همایون روز نوروز است

سال به پایان رسید و سال جدیدی آغاز شد - سالی با طراوت و شادابی و سرسبزی. طبیعت جامه نو بر تن خواهد کرد؛ درختان قامت برخواهند افراشت و این شادابی و سرسبزی بر انسان ها نیز تاثیرگذار است.
نوروز ایرانی که در سرآغاز فصل بهار قرار دارد به تاسی از این دگرگونی طبیعت، ایرانیان و سایر اقوام و دیگر پاس دارندگان نوروز را به پاکسازی خانه و محله و روستا و شهر وامی دارد. زدودن آلودگی ها و پیراستگی محیط با تهذیب نفس و نگرش فرد در خود و اعمالش در طول سال گذشته همراه است. گفت وگوی همه با یکدیگر حتی با دشمنان از دیگر محسنات نوروز است. خلاصه آنکه موسم شادی است و بهجت.
واژگان «جشن نوروز» در زبان فارسی قدمتی چند هزار ساله دارد. واژه جشن از ریشه «یز» (Yaz) و «یسن» (Yasn) اوستایی و «یج» (Yaj) در سانسکریت و «ید» (Yad) در فارسی باستان مشتق است که در پهلوی به صورت مصدری «یشتن» (Yastan) دیده می شود. واژه نوروز در زبان اوستایی موجود نیست اما در زبان پهلوی مخصوصاً در متن «ماه فروردین، روز خرداد» دیده می شود.
نوروز از جنبه های گوناگون قابل بررسی و تعمق است؛ در نگرشی به عنوان جشن تجدید حیات و بازگشت زندگی به طبیعت، به مثابه جشنی در باب آفرینش و همچون تجلی گاه ابعاد فرهنگی ایران.
جشن ها و آیین های نوروز پس از اسلام نیز تداوم یافت، به طوری که جاحظ از دیوانی به نام «دیوان نوروز» نام می برد که در آن دبیر مخصوصی نام هدیه کنندگان نوروزی و پاداشی را که شاه برای هر یک تعیین می کرد یادداشت می کرد. (محمدی، ۱۳۷۴، ص ۷۴) رفته رفته جشن نوروز و آیین های آن اهمیت گسترده تری یافت. اشعار فراوانی به زبان های فارسی و عربی به مناسبت جشن نوروز و جشن مهرگان سروده شد و معمولاً در نامه های تهنیت به کار می رود؛ یا از قصایدی که شاعران ستایشگر در این روز و در وصف این عید و ستایش ممدوح خود می سرودند گرفته می شد. این اشعار خود به تنهایی موضوع کتابی شده بود که حمزه اصفهانی به نام «الاشعار السائره فی النیروز و المهرجان» تالیف کرده بود. (همان، ص ۱۱۶)
نوروز در زبان و ادب فارسی نیز همچون سنتی زنده و پویا به حیات خود همپای زبان فارسی ادامه داده است. اکثر شاعران بیت یا ابیاتی مرتبط با نوروز دارند و با استفاده از توانایی های زبان فارسی و صناعات ادبی موجود در این زبان به تشریح آن یا بیان مقصود پرداخته اند. با گذشت زمان، پیش و پس از نوروز مراسم ویژه یی شکل می گیرد که مراسم استقبال از آن در جای جای این کهن بوم از شهرها و روستاهای گیلان و مازندران تا خراسان و آذربایجان و همدان و فارس و کردستان و دیگر نواحی با ترانه خوانی و شادی و سرور همراه است که تعدادی از آنها عبارتند از؛ کوسه گلین، کولشی، تکم چی، سایاچی، یملیک چی، نوروز نوسال، نوروزخوانان، نوروز نثار، رشکی و ماسی، آتش افروز و مراسم بسیار مشهور حاجی فیروز با ترانه های معروفش.
گذشته از جدید یا قدیم بودن نوروز و اینکه آیا این رسمی اصیل و سره است یا ماخوذ از اقوام کهن میانرودان، یک نکته حائز اهمیت است و آن نفس خود «نوروز» با کارکردها و تاثیرات مهم اجتماعی آن در گسترده ترین مفهوم خود است. بایستی دانست که آیین ها را می توان به نوعی ساختار عملی باورها و اسطوره ها دانست. همان گونه که کاسیرر می نویسد تاریخ تمدن یک ملت را می توان نمودار تحقق بسط آرمان ها و امیال نهفته در اساطیر آنها دانست یا همان گونه که ولادیمیر پراپ ساختارگرا در تفسیر قصه گفته است تصویرگر قاموس و قاعده هایی است که زندگی را بر مبنای باورها، ایده ها و آموزه ها شکل می دهد و نظم اجتماعی را سامان می بخشد.
نوروز یک میراث است، یک شاهکار است. شاهکاری از میراث معنوی که نه تنها در ایران، بلکه در حوزه بزرگی از ایران فرهنگی از مرزهای چین تا آسیای غربی در تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان، ترکیه، پاکستان، هند، مصر، عراق و بسیاری کشورهای دیگر پاس داشته می شود.در پایان سری به دورترین مرز ایران فرهنگی می زنیم؛ منطقه یی در جنوب چین که هنوز اقوامی به زبان فارسی سخن می گویند و نوروز را برپا می دارند و چه زیبا و پرشور و احساس، نادره بدیعی این قوم و باورها و آیین هایشان را در مقاله «نگاهی به فرهنگ عشایر تاجیک» در کتاب تاجیکان، آریایی ها و فلات ایران، صص ۱۸۴-۱۸۱ به تصویر کشیده است که با هم به نظاره آن می نشینیم.در فلات پامیر، بام جهان تاجیکان و در دامنه های جنوبی کوه شتاق، دشتی سبز و بیکران گسترده است و این سبزه زار مخملین، شهری کوچک و صمیمی را به نام «تاشقورقان» در آغوش دارد که در آن و در کوه ها و مرغزاران پیرامون آن، عشایر فارسی زبان تاجیک زندگی می کنند که خود را نه عشایر که «سرکوهی» می نامند. تاشقورقان یکی از شهرهای ایالت شین جیان (ایالت خودمختار باختر چین) است و عشایر تاجیک این سامان نیز جزء ملت های چین به شمار می روند.تاشقورقان پس از تبت دومین نقطه بلند مسکونی است که تاکنون بشر در آن زیسته است. کوه افراسیاب و دره شینگان، کوه ستون و کوه شنغار از جمله کوه های آن سامان اند و رودخانه پرآب تاشقورقان و رود نابردار زرافشان از میان این سرزمین می گذرند.تاجیکان این سامان به شاخه یی از زبان فارسی سخن می گویند که فارسی سرکوهی (سریقلی) نامیده می شود. این زبان از خانواده زبان های ایرانی خاور پامیر به شمار می رود.
همایون روز نوروز است امروز و به فیروزی
بر اورنگ خلافت کرد شاه لافتی ماوی

حبیب نیکخواه بهرامی
برگرفته از هاتف اصفهانی؛

منبع : روزنامه اعتماد