اصول برقراری رابطه انسانی با کودک و نوجوان

هریک از شما خبرهای تکان دهنده ای را در روزنامه هاو یا از سایر رسانه ها درباره ی مشکلات و مسایل کودکان و نوجوانان خوانده یاشنیده اید . به نظرشما علت چیست ؟
ـ عدم آگاهی دست اندرکاران تعلیم و تربیت نسبت به نقش و وظایف خود ؟
ـ عدم توجه به روان شناسی کودک ؟‌
ـ تکرارکورکورانه روش های تربیتی نادرست ؟
ـ عدم توجه به روش های برقراری رابطه انسانی ؟
محیط مطلوب پس از زمینه ی مناسب وراثتی , مهمترین و ضروری ترین نیاز برای رشد یک انسان محسوب می شود. اگر ما در نقش ” معلم ـ مربی“ توانستیم خود را بسازیم و با کودک درست رفتار کنیم , کودک هم درست رفتار می کند .(انعکاس رفتار)* دراین راستا میان کودک و مربی باید فضایی انسانی , صمیمانه و صادقانه بوجود آورد و سعی کرد به طور عملی و عینی یک الگو و سرمشق مطلوب برای کودک بود. آنچنان که طبق ضرب المثل معروف : ” دوصدگفته چو نیم کردار نیست .“ ,‌کودک بیشترین اثر را از اعمال و کردار ما می پذیرد تا گفتار ما .
سخن از آموزش اصول برقراری ارتباط انسانی ,‌بهداشت روانی ,‌پیشگیری و ساختن انسان ها است . با آغاز دوره ی آموزش رسمی , حساس ترین ایام یک دانش آموز در محیط آموزشگاه سپری می شود . از این رو قابل تعجب نیست که ریشه ی اکثر مشکلات رفتاری و ناهنجاری های عاطفی ,‌اجتماعی و روانی را باید در همین محیط جستجو کرد. خشونت و پرخاشگری ,‌ناسزاگویی ,‌فرار از مدرسه ,‌افت تحصیلی , ترک تحصیل ,‌اعتیاد و نظایر آن جلوه هایی از عدم برقراری ارتباط درست با کودکان و نوجوانان است . زمانی که با یک پدیده ـ ی رفتاری روبه رو می شویم , شایسته است سه مرحله را طی کنیم :
۱) شناسایی کامل و همه جانبه ی آن پدیده ی رفتاری (‌جلوگیری از جزیی نگری )
۲) توجه به ریشه یابی و علت یابی رفتار ( طرح چراها)
۳) اندیشیدن به راه یابی ( چه باید کرد ؟‌ چه راه حلی ؟‌ چه اقدامی ؟ و ...
حال باید کودک و نوجوان را باور نمود و اوراپذیرفت . داشتن یک رابطه ی خوب و انسانی مقدماتی ترین و ضروری ترین مرحله ی کار با کودک یا نوجوان است .
● انعکاس رفتار
▪ کودکان چگونه رفتار می کنند ؟ همانطور که با آنها رفتار می شود .
ـ اگر سلوک و رفتار با کودک همراه با نام خدا و یاد خداباشد , کودک خداشناسی را می آموزد .
ـ‌اگر سلوک و رفتار با کودک همراه درستی و صداقت باشد , کودک درستکاری و راستگویی را می آموزد .
ـ اگر سلوک و رفتار با کودک همراه با بردباری و تحمل باشد , کودک صبر و استقامت را می آموزد .
ـ اگر سلوک و رفتار با کودک همراه عدالت و مساوات باشد , کودک عدالت خواهی را می آموزد .
ـ اگر به رفتارهای درست کودک توجه شود یا پاداش داده شود , فردی قدرشناس بار می آید .
ـ ‌اگر سلوک و رفتار با کودک همراه دشمنی و خصومت باشد , کودک عنادورزی و کینه توزی را می آموزد .
ـ‌ و ....
● اهمیت و ضرورت برقراری رابطه ی انسانی
داشتن رابطه ی انسانی و درست , با کودک و نوجوان ,‌حیاتی ترین مرحله ی کار و اثربخش ترین عامل موفقیت در تعلیم و تربیت او محسوب می شود .
رابطه ی انسانی موفق , رابطه ای است که تغییرات مطلوب را در فرد ایجاد می کند و بین دونفر تفاهم لازم را بوجود می آورد . نخست شما با کودک رابطه برقرار می کنید و سپس تعلیم و تربیت او آغاز می شود .
زمانی که از رابطه یا ارتباط صحبت می شود , سخن از ارتباط دو انسان است که بطور متقابل و دوجانبه بایکدیگر رابطه دارند . منظور ازارتباط این است که مربیان و معلمان احساسات ,‌انتظارات و ‌نگرش های خود نسبت به دانش آموزان را بیان می کنند و به طور متقابل احساسات , انتظارات و نگرش های او را درک می کنند و مورد توجه قرار می دهند .
بنابراین اگر رابطه ” مربی ـ معلم “ با دانش آموز نادرست است ,‌قبل از هرگونه اقدامی باید ریشه یابی کنیم . چرا؟
کودکی که با او رابطه ی انسانی ,‌رفاقت و دوستی برقرار شده است , احساس امنیت روانی ,‌اعتماد به نفس و پذیرش می کند . ‌از این رو مهارت برقراری ارتباط , رابطه ی انسانی با انسان دیگر است . بنابراین :
برقراری رابطه انسانی با کودک , ضروری ترین و حیاتی ترین مرحله ی تعلیم و تربیت به شمار می آید و
بدانید که نوجوان امروز , کودک دیروز و جوان فردا است .
● اصول برقراری ارتباط :
۱) اصل دانایی
۲) اصل آموزش پذیری و تربیت پذیری
۳) اصل آشناسازی با واقعیت ها
۴) اصل اعتدال
۵) اصل اغماض و انعطاف پذیری
۶) اصل الگوپذیری و تقلید
۷) اصل اهمیت بازی
۸) اصل ایجاد امنیت روانی
۹) اصل برخورد مثبت و مثبت فکر کردن
۱۰) اصل برقراری ارتباط عاطفی و کلامی
۱۱) اصل پاسخگویی به پرسش های کودک و نوجوان
۱۲) اصل پذیرش و احترام متقابل
۱۳) اصل پرهیز از برچسب زدن و پیش داوری
۱۴) اصل پرهیز از خجالت دادن و سرزنش کردن
۱۵) اصل پرهیز از دستور دادن و تهدید کردن
۱۶) اصل پرهیز از مشاجره
۱۷) اصل تشویق و تایید کردن
۱۸) اصل تعدیل انتظارها باتوانایی های کودک و نوجوان
۱۹) اصل توجه به تفاوت ها و شباهت های فردی
۲۰) اصل توجه به نیازهای همه جانبه
۲۱) اصل ثبات عاطفی
۲۲) اصل خود تصمیم گیری و مشارکت
۲۳) اصل خودشناسی
۲۴) اصل خودنمایی مطلوب و ابراز وجود
۲۵) اصل رازداری
۲۶) اصل شناخت و آگاهی
۲۷) اصل شکیبایی و بردباری
۲۸) اصل صداقت و اعتماد
۲۹) اصل عامل بودن و عمل گرایی
۳۰) اصل قاطع و جدی بودن
۳۱) اصل محبت
۳۲) اصل مستقل سازی
۳۳) اصل مسوولیت پذیری
۳۴) اصل مهار احساسات
۳۵) اصل هماهنگی عاملان تربیت
● سخن آخر
سخن آخر این که هیچگاه از یاد خدا غافل نشوید و بدانید که کودک امانت الهی نزد شما است و شما موظف هستید از این امانت الهی به بهترین وجه مراقبت و نگهداری کنید .
درارتباط با کودک همواره باید خداوند متعال را ناظر و حاضر دانست و درگفتار و رفتار این اعتقاد را باید نشان داد . ( اصل خدامحوری ) از سوی دیگر باید عاشق بود و کودک را دوست داشت . دریک کلام باید :
باکودک و نوجوان رفیق بود و با او براساس رفق و مدارا رفتار کرد . معلمان و مربیان و مدیران موفق کسانی هستند که با اطرافیان خود رابطه انسانی برقرار می کنند و همواره توکلشان به خدا است و از حضرت دوست یاری می جویند .

دکتر احمد به پژوه
کارشناسی مشاوره دوره عمومی
منبع :‌اصول برقراری رابطه انسانی با کودک و نوجوان

منبع : بانک مقالات ارتباطات اجتماعی