جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا
اوردوز توپیرامات
خانمی درتماس تلفنی با مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی(DPIC) اظهار داشت دختر ۱۸ سالهاش نیم ساعت قبل از تماس با مرکز، تعداد ۶ عدد قرص توپیراماتTopiramate ۲۵ میلیگرمی را به قصد خودکشی مصرف نموده است. بیمار سابقهی ابتلا به افسردگی داشته است ولی فاقد سابقهی ابتلا به سایر بیماریها از جمله بیماریهای کبد، کلیه، عروق قلبی میباشد.
در بررسیهای به عمل آمده مشخص گردید، در زمان تماس، بیمار دچار بیقراری و پرخاشگری بوده و فاقد هر گونه علامت و نشانهی بالینی دیگری میباشد.
توپیرامات یک مشتق سولفاماتهی منوساکارید D - فروکتوز میباشد. این دارو در طیف وسیعی از بیماریهای اعصاب و روان مانند: درمان تشنجات پارشیال (به عنوان درمان اولیه و یا کمکی به همراه سایر داروها)، تشنجات تونیک، کلونیک ژنرالیزهی اولیه در بزرگسالان و کودکان با سن بالاتر از ۲ سال، انواع سندرمهای صرعی، پیشگیری از حملات میگرن و درمان اختلالات دو قطبی، افسردگی، اسکیزوفرنی،PTSD و اختلالات مربوط به خورانش eating disorder مصرف میشود.
مکانیسم اثر این دارو به طور دقیق شناخته نشده است. مهار کانالهای سدیمی حساس به ولتاژ در نورونهای مغزی، مهار آزاد سازی اسیدهای آمینه تحریکی مانند گلوتامات در مغز و مهار گیرندههای نوع کاینیک اسید، افزایش میزان GABA در مغز، افزایش اثر مهاری نوروترانسمیتر GABA از طریق اتصال به گیرندههایGABA-A ، مهار اختصاصی ایزوآنزیمهای کربنیک انیدراز و مهار کانالهای کلسیمی نوع L از مکانیسمهای پیشنهادی در خصوص عملکرد دارو میباشد.
دارو ۱ تا ۴ ساعت بعد از مصرف خوراکی از دستگاه گوارش جذب میشود. فراهمی زیستی دارو از راه خوراکی، در حدود ۸۰ درصد و میزان اتصال دارو به پروتئینهای پلاسما در حدود ۱۵ درصد است. دارو دارای فارماکوکینتیک خطی و وابسته به دوز است.
توپیرامات در کبد به میزان کمی متابولیزه شده و تبدیل به ۶ متابولیت غیر فعال میشود. عمرنیمهی حذف دارو بین ۱۸تا ۲۳ ساعت میباشد که این زمان در صورت وجود بیماریهای کلیه در فرد افزایش مییابد. دارو تأثیر کمی بر آنزیمهای کبد دارد و بیشتر آن به صورت تغییر نیافته از راه ادرار دفع میشود. توپیرامات دارای محدودهی درمانی وسیع میباشد.
توپیرامات به خوبی توسط بیماران تحمل میشود. بیشتر عوارض جانبی دارو در دوزهای مصرف بالا گزارش شدهاند و با کاهش دوز، بسیاری از این عوارض جانبی تخفیف یافته و یا از بین میروند.
مهمترین عوارض جانبی مشاهده شده در بیماران مصرف کنندهی دوزهای درمانی دارو عبارتند از: تهوع و استفراغ، یبوست، اسهال، پارستزی، اختلالات شناختی، سردرد، سرگیجه، آتاکسی، خواب آلودگی، ضعف، تاری دید، دوبینی، نیستاگموس، کاهش اشتها، کاهش وزن، سنگهای کلیه، استئومالاسی.
از عوارض نادر ولی جدی دارو نیز میتوان به اسیدوز متابولیک، هیپرترمی، گلوکوم حاد، الیگوهیدروز و تضعیف مغز استخوان اشاره نمود.
علائم ونشانههای مسمومیت در اثر مصرف مقادیر بیش از حد دارو شامل خواب آلودگی، ضعف، بیقراری، تاری دید، دوبینی، لتارژی، اختلالات شناختی، اختلال در تکلم و در برخی از موارد تشنج، اسیدوز متابولیک و تضعیف دستگاه تنفسی میباشد.
قابل ذکر است مسمومیت با توپیرامات جزء مسمومیتهای نادر دارویی بوده و اکثر گزارشهای موجود در این رابطه به بررسیهای موردی محدود میشوند. در بررسیهای انجام شده در خصوص موارد گزارش شده در اثر مصرف مقادیر بیش از حد توپیرامات به انجمن مراکز کنترل مسمومیت آمریکا در سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱، مشخص گردیده که بیش از نیمی از ۵۶۷ مورد بررسی شده، یعنی ۱/۶۲ درصد بیماران فاقد علائم و نشانههای بالینی بودهاند. در بررسی مذکور شیوع علائم و نشانههای بالینی در مسمومان عبارت بودند از: خواب آلودگی و لتارژی (۵/۱۵ درصد)، گیجی و سرگیجه (۹/۴ درصد)، تحریک پذیری (۹/۴ درصد)، گیجی (۹/۳ درصد)، تهوع (۶/۲ درصد) و استفراغ (۵/۲ درصد). در این بررسی، بیماران علامت دار دارای میانگین سنی بالاتر نسبت به بیماران بدون علامت (Asymptomatic) بودهاند. در این بررسی اثرات سمی و جدی ناشی از مصرف مقادیر بیش از حد توپیرامات مانند تضعیف سیستم عصبی مرکزی و تنفسی و اسیدوز پایدار در بیماران مشاهده نگردید.
در یک گزارش موردی دیگر، متعاقب مصرف عمدی ۱۰۰ میلیگرم توپیرامات در یک خانم ۱۷ ساله، علائم و نشانههای مصرف بیش از حد به صورت بیقراری، پرخاشگری، اختلال در جهتیابی، اختلال در تکلم (به صورت Echolalia) و گیجی ایجاد شد.
باتوجه به موارد ذکر شده مشخص میگردد که اکثر مسمومیتهای ناشی از مصرف مقادیر بیش از حد توپیرامات جزء مسمومیتهای با شدت خفیف تا متوسط میباشد. از این رو باتوجه به عدم وجود آنتی دوت اختصاصی، اقدامات درمانی در بیماران مسموم با این دارو شامل انجام درمانهای علامتی - حمایتی میباشد.
از القا تهوع و استفراغ در بیماران مسموم علامتدار - با توجه به احتمال بروز کاهش سطح هوشیاری- باید حتیالامکان خودداری گردد. هر چند در برخی مقالات باتوجه به قابلیت کم اتصال توپیرامات به زغال فعال تجویز آن با تردید مواجه شده است با این وجود، تجویز زغال فعال شده در درمان مسمومیتهای خوراکی با این دارو به ویژه در مسمومیتهای همراه با سایر داروها مؤثر است. لاواژ معده به عنوان یکی از بهترین روشهای آلودگیزدایی در مسمومیت با دوزهای بالای این دارو میباشد. در بررسی انجام شده روی مسمومان در اثر مصرف دوزهای بیش از حد دارو، مشخص شد که انجام اقدامات آلودگیزدایی در بهبود سرانجام بیماران مؤثر است.
درصورت بروز اسیدوز متابولیک تجویز بیکربنات سدیم ضروری است. درمان تشنج ناشی از دارو نیز با استفاده از پروتکلهای استاندارد دارو درمانی تشنج صورت میگیرد. سایر علائم و نشانههای مسمومیت باید به صورت علامتی و حمایتی درمان شوند.
استفاده از همودیالیز و سایر روشهای حذف خارج بدنی هر چند ممکن است باعث کاهش میزان تراز سرمی دارو گردند، بااین وجود با توجه به مخاطرات به کارگیری این روشها برای بیمار و شدت کم تا متوسط اکثر این نوع مسمومیتها، لذا در درمان این نوع مسمومیتتوصیه نمیشوند.
قابل ذکر است پیش آگهی مسمومیت خوب بوده و در صورت اتخاذ تدابیر درمانی و به موقع اکثر بیماران بدون گذاشتن عارضهی پایداری درمان میشوند.
در مورد مطرح شده، با توجه به بروز بیقراری در بیمار مذکور، توصیه شد هرچه سریعتر جهت انجام اقدامات درمانی و کنترل هر چه بیشتر به یک مرکز درمان مسمومیتها مراجعه نمایند.
منابع در دفترنشریه میباشد.
دکتر کامبیز سلطانی نژاد
سم شناس
دکتریسنا بهمنش
داروساز
دکتر کامبیز سلطانی نژاد
سم شناس
دکتریسنا بهمنش
داروساز
منبع : هفته نامه پزشکی امروز
همچنین مشاهده کنید