سرگذشت ماده ای که جهان را تغییر داد

نفت ماده ای است که در سال ۱۸۵۰ به طور تصادفی توسط ساکنان منطقه پنسیلوانیای آمریکا کشف شد. به علت وفور این ماده در آن منطقه مقادیر زیادی از آن از درون زمین می جوشید و مردم منطقه آن را به طور ابتدایی جمع آوری می کردند.
شخصی به نام جورج بیسیل که انسانی دوراندیش بود از منطقه فوق دیدار کرد و پس از بازگشت از منطقه فوق به جیمز تاونسند (james townsend) از دوستانش که رئیس بانک نیوهاون (new heaven) بود درباره ماده ای که اهالی منطقه برای درمان بسیاری از بیماری ها به کار می گرفتند اطلاعاتی ارائه کرد.
این دو به این فکر افتادند که چگونه می توان از این ماده به جای روغن های گیاهی و حیوانی و زغال سنگ استفاده کرد که منبع اصلی تولید انرژی به شمار می رفتند. آنها تصمیم گرفتند برای اکتشاف این ماده به بررسی های عمیقی بپردازند زیرا گمان می کردند چه بسا این ماده ارزان تر از سایر مواد مورد استفاده، تولید و استخراج شود.
آنها با پروفسور بنیامین سیلیمان (Benjamin silliaman) که استاد علم شیمی در دانشگاه ئیل آمریکا بود درخصوص بررسی خواص ماده فوق در سال ۱۸۵۴ به توافق رسیدند و متعهد شدند که مبلغ ۵۲۶ دلار به وی پرداخت کنند. پس از گذشت شش ماه، سیلیمان به تاونسند وبیسیل اعلام کرد که تحقیقاتش کامل شده است و در قبال دریافت مبلغ توافق شده نتایج پژوهش هایش را در اختیار آنها قرار خواهد داد اما به علت عدم وجود مبلغ مذکور پروفسور سیلیمان باوجود آن که ۱۰۰ دلار به عنوان بیعانه دریافت کرده بود از ارائه گزارش به آنها خودداری کرد اما آن دو توانستند باقی مانده مبلغ فوق را در ۱۶ آوریل سال ۱۸۵۵ به پروفسور سیلیمان پرداخت و گزارش و نتایج پژوهش را دریافت کنند. نتایج این پژوهش همگان را شگفت زده کرد و نقطه تحول بزرگی در آغاز صنایع نفتی بود. نتایج بررسی نشان داد که با تصفیه این ماده و با قرار دادن آن در درجات دمایی مختلف مواد ارزشمندی را می توان به دست آورد که از کربن و هیدروژن تشکیل شده است و می توان از آنها برای روشنایی و منبع انرژی به جای زغال سنگ استفاده کرد. به طور کلی می توان گفت که بیسیل توانست به طور اتفاقی با استفاده از این ماده جهان را وارد عصر جدیدی کند و اگر گفته شود وی پدر صنعت نفت جهان است حرفی به گزافه گفته نشده است.
بیسیل و تاونسند در ادامه تصمیم گرفتند تا سرمایه های لازم را برای بهره برداری از این ماده تهیه کنند. آنها در یکی از هتل های نیوهیفن اقامت داشتند که با شخصی به نام ادوین در یک ملاقات به بحث و گفت وگو درباره ماده کشف شده پرداختند و توافق کردند که برای کشف و شناخت بهتر این ماده وارد عمل شوند آن دو توافق کردند که دریک را به منظور بررسی و پژوهش درباره نفت به ایالت پنسیلوانیا بفرستند. دریک پس از سفری طولانی در دسامبر سال ۱۸۵۷ از نیوهیفن به پنسیلوانیا رسید. وی به روستایی رسید که بسیار کوچک بود و تعداد ساکنانش ۱۲۵ نفر بیشتر نبود و تیتو سویل نام داشت و اهالی آن از فقر شدید رنج می بردند. دریک پس از چند ماه برای ارائه گزارشی درباره امکان حفر، کاوش و تولید نفت به نیوهیفن بازگشت و به بیسیل و تاونسند تعهد داد که به محض فراهم شدن اموال، شخصاً برای حفر و تولید نفت اقدام خواهد کرد.
دریک در بهار سال ۱۸۵۸ یک بار دیگر برای اجرای مأموریتی که برای اجرای آن تعهد داده بود به پنسیلوانیا رفت و بیسیل و تاونسند اولین شرکت نفتی را با نام sen eaoil تأسیس کردند. دریک در آغاز برای استخراج نفت شروع به حفاری دستی کرد اما پس از گذشت یک ماه تصمیم گرفت که از وسایل موجود در آن مکان برای حفاری استفاده کند. وی برای آغاز عملیات های حفاری از شرکایش درخواست کرد در پرداخت اول هزار دلار به وی بپردازند. بنابراین وی در بهار سال ۱۸۵۹ با ولیم اسمیت که یک حفار بود توافقنامه ای امضا کرد و او برای هر «پا» حفاری یک دلار دریافت می کرد. انتظار می رفت برای رسیدن به نفت به حفاری های عمیقی نیاز باشد و خصوصاً اقدامات حفاری در منطقه صخره ای به کندی به پیش می رفت به طوری که همگان امیدشان را از دست دادند و بیسیل و تاونسند در آگوست سال ۱۸۵۹ نامه ای به دریک فرستادند و از وی درخواست کردند که عملیات حفاری را متوقف کند، اما دریک مصمم بود که وظیفه و مأموریتش را کامل کند. در روز شنبه تاریخ ۲۷ آگوست سال ۱۸۵۹ با اکتشاف اولین چاه نفت در روستای (Titusville) پنسیلوانیا اتفاق مهمی در تاریخ صنعت نفت به وقوع پیوست که عمق این چاه ۶۹ «پا» بود. پس از آن فعالیت درباره حفاری به دلایل فنی به مدت یک روز متوقف شد اما اسمیت و دریک در ۲۹ آگوست ۱۸۵۹ برای استخراج نفت از نخستین چاه نفتی و ذخیره آن در بشکه های چوبی به محل حفر چاه بازگشتند.
● ورود نفت به عرصه سیاست
زمانی که چرچیل در سال ۱۹۱۱ وزیر کشور انگلیس بود از جمله سیاستمدارانی بود که به اهمیت استفاده از نفت به عنوان منبع انرژی پی برد و نیروی دریایی این کشور را مجبور کرد به جای استفاده از سوخت های سنتی و زغال سنگ از نفت به عنوان منبع انرژی استفاده کنند. اگرچه استفاده از نفت در آن زمان مشکلات زیادی را برای امپراتوری انگلیس ایجاد کرد اما فواید استراتژیکی برای انگلیس در پی داشت که چرچیل از آنها آگاهی داشت. همانطوری که چرچیل پیش بینی کرده بود طی قرن بیستم، جنگ جهانی اول، دوم و سایر جنگ ها نفت به عامل حاکمیت و قدرت تبدیل شد.
در آگوست سال ۱۹۹۰ یک بار دیگر نفت به مرکز و عامل درگیری در جهان تبدیل شد و صدام به کشور همسایه اش کویت حمله کرد. هدف اصلی صدام از این حمله غلبه بر ثروت های نفت آن کشور بود زیرا صدام با غلبه بر کویت مقادیر زیادی از منابع نفت جهان را در اختیار می گرفت و به یکی از قدرت های جهان تبدیل می شد و در این صورت جهان مجبور می شد تا تمام خواسته های صدام را قبول کند و در نتیجه تحول دراماتیکی در توازن قوای بین المللی ایجاد می شد. اما حمله به کویت مورد قبول کشورهای جهان و منطقه قرار نگرفت و تلاش هایی برای عقب نشینی صلح آمیز صدام از کویت انجام شد، اما این تلاش ها به شکست انجامید. در ادامه ۳۳ کشور به رهبری آمریکا هم پیمان شدند تا صدام را به عقب نشینی از کویت وادار نمایند.
در نیمه دوم قرن نوزده و در قرن بیستم تحولات عمده ای به وقوع پیوست و جهان از تکیه بر زغال سنگ تا حد زیادی چشم پوشی کرد و به نفت روی آورد که برخی از دلایل آن عبارت بود از: ظهور و توسعه سرمایه داری که نفت در آن بسیار مهم و باارزش است و همچنین ظهور صنایع بزرگ که بر نفت تکیه دارند و مسئله دوم این که نفت با استراتژی های ملت ها و سیاست ها و قدرت های جهانی ارتباط عمیقی پیدا کرده است. به طوری که در جنگ جهانی اول اهمیت نفت برای راه اندازی وسایلی که با استفاده از زغال سنگ کار می کردند مشخص شد. در جنگ جهانی دوم نیز نفت در روند و نتیجه جنگ تأثیرات عمده ای داشت. در طول دوران جنگ سرد درگیری هایی برای سیطره بر نفت میان شرکت های بین المللی و کشورهای در حال توسعه انجام شد. بحران سوئیس در سال ۱۹۵۶ نیز از جمله بحران هایی بود که در خصوص منابع نفتی ایجاد شد. اگر چه با پایان جنگ سرد تحولاتی در جهان ایجاد شد اما همچنان نفت کالایی استراتژیک بود که در سیاست های جهانی نقش بارزی ایفا می کرد. با استفاده از بنزین به عنوان یک محرک برای دستگاه ها تمدن جدیدی در قرن بیستم ایجاد شد و بدین ترتیب زغال سنگ به طور کامل از جهان صنعت به عنوان یک منبع انرژی رخت بربست اما نفت به پایه ای برای توسعه صنعت حمل و نقل و توسعه شهرها و روستاها تبدیل شد و زندگی بشریت را با تغییر و تحولات عجیبی روبه رو کرد. اکنون کشاورزی در جهان با نفت ارتباطی تنگاتنگ دارد و عامل تولید مواد پلاستیکی و شیمیایی به شمار می رود و در واقع نفت اساس تمدن فعلی به شمار می رود، تمدنی که در صورت خشک شدن چاه های نفت غافلگیر خواهد شد. اگر قرن بیستم را قرن نفت بنامیم حرفی به گزافه نگفته ایم.
● نفت و قرن بیست و یکم
اگرچه در قرن بیستم جهان تکیه شدیدی بر نفت داشت اما در قرن بیست ویکم شرایط در حال تغییر است. اکنون در جای جای جهان تلاش می شود تا استفاده از سوخت های وابسته به نفت و زغال سنگ به علت تولید دود، آلودگی هوا، مشکلات لایه ازن و تغییرات آب و هوایی کاهش داده شود. اکنون نفت به تخریب محیط زیست و تهدید زندگی نسل فعلی و نسل های آینده متهم می شود و تکنولوژی ها و امکانات جدید به دور شدن از نفت افتخار می کند. اما با تمام این تفاسیر بشریت حاضر نیست تا از خودروها و امکاناتی که با نفت کار می کنند دست بکشد و اکثر ملت های کشورها کاهش مصرف نفت را قبول نمی کنند. آنچه که اکنون مهم است عبارت است از حمایت از محیط زیست به بهترین شکل ممکن، پایبندی به رشد اقتصادی و فواید جوامع نفتی و حفظ سلامت انرژی. اگرچه پیش بینی می شود در قرن بیست ویکم کامپیوتر نقش غیرقابل انکاری ایفا کند اما صنعت نفت دارای تأثیرات زیادی بر اقتصاد جهان خواهد بود و حتی اگر منبع جایگزینی برای تولید انرژی پیدا شود باز هم نفت تأثیرگذاری خود را حفظ خواهد کرد. با نگاهی به مطبوعات و رسانه ها در می یابیم که نفت تنها کالایی است که همچنان بطور مستمر صفحات اقتصادی و صفحات اصلی آنها را به خود اختصاص می دهد.
در اوایل قرن بیست و یکم قصه نفت وارد دوره جدیدی می شود و حوادث سیاسی و نظامی در انتظار مناطق نفت خیز خواهد بود. بحران های موجود در نیجریه، الجزایر، سودان و سومالی از این جمله اند. منطقه خلیج فارس نیز از جمله مناطق ملتهبی است که یک سوم ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد و به این دلیل است که ناوگان های نظامی قدرت های بزرگ را در این منطقه ملاحظه می کنیم. گذشت زمان نشان خواهد داد که آیا نفت مایه آسایش کشورهای منطقه خاورمیانه را فراهم می کند و یا این که باعث ایجاد درگیری های جدید و ایجاد معضلاتی برای آنها خواهد شد.

مترجم: اسد شکورپور

منبع : روزنامه ایران