تطهیر پول چیست؟

اگر در جریان یک تحقیق خیابانی، از مردم سوال کنید: تطهیر پول چیست؟ قاعدتاً پس از جمع‌بندی پاسخ عموم، به این نتیجه می‌رسید که بیشتر مردم نمی‌دانند راجع چه مطلبی صحبت می‌کنید. این عکس‌العمل عمومی، یکی از مشکلات دولت‌ها و جامعه بین‌المللی برای مبارزه با چنین جرایمی است.
علت این وضع آن است که در ابتدای امر به‌نظر می‌رسد که جرم تطهیر پول قربانی ندارد، چون مردم می‌پندارند که به‌صورت ابتدا به ساکن، واقعه غم‌انگیزی همراه با قتل، دزدی یا گروگانگیری روی نداده است، اما باید توجه کرد که تطهیر پول پس ارتکاب جنایت دیگری مثل دزدی، قتل، گروگان گرفتن یک انسان یا قاچاق موادمخدر انجام می‌شود. بنابراین، نبود اطلاعات در مورد تطهیر پول نزد مردم کوچه و خیابان است که این جنایت را به یک مشکل نامرئی مبدل ساخته و مبارزه با آن را مشکل می‌سازد.
حال با توجه به این که مطابق خبرهای تازه، لایحه مبارزه با جرم پولشوئی هنوز درگیر امرونهی‌های معنی‌دار مراجع تصمیم‌گیری است و قابلیت اجرائی پیدا نکرده است، از فرصت استفاده می‌کنیم و بار دیگر به فرهنگ سازی درباره این مفهوم که مصداق‌های جنایتکارانه‌ای هم دارد، می‌پردازیم.
● تعریف
خود واژه تطهیر پول (Money Laundering) گویای فرایندی است که اتفاق می‌افتد. پول کثیف، غیر قانونی و نامشروع در چرخه‌ای از مبادلات گذاشته می‌شود یا به عبارت دیگر، در این چرخه شسته می‌شود، به نحوی که پس از خروج از چرخه، یک پول قانونی و تمیز جلوه می‌نماید. با این کار، منبع سرمایع‌های حاصله از راه‌های غیر قانونی، با استفاده از ترفند مبادلات و انتقالات پیاپی، چنان مخفی نگاهداشته می‌شود که همان پول‌ها همچون یک درآمد قانونی به‌نظر برسند.
تطهیر پول یک پدیده جهانی است که جامعه مالی بین‌المللی با کار ۲۴ ساعته خود انجام آن را تسهیل می‌نماید. در هر لحظه از زمان، وقتی که یک مرکز مالی در لندن تعطیل می‌کند، دیگری در آن طرف دنیا در حال بازکردن است و این در حالی است که در یک سوی دیگر جهان، بازار مالی دیگری به فعالیت مشغول است. بدیهی است که همین جریان مالی وقفه‌ناپذیر در سطح جهان، بهترین فرصت را برای جابه‌جائی پول‌های کثیف و گم کردن رد آنها فراهم می‌آورد.
ماده ۱ پیش‌نویس رهنمود EC ۱۹۹۰ (جامعه اقتصادی اروپا) تطهیر پول را در چنین تعریف می‌کند: ”تبدیل یا انتقال سرمایه‌ای، با علم به این که آن سرمایه ناشی از ارتکاب این‌گونه جنایات، یا کمک به محو اثرات قانونی جنایت“.
بنابراین، مخفی کردن و پنهان نگهداشن ماهیت، منشأ، محل، ترتیبات انتقال و جابه‌جائی پول و حقوق مربوط به مالکیت یک سرمایه‌، در حالی که شخص آگاه باشد که این سرمایه حاصل یک جنایت جدی است، همگی مصادیق تطهیر پول به‌شمار می‌روند.
گزارش سال ۱۹۹۳ سازمان ملل هم می‌گوید: ”خصیصه اصلی تطهیر منافع حاصل از جنایت، تا حد زیادی نشا‌ن‌دهنده عملیات جنائی سازمان یافته و بین‌المللی، ماهیت جهانی، خاصیت انعطاف‌پذیر و سازگاری با شرایط مختلف، به کارگیری آخرین فناوری‌ها و کمک‌های تخصصی، عملیات ابتکاری و منابع عظیمی است که در اختیار آنها می‌باشد“.
اگر تعاریف بالا را جمع‌بندی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که: ”تطهیر پول، به‌کارگیری پروسه‌ای است که طی آن، جنایتکاران و صاحبان دارائی‌های نامشروع این تصور را ایجاد می‌کنند که پولی را که خرج می‌کنند، در واقع، متعلق به خود آنهاست و از راه مشروع به‌دست آمده است“.
این نکته را هم اضافه نماییم که تطهیر پول طبق قوانین مختلف و در نقاط مختلف دنیا ممکن است تعارف متفاوتی داشته باشد.
در بعضی از کشورها، درآمد حاصل از رفتار مجرمانه‌ای که با قاچاق مواد مخدر ارتباط پیدا می‌کند، جرم تلقی می‌شود، در حالی که در کشور دیگری عدم پرداخت مالیات نیز جزو جرایم مربوط به تطهیر پول طبقه‌بندی می‌شود.
تخمین‌ها می‌گویند که سالانه ۵۰۰ میلیارد دلار پول نامشروع و غیرقانونی در سطح جهان پولشوئی می‌شود. بدیهی است که این مبلغ رقم قابل توجهی در سیستم مالی بین‌المللی به‌حساب می‌‌آید.

منبع : ماهنامه بانک و اقتصاد