرده است. این عوامل، شرایط مطلوبی را برای جونده از طریق دسترسی به غذای با کیفیت بالا برای زمانی طولانی فراهم می کند و موجب توزیع کمتر جونده و لانه های آنها به مزارع پیرامونی می شود. البته محققین معتقدند در این شرایط نیز احتمال طغیان جونده وجود دارد.
● اثر آفت جونده
اثر موش در ابعاد آفت می تواند برای محصولات کشاورزی خسارت زا باشد و سبب فقدان شدید محصول برداشت شده، افزایش استعمال شیمیایی، سبب آسیب به ساختمان ها، ماشین آلات و هجوم به انبار غلات شوند. همچنین می توانند موجب استرس حیوانات اهلی و کاهش تولید در سیستم های زراعت در سطح وسیع شوند. برای مثال آفت جونده در منطقه ویکتوریا و جنوب استرالیا طی سال های ۱۹۹۳-۱۹۹۴ سبب بیش از ۱۰۰ میلیون دلار خسارت شده است. بنابراین کلید کاهش جونده، کاهش ذخیره غذایی، پناهگاه و ردیابی فعالیت موش بطور منظم است.
● ابزار پشتیبانی تصمیم
محققین CSIRO Sustainable Ecosystems نرم افزار Mouser را به این دلیل طراحی کرده اند که به کشاورزان و کارشناسان در تصمیم گیری آگاه، با استفاده از نتایج پژوهشی روزآمد و اطلاعات در دسترس در امر کنترل و ردیابی جونده یاری رساند. اگرچه این نرم افزار براساس پژوهش انجام شده در منطقه ویکتوریا و جنوب ولز است، این اصول قابل اجرا در سایر نواحی می باشد. این بستة نرم افزاری طوری طراحی شده است که قابل نصب از CD روی کامپیوترهای شخصی می باشد.
عناوینی که نرم افزارMouser پوشش می دهد به شرح ذیل می باشد:
▪ بیولوژی و اکولوژی جونده در استرالیا مانند شرایط تولید مثل، تغذیه و شرایط لانه سازی و اندازه و رنج لانه ها، فعالیت، رفتار و دینامیک جمعیت را نشان می دهد.
▪ کنترل جونده مانند کجا، چه زمانی و از چه روش کنترلی (شیمیایی یا غیرشیمیایی) باید استفاده کرد.
▪ اثر آفت جونده، چرا رخ می دهد و چه نوع خسارتی را موجب می شود.
▪ روش های ردیابی جمعیت جونده هم بطور مستقیم (تله گذاری، کارت های سرشماری) و هم بطور غیرمستقیم (گلوله های مدفوع، تعداد سوراخ ها).
▪ نوع خسارتی که بوسیلة موش به ساختمان ها و محصولات وارد می شود و چگونه آن را ارزیابی می کنند.
▪ گرفتن تصمیم نهایی که استفاده کننده از طریق مطرح کردن سئوالاتی به منظور رسیدن به گزینه های مدیریتی مؤثر در امر کنترل، مطرح می کند. اطلاعات جمع آوری شده در این نرم افزار براساس دو منطقة Mallee of Victoria و Murrumbidgee Irrigation Area(NSW) تهیه شده است، اما برای سایر نواحی و مزارع عملی است.
▪ این نرم افزار غالبا به برخی سئوالات دربارة آفت جونده پاسخ می دهد.
● شبیه ساز کنترل جونده
ویژگی ایننرم افزار ، مدل اقتصادی آن است (شبیه ساز کنترل جونده) که می تواند برای مقایسة هزینه های نسبی و مزایا و نقاط ضعف روش های متفاوت کنترل جونده استفاده شود. گزینه های مدیریت جمعیت موش در دو رده قرار می گیرد، یکی کارهای جاری و دیگری اقدامات احتیاطی که تنها وقتی تعداد جونده در حال افزایش است، انجام می شود. اطلاعات همچنین براساس هزینه صرف شده به ازای هر هکتار یا کیلومتر برای هر کدام از روش های بکار گرفته شده در کنترل جونده، اثر بخشی (درصد کاهش جونده) هر کدام از روش ها و اثر هر کدام از روش های بکار رفته روی ذخیره غذایی قابل دسترس (برای مثال باقی ماندة محصول روی زمین بعد از برداشت)، در دسترس می باشد. مدل ارائه شده براساس اطلاعات جمع آوری شده از جمعیت موش در حاشیة مزارع گندم منطقه Victoria Mallee می باشد، اما این مدل می تواند در نواحی دیگر نیز قابل تعمیم باشد. نتایج بدست آمده مقایسه ای بین، شرایطی که کنترل موش انجام شده است، و در شرایطی که کنترل در حدود ۱۲ ماه انجام نشده است، را نشان می دهد. نمودارها نیز اثر پاسخ جمعیت موش در شرایط کنترل شده و کنترل نشده، هزینه کنترل و اثر مقدار باقی مانده های محصول در حاشیة مزارع بر تراکم موش را نشان می دهد .
● تعداد جونده
جمعیت جونده به سرعت تحت تأثیر شرایط محیطی تغییر می کند. بارندگی زیاد در طی پاییز و زمستان شرایط مناسبی را برای موش در طی بهار فراهم می کند. تولید مثل موش با رویش دانه ها و تشکیل گیاهچه های جوان به ویژه علف های تازه تحریک می شود. موش ها از سپتامبر تا جون (بهار و تابستان) اگر فصول مناسب باشند، می توانند تولید مثل کنند. وقتی ذخیره غذایی محدود باشد تولید مثل در مدت زمان کوتاهتری اتفاق می افتد. سرعت تولید مثل موش (میزان زایش و آیا همة موش های ماده در حال تولید مثل هستند) بوسیلة دسترس پذیری به غذای مناسب و شرایط مناسب حفر لانه ها تعیین می شود. موش ها می توانند در هفتة ششم شروع به تولید مثل کنند و ماده ها ممکن است ۳ روز بعد از بچه دار شدن مجددا جفت گیری کنند، و در هر زایمان بیش از ۹ تا ۱۰ نوزاد به دنیا بیاورند. دورة حاملگی موش ۳ هفته می باشد بنابراین جمعیت آنها می تواند در یک دورة زمانی کوتاه افزایش یابد. از لحاظ تئوری یک جفت موش می توانند جمعیت خود را تنها ظرف ۲۱ هفته به بیش از ۵۰۰ برابر افزایش دهند.
● ردیابی موش ها در مزارع
ردیابی فعالیت موش می تواند به کشاورزان و کارشناسان برای آگاهی به موقع از افزایش جمعیت موش به جای کشف فعالیت از طریق محصولی که قبلا آسیب دیده است، کمک کند. استفاده از کارت های سرشماری روشی مؤثر برای فهمیدن تراکم جمعیت در زمانی که رجحان غذایی کمی برای موش ها وجود دارد. بنابراین کارت ها در طی پاییز نسبت به بهار یا تابستان مؤثرتر هستند. زیرا در طی بهار و تابستان کارت های سرشماری تنها حضور یا عدم حضور موش ها را به جای بررسی تراکم جمعیت نشان می دهند. کارت های کاغذی که به صورت مربع های۱۰۰&#۶۱۶۲۰;۱۰۰ میلی متری بریده و سپس در روغن گیاهی فرو برده می شود. ۲۰ تا از این کارت های مربعی روی زمین در فواصل ۱۰ متری در طول مسیردر حال ردیابی محکم می کنند. از این کارت ها برای ردیابی در چمنزارها نیز استفاده می کنند.
به عنوان کلید راهنما، در طی پاییز، اگر بیشتر از ۲۰ درصد محصول در اولین شب خورده شود، کنترل فعال جونده برای به حداقل رساندن آسیب به محصول جدید کاشته شده، ضروری می باشد. اگر ۵ تا ۲۰ درصد محصول در بیشتر از دو شب خورده شود، تراکم جمعیت بالا است و می تواند مسئله در بذرافشانی باشد. اگر میانگین ۰ تا ۵ درصد در بیش از دو شب خورده شود، آسیب کم می تواند مورد انتظار باشد.
در طی زمستان و بهار، خطوط حصار، کانالها و حاشیة جاده ها از طریق علائم حفر لانه ها ، ردپاها و آسیب به محصول، فعالیت موش ردیابی می گردد. محصولاتی که رسیده هستند مانند کانولا، غلات و لوپینوس از طریق آسیب نیام (غلاف) و بریده شدن نوک ساقه ردیابی می شوند.
در طی تابستان فعالیت موش را از طریق، بررسی قسمت تحتانی ساقه های درو شده یا کاهبن ها همچنین حفر لانه ها و مسیر آسیب های ایجاد شده به محصول، ردیابی می کنند.
▪ مدیریت موش در پاییز
برای حفاظت محصولات از آسیب جونده در هنگام کشت چندین اقدام انجام می دهند. از جمله کشت عمیق، کشت زود هنگام به منظور رسیدن به گیاهان مقاوم، حفظ چراگاه ها و ردیابی نشانه های فعالیت موش. اگر تراکم موش ملایم است عملکردهای حفاظتی مانند کشت عمیق و تا حد ممکن کشت با نسبت بالاتر انجام می گیرد. همچنین سوزاندن کاهبن ها در بعضی مواقع ضروری می باشد. صاف کردن زمین یا خرد کردن کلوخ ها بعد از کشت (غلتک زدن زمین) برای اطمینان از اینکه دانه به خوبی پوشیده شده است، مفید می باشد. اگر تراکم موش ها بالا است، تراکم شان را ردیابی کنید و سپس با یکی از مؤسسات خدمات کشاورزی برای تأیید اینکه آیا طعمه گذاری ضروری است، مشورت نمائید.
▪ کنترل موش در زمستان و بهار
کنترل علف های هرز در طول حصارها، کانالها و حواشی مزارع قبل از اینکه دانه پاشیده شود، رایج است. حذف یا کاهش پوشش گیاهی اطراف ساختمان ها، سیلوها، له کردن علف های هرز (غلتک زدن) و انبار کردن یونجه های خشک و مراقبت از منازل بسیار ضروری می باشد. برای آگاهی از فعالیت موش به طور منظم این مکان ها را کنترل کنید. اگر تراکم بالایی از جونده در پاییز پیش بینی می گردد، ممکن است طعمه گذاری ضروری باشد.
▪ کاهش باقیمانده های کاهبن
هدر رفتن غلات در طی برداشت برای موش ها منبع غذایی با ارزشی را فراهم می کند. موش می تواند به ازای هر روز میانگین ۵/۳ گرم را بخورد. استفاده از ماشین برداشت بسیار مؤثر می باشد. البته تمام ماشین های برداشت موجب مقداری خسارت به غلات می شوند. سطوح قابل قبول خسارت در هنگام برداشت بیش از ۳ درصد کل محصول یا ۱۰ تا ۳۰ کیلوگرم به ازای هر تن برداشت می باشد. برداشت در بهترین زمان، برای به حداقل رساندن خسارت به غلات نیز مهم است. برای مثال برای برداشت کانولا، خشک شدن محصول زمان مناسب برداشت است در مقابل محصولاتی مانند جو و حبوبات در هنگام برداشت زیاد رسیده نیستند. لازم است باقیمانده های غلات را از اطراف مزارع پاک کنید. اگر تراکم بالای موش در پاییز پیش بینی می گردد، ردیابی فعالیت موش بطور منظم، به ویژه در چراگاه های آسیب پذیر مانند مزارع کانولا و عدس توصیه می شود.
▪ پیشرفت پژوهش
گروه پژوهشی جوندگان، در واحد تحقیقاتیCSIRO جمعیت جوندگان را به طور منظم در مناطق Victoria Mallee و Murrumbidgee Irrigation Area, NSW استرالیا ردیابی می کنند . این مورد پیش بینی آیندة آفت جونده را تا ۱۸ ماه امکان پذیر می سازد. CSIRO با همکاری برخی از مؤسسات تحقیقاتی بررسی میدانی وسیعی را برای تمرین مدیریت کنترل جونده در مزارع، انجام می دهد. همچنین فعالیت هایی در زمینه کنترل باروری جونده در مرکز پژوهشی کنترل آفات جانوری صورت می گیرد.د.

E-mail:aasadi۱۳۵۵@yahoo.com

منبع : بانک مقالات فارسی