پیچیدگی های فنی روسازی خیابان های تهران

هر پروژه عمرانی شامل سه مرحله است، مرحله اول مرحله مطالعاتی و شناخت وضع موجود است و به عبارتی طرح مساله و بارگذاری آن. مرحله دوم طراحی بر اساس روش های استاندارد تعریف می شود، به طوری که اهداف طرح را با رواداری های مجاز مطابق آیین نامه ها و دستورالعمل ها محقق کند و نهایتاً مرحله سوم مرحله اجرا و نظارت بر حسن اجرا منطبق بر طراحی های صورت گرفته است.
اما مشکلات پیش رو در خصوص پروژه حل معضلات آسفالت شهر تهران و مرحله اول شامل موارد زیر است. برای این کار باید مواردی مثل مشخصات فنی لایه های اساس و زیراساس و ضخامت لایه های آسفالتی اجراشده در گذشته، بر اساس طراحی های آن زمان و تغییرات صورت گرفته در طول مدت عمر روسازی در دست باشد، که عملاً به خاطر اینکه این اطلاعات در گذشته ثبت نشده و سازوکاری برای این کار وجود نداشته، کارشناسان امروز با فقر اطلاعاتی مواجهند. همچنین اقدام برای به دست آوردن این اطلاعات، بسیار هزینه بر و زمانبر و به شدت با محدودیت منابع و تجهیزات و نیروی انسانی مواجه است. ضمن آنکه اطلاعات قابل دستیابی با روش های آزمایشگاهی، با وجود صرف هزینه های مالی و زمانی، بعضاً اطلاعات کارآمدی نیستند.
در مرحله دوم، یعنی همان طراحی بر اساس روش های استاندارد نیز با مشکلاتی مواجه هستیم که این قبیل مشکلات، به طور مشترک، مشکل غالب فعالیت های صنعتی و عمرانی است، یعنی نسبت آنها با آیین نامه ها و استانداردهای جهانی. نادیده انگاشتن ویژگی های بومی و منطقه یی و همین طور عقب بودن از تکنولوژی های روز دنیا همواره در روند طراحی اغلب پروژه های صنعتی و عمرانی، از جمله پروژه اجرا یا بهینه سازی روسازی آسفالت، همیشه از جمله مشکلات بوده است.
اما مرحله سوم که به نسبت دو مرحله پیشین حرف و سخن بیشتری دارد، وضعیت اجرای آسفالت در تهران است. این وضعیت را می توان به طور کلی در دو بخش تولید (ساخت آسفالت در کارخانه ها) و پخش (اجرای نهایی آسفالت در سطح خیابان ها و بزرگراه ها) دید و به اجمال درباره مشکلات هر بخش سخن گفت. در بخش تولید از یک سو با محدودیت کارخانه ها، به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فاصله آن با نقاط مختلف شهر مواجه هستیم. مثلاً در بخش هایی از شهر به دلیل محدودیت منابع و کارخانه و مصالح مناسب، بعضاً محدودیت هایی برای شهرداری و پیمانکاران مجری طرح برای استفاده از آسفالت مناسب به وجود می آید. از سوی دیگر تکنولوژی نسبتاً فرسوده و ناکارآمد بعضی از این کارخانه ها هم مزید بر علت است. طبیعتاً داشتن آسفالت مرغوب و مناسب، منوط به تولید آن بر اساس طرح اختلاط و شرایط پیش بینی شده (مصالح مصرفی، دانه بندی مصالح، مشخصات فنی قیر، شرایط حمل، آب و هوا، زمان و...) در هر طراحی است، اما از آنجا که روال تا پیش از این به گونه یی نبوده که کارخانه ها خود را موظف به تهیه آسفالت با طراحی های مختلف ببینند، نوعی ناهماهنگی میان طرح و محصول کارخانه ها دیده می شود که با توجه به عدم نظارت و همین طور عدم تربیت تکنسین ها و اپراتورهای کارخانه ها، چندان هم غیرطبیعی نیست.
کمبود پیمانکار آموزش دیده و تکنسین های فنی مجریان پخش آسفالت هم از دیگر مواردی است که در روند ماجرای آسفالت تهران ایجاد مشکل می کند. البته معضل کمبود تکنسین کارآمد را باید در راستای مشکل عمومی کشور و خلاء میان جامعه مهندسان و طراحان و متخصصان با جامعه کارگر دید و ارزیابی کرد. این موضوع با نگاهی به عملکرد فنی مثلاً رانندگان فینیشر و دستگاه های تراش و غلتک ها به خوبی عیان و قابل مشاهده است. معضل ترافیک هم در این میان علاوه است. از یک سو سختی های هماهنگی با نهادهای مرتبط با ترافیک و به ویژه سخت گیری های راهنمایی و رانندگی در خصوص صدور مجوز انجام عملیات عمرانی، کار اصلاح روسازی معابر شهری را با مشکل و وقفه روبه رو می کند. از سوی دیگر نباید از این نکته غافل بود که محل نامناسب کارگاه هایی که وظیفه اجرا و بهسازی روسازی خیابان ها برعهده آنها است، شرایط سختی را برای مجریان و ناظران در این بخش به وجود می آورد. فراموش نکنیم که کار کردن در کارگاهی که هر لحظه وسایل نقلیه با سرعت های بالا از کنار آن رد می شوند، چه به لحاظ ایمنی و روانی و چه به لحاظ زمانی بسیار دشوارتر از کار کردن در شرایط معمولی است، اگرچه این از ویژگی های این کار است و کلیه پیمانکاران و کلاً متولیان این بخش به این نکات به خوبی واقفند. یکی دیگر از فاکتورهای مهم در بحث آسفالت، شرایط حمل و حفظ کیفیت آن در طول مسیر کارخانه تا محل پخش است که عملاً با توجه به الگوهای رایج حمل و نقل در تهران این مهم با مشکلات زیادی روبه رو است. با این شرایط، اغلب، کیفیت آسفالتی که در کارخانه تحویل گرفته می شود با آنچه در محل کارگاه پخش و اجرا می شود، به لحاظ پارامترهای فنی اختلاف قابل توجهی دارد. به عنوان مثال بعضی رانندگان کامیون حمل آسفالت برای تمیز نگاه داشتن وسیله خود از روغن و گازوئیل استفاده می کنند، تا به اصطلاح با چرب کردن محل قرارگیری آسفالت از چسبیدن آن به بدنه جلوگیری کنند که در واقع این کار موجب به هم خوردن طرح اختلاط و کیفیت آسفالت و میزان قیر می شود. مساله حفظ دمای آسفالت در طول حمل و در مسیر کارخانه تا کارگاه هم مساله بسیار مهم دیگری است که اغلب به خاطر مسافت زیاد حمل، با غفلت پیمانکاران مشکلات مضاعفی را به وجود می آورد.
اگرچه مشکلات در این زمینه زیاد است، اما به نظر می رسد تربیت کارشناسان و تکنسین ها و توجیه و آشنا کردن آنها با زیر و بم این مشکلات و جمع آوری اطلاعات لازم برای طراحی و همچنین بهبود وضعیت نظارت فنی و اصولی، چه در حوزه کارفرما و چه در حوزه مشاور و چه در حوزه پیمانکار، باید علاوه بر کارهای زیربنایی و برنامه ریزی منظم، از سوی مدیران و متولیان امور شهری مورد توجه و دقت خاص قرار گیرد.

نادر محمودی نیا
کارشناس ارشد راه و ترابری

منبع : روزنامه اعتماد