سنتوری چه می‌گوید؟

سنتوری چه می گوید؟ این پرسش از همان ابتدا که خبر ممنوعیت نمایش عمومی فیلم منتشر شد، اذهان بسیاری را به خود مشغول کرد. چون مردم ایران طی ۱۰ سال اخیر، آنقدر فیلم های نامناسب و زننده بر پرده سینماها دیده اند که از ممنوعیت نمایش یک فیلم، آن هم به کارگردانی داریوش مهرجویی شگفت زده شدند. هرچند فیلم به قدری سطحی و شعاری است که هرکس با دیدن آن، پی به اغراضش می برد و به طور ناخودآگاه در دل می گوید "حق داشتند که مجوزش ندادند" اما اشاراتی به برخی از جنبه های محتوایی این فیلم برای روشن تر شدن عمق ابتذال، خالی از لطف نیست.
یکی از روش های فیلم های سینمایی برای دراماتیزه کردن ایده ها، قراردادن آن ها در قالب شخصیت های مثبت و منفی و تقابل آن هاست. در فیلم سنتوری نیز، با فرض مثبت بودن شخصیت علی سنتوری (بهرام رادان)، مادرش (رؤیا تیموریان) شخصیت منفی یا آدم بد فیلم است. وی زنی متدین است که علی را به خاطر علاقه به موسیقی و سنتورنوازی از خانه بیرون می کند و عامل اعتیاد و از هم پاشیدن زندگی او می شود. در یکی از صحنه ها که محوری ترین صحنه فیلم است، علی سنتوری با پیکری زخمی و در حالت خماری با مادرش رو در رو و درگیر می شود. در این صحنه، مادر چادر نماز یکدست سفید به سر دارد و در حال اداره یک مجلس مذهبی است و در ضمن چندین بار از زیر تمثال منسوب به ائمه اطهار(ع) عبور می کند و صدقه ای به پسرش می دهد و او را از خود می راند. مادر علی، نماد مردم متدین کشورمان و یا حتی نظام اسلامی است.
داریوش مهرجویی البته به این صحنه قناعت نمی کند و در دیالوگی که برادر علی سنتوری خطاب به وی و در تأیید درگیری اش با مادرش می گوید، "کادر درستی کردی، قوم الظالمین همین ها هستند، باید تو رویشان ایستاد و داد زد تا حق را گرفت"! (نقل به مضمون) به عقیده فیلم، اقشار مذهبی در خانه هایشان حتی قلم هم ندارند! (کنایه از این که با فرهنگ بیگانه هستند) البته این نگاه فیلم بیشتر نسبت به مادر تقابل آمیز است و حتی تأکید می کند که مادر با فعالیت موسیقی علی مخالف است. در حالی که از پدر، تصویری به مراتب مثبت تر نشان می دهد. چون پدر علی (مسعود رایگان) به سراغ او می رود، از زباله دانی نجاتش می دهد، او را ترک می دهد و به دنیای موسیقی برش می گرداند. تمامی این کارها بدون حضور و همکاری مادر انجام می شود. اما پدر نماد چه کسانی است؟ او یک سرمایه دار بزرگ و رئیس صنف بلورفروشان است. روزنامه شرق می خواند و پیراهن یقه گرد به تن می کند که تمامی این نشانه ها، از او تیپی تکنوکرات می سازد. به این ترتیب مادر علی (به عنوان نماد اقشار متدین و اصولگرا) موجبات بدبختی فرزندشان را فراهم می کنند، اما پدر علی (به عنوان نماد سرمایه دار تکنوکرات) او را نجات می دهد.
بدون شک انتخاب نام علی برای شخصیت سنتوری، اتفاقی نبوده است. درست مثل پوشش عبا برای این شخصیت معتاد و الکلی که همه این قراین گواه این هستند که فیلم به طور همه جانبه علیه فرهنگ این مردم اسلحه کشیده است.
سنتوری از سیاه نمایی جامعه پا را فراتر نهاده و فحاشی می کند. مثلاً در یکی از دیالوگ ها، هانیه (گلشیفته فراهانی) می گوید: "حالم از این مملکت خشن، دروغگو و بی رحم که همه را معتاد و بدبخت می کند به هم می خورد" (نقل به مضمون) یا در صحنه دیگری، علی پس از ترک اعتیاد به پزشک معالجش می گوید "نمی خواهم دوباره به این شهر خراب و وحشی برگردم."
از دیگر جنبه های محتوایی سنتوری، آموزش مو به موی تزریق مواد مخدر است. به گونه ای که در یکی از صحنه ها، تمامی مراحل آماده سازی مواد، تزریق وحتی حالات و احساسات پس از تزریق را نمایش می دهد. در صحنه دیگری، چند معتاد با هم در این باره گفت و گو می کنند که چگونه مواد مخدر مصرف کنند تا لذت بیشتری ببرند. نمایش این تصاویر نه تنها موجب بدآموزی است که نوعی احساس مثبت و ایجابی را نسبت به مصرف مواد القا می کند.
به غیر از تمام این مسائل، نمایش عریان روابط نامشروع دختر و پسر در این فیلم پررنگ است. تا آنجا که عکس علی سنتوری و هانیه را قبل از ازدواج در حالی که در خانه تنها هستند و شوخی می کنند، نمایش می دهد.
سنتوری روایت سقوط یک کارگردان مدعی روشنفکری و فیلسوف مآبی است.

آرش فهیم

منبع : رجا نیوز