چمدان های پر و خالی دیک چنی پس از سفر به خاورمیانه

دیک چنی معاون اول رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا به سفر ده روزه خود به خاورمیانه پایان داده است.
سفر دیک چنی به اندازه ای غیر مترقبه و غیر منتظره بود که به طور کلی برنامه آن با آنچه از قبل اعلام شده بود، متفاوت شد و در نهایت وی برنامه ای دیگر را در پیش گرفت.
چنی قرار بود در ابتدا سفر خود را از مسقط پایتخت عمان آغاز کند اما این گونه نشد و سفرش به طور غیر مترقبه ای از بغداد آغاز شد. همه گمان می کردند وی مدت بسیار کوتاهی را در عراق بماند اما بر عکس چنی دو روز در عراق باقی ماند و حتی از بغداد به کردستان نیز رفت. وی با تمام رهبران عراقی از جمله «جلال طالبانی» رئیس جمهوری عراق، «نوری مالکی» نخست وزیر، «سید عبدالعزیز حکیم» و حتی «مسعود بارزانی» رهبر کردهای عراق نیز دیدار و گفت و گو کرد.
چنی حتی در سفری از پیش اعلام نشده به افغانستان نیز رفت و با رهبران افغان و فرمانده های ناتو در آن کشور نیز دیدار و گفت و گو کرد.
نکته حائز اهمیت سفر دیک چنی این بود که وی در طول سفرش با تمام فرماندهان آمریکا در خاورمیانه بویژه فرماندهان ارشد ارتش آمریکا در عراق و افغانستان دیدار و گفت و گو کرد که دستاورد این مذاکرات را در تصمیم های اخیری که کاخ سفید اتخاذ کرد، بوضوح می توان دید. تصمیم هایی که بخشی از آن در بازگشت معاون رئیس جمهوری آمریکا از خاورمیانه نمایان شده است.
اما در نهایت سفر دیک چنی حاوی دستاوردهای مهم مثبت و در عین حال دستاوردهای نه چندان مساعدی برای کاخ سفید نیز بوده است. که البته تمام آنها به طور قطع در تصمیم گیری های آتی ایالات متحده تاثیر مستقیمی خواهد داشت.
● تاثیرات آنی سفر دیک چنی
کاهش ناگهانی قیمت نفت یکی از مهمترین دستاوردهای سفر دیک چنی به خاورمیانه بود. افزایش تولید نفت اپک و خواهش از عربستان سعودی برای افزایش تولید یکی از مهمترین اهداف سفر معاون رئیس جمهوری آمریکا به خاورمیانه اعلام شده بود.
این خواهش با پاسخ مثبت عربستان سعودی مواجه شد و ریاض پذیرفت تولید نفت خود را افزایش دهد تا قیمت نفت در بازارهای جهانی کاهش یابد.
دیک چنی در حالی که پس از مذاکراه با مقام های عالی رتبه عربستانی در کاخ سبز ملک عبدالله پادشاه عربستان مشغول خوردن قهوه عربی بود، رسانه ها خبر از کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی دادند.
قیمت نفت قبل از سفر دیک چنی به خاورمیانه بالای بشکه ای ۱۱۰ دلار بود، اما هنگامی که وی عربستان را ترک کرد، قیمت نفت به کمتر از بشکه ای ۱۰۰ دلار رسید.
این یکی از مهمترین دستاوردهای سفر چنی به خاورمیانه بود. شاید این کاهش قیمت موقتی باشد اما مصالح آمریکا در همین کاهش موقت قیمت نفت نیز نهفته است. البته این را هم باید دید که سران کاخ سفید چه فکری برای آینده سیاست های خود در بازارهای نفت دارند.
تلاش دیگر سفر چنی به منطقه رسیدن به تفاهم با کشورهای عرب برای ایجاد سدی در برابر نفوذ ایران در خاورمیانه بود. چنی همان طور که پیش بینی می شد تلاش کرد به یک دغدغه مشترک از سوی کشورهای عربی درمورد ایران برسد که نتیجه این تلاش هم اکنون چندان روشن نیست.
این دغدغه زمانی برای دولتمردان عرب بیشتر می شود که می بینند مردم آنها را از خود ندانسته و به دنبال الگوهای دیگری برای خود هستند. از آنجا که این روزها حس اسلام گرایی در کشورهای عربی به شدت افزایش یافته و آمریکا ستیزی به شیوه ای رایج در میان مردم کشورهای عربی تبدیل شده، از این رو مردم عرب نیز به دنبال الگوهای غربی نمی روند و الگوهای اسلامی بویژه معاند با آمریکا را برای خود انتخاب می کنند. در این میان ایران می تواند یکی از مناسب ترین گزینه ها باشد.
این گفته «حسنی مبارک» رئیس جمهوری مصر که در آستانه سفر معاون رئیس جمهوری آمریکا به منطقه به سفیر ایالات متحده در قاهره گفته بود، دلیلی بر این ادعا است. وی به سفیر آمریکا گفته بود، اگر دیر بجنبیم همگی دیر یا زود به سرنوشت لبنان دچار خواهیم شد.
در همین حال کشورهای عربی نیز به ضعف ایالات متحده آمریکا که همانا ترس از به قدرت رسیدن افراطی است پی برده اند و به نحوی در تلاش برای استفاده از این فرصت هستند.
عبدالله پادشاه عربستان سعودی در دیدار با دیک چنی به وی گفت: «از زمان سقوط صدام حسین در عراق تا کنون در صدد تضعیف کشورهای عربی که تا چندی پیش مهمترین متحد شما محسوب می شدند، بودید. نتایج آن سیاست ها را در نهایت دیدید که تا چه اندازه به ضررتان تمام شد، اکنون وقت آن رسیده که از ما حمایت کنید زیرا ما معتدل ترین و در عین حال قدرتمندترین متحدان شما در خاورمیانه هستیم.»
دقیقا هم زمان با حضور دیک چنی در خاورمیانه بود که اعلام شد، عربستان سعودی و آمریکا با یکدیگر همکاری هسته ای خواهند داشت و عمان و امارات متحده عربی نیز فعالیت های هسته ای صلح آمیز خود را به زودی آغاز خواهند کرد.
بی شک امضای معاهده همکاری روسیه و مصر برای آغاز همکاری های صلح آمیز هسته ای نیز با چراغ سبز واشنگتن همراه بوده است. این که چرا ایالات متحده آمریکا خود راسا با مصر در این زمینه قرارداد همکاری امضا نکرده و زمینه را برای استفاده روسیه از این موقعیت باز گذاشته موضوع دیگری است که باید جای دیگری بدان پرداخت.
اما سفر چنی به عراق نیز دستاوردهای در بر داشت. بازتاب این دستاوردها را در تحولات کنونی عراق به وضوح می توان دید. اکنون دولت مالکی با تمام قوا و با حمایت سیاسی آمریکا و ائتلاف یکپارچه عراق در حال مبارزه و سرکوب شورشیان جیش المهدی در سراسر عراق بویژه شهرهای بصره، شهرک صدر و بغداد است.
نمایندگان ائتلاف یکپارچه با شرکت در یک مصاحبه مطبوعاتی اعلام کردند، نخست وزیر شب آغاز عملیات برای مبارزه با شورشیان جیش المهدی با آنها گفت و گو کرده و جزئیات عملیات را به اطلاع آنها رسانده است. یعنی دقیقا زمانی که دیک چنی خود را برای ترک منطقه آماده می کرد. در آن لحظه وی فلسطین را به سمت ترکیه آخرین کشور تور سیاسی خود ترک کرده بود.
در این میان نباید نکته ای را فراموش کرد و آن این که جیش المهدی تنها ارتش شبه نظامی در عراق است که هنوز فعالانه فعالیت می کند. از این رو خنثی ساختن فعالیت های آن از اهمیت ویژه ای برای نیروهای آمریکایی برخوردار است.
افتتاح سفارت بحرین در عراق که به زودی انجام خواهد شد، از دیگر دستاوردهای سفر چنی به خاورمیانه محسوب می شود. بحرین نخستین کشور عربی است که رسما اعلام کرده سفارتخانه خود را در عراق بازگشایی می کند.
تصمیم تازه آمریکا برای عدم کاهش نیروهای آمریکایی در عراق تا پایان سال جاری میلادی نیز از دیگر دستاوردهای سفر چنی به منطقه محسوب می شود. گرچه این تصمیم هنوز علنا اعلام نشده ولی گزارش ها حکایت از آن دارد که جورج بوش در کنفرانس تلویزیونی با «رایان کروکر» و «دیوید پترائوس» سفیران سیاسی و نظامی خود در عراق تصمیم گرفته از میزان نیروهای خود در عراق نکاهد.
پیش از این اعلام شده بود، احتمالا از میزان نیروهای آمریکایی مستقر در عراق تا تابستان سال جاری میلادی کاسته خواهد شد.
● آنچه چنی به آن نرسید
در کنار این دستاوردها، اتفاقات دیگری نیز افتاد که چندان برای چنی خوشایند نبود. مهمترین آنها یکپارچگی کشورهای عربی در عدم رویارویی نظامی با ایران بود. هیچ کدام از کشورهای عربی نپذیرفتند، حمله ای نظامی علیه ایران صورت گیرد.
در مقابل از ایالات متحده آمریکا خواستند از آنها در برابر ایران حمایت شود که هم زمان با افزایش قدرت ایران قدرت و نفوذ سیاسی آنها نیز افزایش یابد.
آغاز فعالیت های هسته ای کشورهای عربی که از مصر و امارات فعلا آغاز شده، دلیلی بر این ادعا است که آنها تصمیم دارند رقابتی را در همین زمینه آغاز کنند.
مخالفت صریح کشورهای عربی برای رو در رویی نظامی با ایران به اندازه ای جدی بود که دفتر چنی قبل از عزیمتش به عربستان مجبور شد، اعلام کند که معاون رئیس جمهوری آمریکا به هیچ وجه قصد ندارد کشورهای عربی را برای رو در رویی با ایران ترغیب کند.
اتفاق دیگری که چندان برای چنی در سفرش به خاورمیانه خوشایند نبود، به نتیجه نرسیدن مذاکرات وی با سران کشورهای عربی برای رو در رویی با جنبش حماس که اکنون کنترل غزه را به طور کامل در اختیار دارند، بود.
هم زمان با ورود چنی به فلسطین نمایندگان فتح و حماس در یمن تلاش داشتند برای برون رفت از وضعیت فعلی با یکدیگر به توافق رسیده و راه حلی را بیابند. اتفاقی که به هیچ وجه به مذاق چنی و متحد اسرائیلیش خوش نیامد.
چنی در اسرائیل و قبل از ضیافت شام «ایهود اولمرت» نخست وزیر اسرائیل به شدت به حماس حمله کرد و آن را جنبش تروریستی دانست که تحت تاثیر برخی کشورهای دیگر منطقه تلاش می کند، مذاکرات صلح فلسطین و اسرائیل را به شکست بکشاند.
چنی و متحد اسرائیلیش توامان به اطلاع «محمود عباس» رئیس حکومت خودگردان فلسطینی رساندند که در صورتی که جنبش تحت کنترلش بخواهد با حماس به توافق برسد، مذاکرات اسرائیل با فلسطینیان متوقف خواهد شد و حمایت واشنگتن و تل آویو نیز به طور کامل از وی قطع خواهد شد.
چنی که برای تندتر کردن گردش چرخ مذاکرات اسرائیل و فلسطین به منطقه سفر کرده بود و با رهبران فلسطینی و اسرائیلی به مذاکره پرداخته بود، با چنان ناامیدی از آن مناطق خارج شد که یک روز پس از آن ایهود اولمرت با شرکت در یک کنفرانس خبری گفت: «بعید به نظر می رسد، فلسطین و اسرائیل بتوانند به تعهد خود عمل کرده و تا پایان سال ۲۰۰۸ مذاکرات صلح را به نتیجه برسانند.» اظهار نظری که بسیار به کام دیک چنی تلخ به نظر آمد.
آنچه در فوق بدانها اشاره کردیم چیزی بود که اکنون نمایان شده و به وضوح می توان درباره آن اظهار نظر کرد. یقینا با گذشت زمان و اتخاذ سیاست های تازه از سوی ایالات متحده آمریکا ابعاد تازه تری از سفر دیک چنی به خاورمیانه روشن خواهد شد.

نویسنده : علی موسوی خلخالی

منبع : دیپلماسی ایرانی