معتاد و راههای مهار اعتیاد

اعتیاد عبارت است از وابستگی به عوامل و یا موادی که تکرار مصرف آنها با کم و کیف مشخص و در زمان معین از دیدگاه معتاد ضروری می نماید . یعنی تداوم بخشیدن به مصرف مواد و عوامل مخدر درمانی عامیانه ، غیر معمول ، دور از موازین علمی و معتاد کسی است که نیازمند و وابسته روانی - جسمانی به مواد مخدر و عادات زا می باشد که بمنظور برآوردن آن بایستی از این مواد بطور مداوم و در فواصل مشخص استفاده کند مقدمه افزایش سرسام آور مصرف مواد مخدر در جهان و قاچاق روز افزون این مواد پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت که مستقیما نسل جوان و بشریت را تهدید می کند گسترش شبکه قاچاق بین المللی و دام اعتیاد ، میلیونها نوجوان را به فساد و کام مرگ می کشاند و سوداگران مرگ را به ثروت و قدرت می رساند
اعتیاد یک مسئله بزرگ بهداشتی و بلایی اجتماعی و دارای جنبه های متعدد اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، روانی اخلاقی و حقوقی است . از اینرو آگاهی خانواده ها در باره سرانجام نکبت بار اعتیاد در پیشگیری و مهار آن کمکی مؤثر به شمار می آید .‏
● شروع اعتیاد
اعتیاد با وابستگی جسمانی و روانی همراه است . بعضی از داروها نیز ممکن است با ایجاد وابستگی روانی در بیمار موجب افزایش مصرف شوند و اعتیاد بدهند . فرد معتاد با دریافت مواد اعتیاد آور سرخوش و راضی می شود و با توقف مصرف دارو دچار خماری و اختلال شدید جسمانی می گردد . مواد اعتیاد آور سبب پیدایش پدیده تحمل نیز می شوند . به موجب این پدیده فرد معتاد برای دسترسی به اثر اولیه این مواد که در ابتدا با مقدار کم حاصل می شود مصرف خود را افزایش می دهد . شدت و نوع وابستگی نسبت به مواد اعتیاد آور برحسب نوع و اثر آن متفاوت است برخی از این مواد مانند تریاک و مشتقات آن وابستگی شدید ایجاد می کنند و برخی دیگر با وجود تاثیری که بر روان و ذهن فرد می گذارند اعتیاد دهنده به شمار نمی آیند . ‏
● انواع اعتیاد ‏
اعتیادات مجاز عبارتند از : وابستگی و تداوم در مصرف موادی که بعنوان دارو شناخته شده بطور طبیعی یا صناعی بدست می آید و شامل بسیاری از مواد دارویی بویژه آرام بخشها و خواب آورها می شوند که این مواد با تجویز پزشک و یا اغلب خودسرانه مصرف می شوند . اعتیادات مجاز خود به دو دسته تقسیم ‏
می شوند ، اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و صناعی به عنوان دارو شناخته می شوند ، و اعتیاد به موادی که تنها از دیدگاه روانی عادت زا هستند و تداوم مصرف را ایجاب می کنند . همانند تنباکو و مشابهین آنها ، اعتیادات به این مواد از ساده ترین تا خطرناکترین عوارض را در معتاد و بطور غیر مستقیم در خانواده و جامعه موجب می گردد و مثل عوارض قلب و عروق ، سرطان در دستگاه تنفس .
● اعتیادات غیر مجاز
اعتیادات غیر مجاز عبارتند از : وابستگی افراد به مصرف همیشگی مواد و بهره گیری از عواملی که بنا بر قوانین کشوری یا بین المللی غیر مجاز شناخته می شوند . این امر در نتیجه ناپسند بودن مظاهر اعتیاد از دیدگاه پزشکی ، بهداشتی ، روانی و اجتماعی می باشد . علل مختلف اعتیاد عبارتند از : ارضا هوسها ، زیاده طلبی ، گرفتن انگیزه های احساسی ، احساس یکنواختی ، بیکارگی و وقت گذرانی ، فقر ، عدم عدالت اجتماعی و ناهنجاریهای مالی و اقتصادی و بسیار رفاه و عوامل بهداشت جامعه و عدم توان درمان کلیه بیماری های موجود ،‌یکی از دلایل اصلی اعتیاد می باشد .
● ویژگی های افراد معتاد ‏
فرد معتاد کسی است که اساسا یا از خود و یا از محیط خود و یا هر دو احساس ناخشنودی ، نارضایتی دارد و در چنین حالت نامطلوبی ناگزیر از مصاحبت و موانست با افرادی که بر خلاف او دنیا را محل مناسبی برای زیستن یافته اند و علی رغم مسائل و مشکلات آن بگونه ای خود را با شرایط زندگی وفق داده اند آن را عقل می کنند . معتادان در توهمات خود یک دنیای صنایی نسبتا رضایت بخش برای خویش متصورند که نه تنها بر هیچگونه تغییری یا در خود و یا در محیط مبتنی نیست بکله دنیای خیالی آنان تنها بر اساس حضور مواد در بدنشان و نیاز به آن و رفع آن نیاز استوار است و غالبا آنان از احساس ناامنی ، احساس بی کفایتی ، احساس تنهایی ، نفرت ، نوسانهای افسردگی ، اضطراب و عواقب وخیم آنها تنها دامنگیر شخص معتاد نمی شود بلکه همه افراد را به گونه ای با آنان وابستگی و ارتباط نزدیک دارند فرا می گیرد مخصوصأ که فرد معتاد مسئول اداره یک خانواده در نقش هم پایه نیز باشد . ‏
● اثرات دارویی مواد مخدر ‏
مصرف مواد مخدر و دیگر ترکیبات اعتیاد آور بعلت اثرات دارویی ویژه خود تغییراتی در سطح فیزیولوژی شخص بوجود می آورد که قسمت مهم این تغییرات بر روی سلسله اعصاب مرکزی و محیطی انجام ‏
می گیرد و نتیجتا بر روی حالات جسمانی - روانی فرد اثر می گذارد و شخص مواجه با تجاربی در تداوم از اهمیتی خاص برخوردار خواهد بود و مهمترین این تغییرات عبارتند از : تسکین موقت آلام روحی مانند اضطراب ، افسردگی و تسکین موقت دردهای جسمانی و احساس رضایت و آرامش درونی موقت و تشدید موقت و میزان هوشیاری به گونه های غیر قطبی و چون اغلب معتادان قبل از اینکه به اعتیاد رو آورند با مشکلاتی متعدد مانند اضطراب ، افسردگی ، بیقراری و تضادهای گوناگون مواجه بوده اند . لذا مصرف اولیه مواد مخدر متفاوت در کوتاه مدت سبب تسکین ناراحتی های فوق گردد . و ترک ناگهانی و یا کاهش مصرف مواد مخدر پس از ایجاد وابستگی بدنی نسبت به دارو سبب اختلالاتی می گردد مانند بیقراری ، اضطراب ، خستگی مفرط ، گیجی ، حالت تهوع ، استفراغ و اسهال ، عدم تمرکز شدید و یا پاشیدگی افکار در چنین مرحله ای فرد معتاد با چنین حالاتی روبرو می گردد و بنابراین تنها راه فرا از آنرا استفاده مجدد دارو بداند .‏
● ریشه های روانی اعتیاد
از نقطه نظر روانشناختی عقیده بر این است که اعتیاد به مواد مخدر به گونه ای غیر مستقیم واکنش و یا مجازات مخرب در مقابل کنش های غیر قابل تحمل بیرونی و درونی که بدان وسیله فرد سعی می کند آلام و مشکلات درونی خود مانند اضطراب افسردگی و محرومت ها را کاهش داده و یا تسکین بخشد که در واقع انتخاب شیوه ای است ناسالم بمنظور فرار از واقعیت ها موجود در واقع معتاد همانند دیگر افراد انسانی است که نیاز دارد عشق بورزد و مورد عشق قرار گیرد ( عشق سازنده ‏
و حقیقی ) او می خواهد به دیگران محبت کند و مورد مهر و محبت قرار گیرد . وجودش برای دیگران مؤثر و با ارزش باشد و متقابلا وجود دیگران برای وی مفید و با اهمیت باشد . سرانجام ندای درونش از او می خواهد که او بایستی تغییر کند تغییری که او را از تمامی مصائب و مشکلات برهانید و در تبادل فرد و جامعه اش قبول نماید . متاسفانه بر اثر نارسائیها و انحرافات خانوادگی و اجتماعی و همچنین عدم یک نظام تربیتی صحیح فرد به تدریج از مسیر حقوقی دور می شود و با انتصاب شیوه و معیارهای مخرب از خود و جامعه اش بیگانه می گردد و این گریز از خویشتن خویش و بیگانگی وی را به انزوا و فرار هر چه بیشتر از واقعیت ها می کشاند . ‏
● آسیب پذیری جوانان در دوره بلوغ
دوران بلوغ دوره ای است که فرد با تضادها و کشمکش های متعدد درونی مواجه می گردد در این زمان او بخوبی احساس می کند که به مرحله جدید از زندگی می بایستی وارد شود و مسئولیتی در قبال خود و جامعه اش اتخاذ نماید مرحله ای که او را با نگرانی اضطراب و مشکل تصمیم گیری روبرو می سازد و او سعی می کند به گونه ای بر مشکلات خود فائق آید عدم توجه به اعضای خانواده توقعات بیجا و بی مورد اطرافیان بدون در نظر گرفتن حساسیت این دوره و توقعات و ارزشهای متضاد اجتماعی اختلالات تطابق در خانواده و زمینه های نامطلوب شخصیتی فرد به سهولت وی را در این دوره در مقابل انحرافات مختلف آسیب پذیر می سازد . ‏
● پیشگیری بعنوان بهترین شیوه مقابله با اعتیاد ‏
اساس پیشگیری تعلیم و تربیت ، راهنمایی ، مشورت و ارشاد خانواده ها است این آموزش باید طیف گسترده اعم از رسمی و غیر رسمی صورت پذیرد و بویژه از رسانه های گروهی در جهت آموزش و نتیجتا پیشگیری از اعتیاد نخست با تحلیل عوامل اجتماعی اعم از فرهنگی ، اجتماعی ، خانوادگی ، تحصیلی و غیره که افراد سالم را بسوی این انحرافات عظیم مذهبی ، اخلاقی ، اجتماعی و خانوادگی سوق دهد ، کمال استفاده بعمل آید آنگاه مسئولان تعلیم و تربیت علما و روحانیون ، روانشناسان و سایر صاحب نظران شیوه های مقابله را در چارچوب نظام حکومتی و متناسب با ارزشهای حاکم بر جامعه ارائه دهد . ‏

محمود باهنر
سحر میرشاهی
مدیر سایت / فارغ التحصیل مهندسی علوم و صنایع غذایی از دانشگاه شهید چمران اهواز
نقل از روزنامه حمایت
http://vekalat.org/public.php?cat=۲&newsnum=۲۶۴۹۸۵

منبع : بانک مقالات فارسی