هفت اصل مهم برای تقویت حافظه

برخی از دوستان کنکوری از ضعف حافظه خود شکایت دارند و می گویند قادر نیستند مطالب خوانده شده را در ذهن خود نگه دارند. تحقیقات نشان داده است ظرفیت حافظه افراد مختلف نسبتاً با یکدیگر مساوی بوده و به جز عده معدودی که از حافظه بسیار قوی برخوردارند، افراد دیگر از این نظر در یک سطح قرار دارند. اگر در به خاطر سپردن مطالبی که می خوانید دچار مشکل می شوید، این به دلیل ضعف حافظه شما نیست، راه استفاده درست از قدرت حافظه خود را فرا نگرفته اید. از حافظه خود همچون یک انباری استفاده می کنید و مجموعه از اطلاعات بدون هیچ نظم و ترتیبی در حافظه شما انباشته شده است که در زمان نیاز، قدرت یادآوری آنها را ندارید.
برای اینکه یک مطلب را به خوبی به حافظه خود بسپارید، نیازی نیست بارها آن را بخوانید تا حفظ کنید. متأسفانه این روشی است که اکثر دانش آموزان و داوطلبان کنکور از آن استفاده می کنند؛ روشی که بسیار وقت گیر و پرزحمت و نتایج حاصل از آن بسیار محدود است؛ زیرا مطالبی که این گونه خوانده می شوند، به حافظه کوتاه مدت سپرده می شوند و گاه قسمت بسیار جزیی از آن مطالب در حافظه دراز مدت ثبت می شود. به همین علت است که قسمت عمده مطالب آموخته شده، پس از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده می شوند.
برای اینکه بتوانید مطالب را به درستی فراگیرید و در مواقع ضروری آنها را به خاطر آورید، رعایت نکات زیر به شما کمک قابل توجه ای می کند:
▪ برای ثبت مطالب خوانده شده در ذهن، باید قبل از هر چیز به آن مطلب "علاقه" داشته باشید. وقتی به موضوع یا مطلبی علاقه مند باشید، به آسانی آن مطلب را یاد می گیرید و در حافظه تان به مدت طولانی ماندگار می شود. اما برعکس، بی علاقگی نسبت به مطلبی، هم یادگیری آن را دشوار می کند و هم در حافظه درست ثبت و نگهداری نمی شود. ممکن است یک داوطلب کنکور بگوید به فلان درس اصلاً علاقه ندارم و نمی توانم آن را به خاطر بسپارم. البته، می دانیم که این امر طبیعی به نظر می رسد؛ اما باید به جای فکر کردن به این موضوع، به فکر کسب نتیجه مطلوب باشید و برای راهیابی به دانشگاه، باید سعی کنید این بی علاقگی نسبت به یک یا چند درس را کنار بگذارید تا بتوانید مطالب را خوب فراگیرید و سر جلسه آزمون، دچار مشکل نشوید.
▪ برای ثبت مطالبی که می خوانید، باید در آن مطالب"دقت" کنید. خواندن و آموختن هرچیز، بیش از نگاه کردن به کلمات آن است. خواندن، به تفکر و فهمیدن نیاز دارد. حتماً برای شما پیش آمده که گاهی چند صفحه را بظاهر می خوانید، اما ذهنتان درگیر مسایل دیگری است. وقتی به حافظه خود رجوع می کنید، متوجه می شوید چیزی از آن چند صفحه ای که خوانده اید، به خاطر نمی آورید که این امر نشان از بی دقتی شما دارد. البته، بخشی از بی دقتی ناشی از نبود علاقه است. علاقه نباید ساختگی و از روی اجبار باشد، چون این گونه مطالعه کردن باعث می شود هر عامل کوچکی مثل رفت وآمد اطرافیان، صدای رادیو یا تلویزیون یا حتی تیک تاک ساعت، ذهن شما را درگیر کند و مانع از یادگیری شود. شما داوطلبان کنکور باید سعی کنید با توجیه هدف نهایی خود یعنی "راهیابی به دانشگاه"، هرگونه بی علاقگی را در خود از بین ببرید و با دقت و تمرکز بسیار، مطالب را فراگیرید .
▪ مطالب یا موضوعاتی کاملاً در حافظه بلند مدت شما ثبت می شوند که "معنادار" باشند. دریک آزمایش، فهرستی شامل ۱۰ لغت در اختیار دو گروه از دانشجویان قرار گرفت. از گروه اول خواسته شد فهرست لغات را مطالعه کنند و از آن لغات داستانی بسازند و در ذهن ثبت نمایند. اما از گروه دوم خواسته شد فقط فهرست لغات را حفظ کنند (داستان نسازند) . بلافاصله بعد از مطالعه تقریباً هر دو گروه توانستند تمامی لغات را به خاطر آورند، اما بعد از مدت زمانی که از امتحان اول گذشت؛ دوباره دو گروه امتحان شدند و دانشجویانی که با لغات داستان ساخته بودند، تقریباً تمام لغات را به خاطر آورند؛ در حالی که دانشجویان گروه دوم، بیشتر لغتها را فراموش کرده بودند. در واقع، دانشجویان گروه اول، ۶ تا۷ برابر نسبت به دانشجویان گروه دوم لغتها را به خاطر داشتند. چون گروه اول با ساختن داستان یک مجموع لغات معنادار و به هم مرتبط در حافظه خود ثبت کرده بودند که به راحتی برای آنها یادآوری می شد. پس شما هم سعی کنید اگر موضوع یا مطلبی برایتان بی معناست، طوطی وار آن را حفظ نکنید، بلکه با درک صحیح، آن موضوع را در حافظه خودماندگار کنید.
▪ مطالبی را که می خوانید، در حافظه خود "طبقه بندی" کنید. طبقه بندی معمولاً به دو شکل صورت می گیرد.
ـ طبقه بندی طبیعی:همان روشی است که در درسهایی مثل زیست شناسی و جغرافیا استفاده می شود؛ مثلاً وقتی موجود زنده ای را با توجه به ویژگیهای مشترک با موجودات دیگر در یک گروه قرار می دهید، این یک نوع طبقه بندی طبیعی است.
ـ طبقه بندی مصنوعی:نظام الفبایی که در تنظیم فرهنگها، دایرة المعارفها، فهرست کتابهای یک نویسنده و موارد مشابه به کار می رود، نمونه هایی از طبقه بندی مصنوعی است. سعی کنید هنگام مطالعه درسها و موضوعات امتحانی، آنها را به یکی از این دو روش در حافظه خود طبقه بندی کنید تا در هنگام رجوع به حافظه تان، دچار دردسر و گیجی نشوید.
▪ وقتی در ثبت مطلبی در ذهن خود دچار مشکل می شوید، سعی کنید"قرینه سازی"کنید. به عنوان مثال، نام "شیرین" اسم "فرهاد" را در ذهن یدک می کشد که این خود نوعی" قرینه سازی" به شمار می رود.
▪ نکته دیگری که روان شناسان روی آن تأکید می کنند، آن است که مطالبی که در آغاز و در پایان زمان مطالعه خوانده می شوند، بیشتر و بهتر در حافظه باقی می مانند، در حالی که مطالبی که بین این دو زمان قرار می گیرند، احتمال فراموش کردنشان بسیار بیشتر است. بنابراین، مدت زمان مطالعه نباید خیلی طولانی باشد. بهتر است بعد از هر ۴۵ دقیقه مطالعه، ۱۵ دقیقه استراحت کنید تا نتیجه بهتری حاصل شود. البته، زمان ذکر شده ثابت نیست و هر فردی با توجه به قدرت یادگیری خود، باید مدتی را درس بخواند و چند دقیقه ای هم استراحت کند تا فاصله بین شروع و اتمام زمان مطالعه طولانی نشود و مطالب کمتری در این فاصله زمانی قرار گیرد.
▪ یکی دیگر از عوامل مؤثر در ثبت مطالب در حافظه، "مرور مطالب" است. کسی که نسبت به مطالب خوانده شده بی اعتنا باشد (مرور نکند)، به راحتی مطالب از حافظه اش محو می شود. مرور مطالب خوانده شده، باعث تثبیت آنها در ذهن می شود. "اولین مرور" باید ده دقیقه بعد از یک دوره مطالعه یک ساعته باشد. "دومین مرور" یک روز بعد از اولین مطالعه و به مدت ۲تا۴ دقیقه لازم خواهد بود. "سومین مرور" یک هفته پس از اولین مطالعه و چهارمین و پنجمین مرور، به ترتیب یک ماه و ۶ ماه بعد از اولین مطالعه خواهد بود که پس از این مدت، مطالب در حافظه دراز مدت جایگزین می شوند.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان