پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا

چهره افسانه یی حزب الله


چهره افسانه یی حزب الله
گرچه در مورد عماد مغنیه کمتر اطلاعاتی روشن یا دقیق است و بیشتر اطلاعاتی ضد و نقیض و پراکنده وجود دارد، اما اظهارنظرهای دوستان و دشمنان او به اندازه کافی گویا بوده و شخصیت پیچیده و بی نظیر او را نشان می دهد. کسی که به تعبیری «چهره پنهان» حزب الله لبنان بود و در سه دهه گذشته نقشی محوری را در تاسیس و تداوم حیات این گروه داشت. ساعت ۳۰/۲۲ روز سه شنبه ۲۳ بهمن ماه انفجاری در منطقه «کفر سوسه» دمشق رخ داد که بلافاصله نیروهای امنیتی سوریه به محل انفجار هجوم آورده پیکر قربانیان را از یک اتومبیل میتسوبیشی نقره یی رنگ که دیگر چیزی جز یک آهن پاره از آن باقی نمانده بود خارج کردند. همان ماموران با انتقال اجساد توانستند به کمک همکاران شان آهن پاره های باقی مانده را هم با خود برده و صحنه را کاملاً پاکسازی کنند.
تقریباً تا ظهر روز بعد خبری که بر روی تلکس ها می رفت حکایت از یک انفجار ساده داشت که در آن سه تن کشته شده اند اما اعلام رسمی حزب الله ناگهان پرده ها را کنار زد و نشان داد که هدف این انفجار شهادت یکی از بزرگ ترین رهبران نظامی و تشکیلاتی حزب الله یعنی عماد مغنیه بوده است؛ فردی که او را «فرمانده شیعی» می دانستند و از سوی ۲۴ کشور تحت تعقیب بود و امریکا و اسرائیل برای دستگیری اش ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بودند.
● در هاله یی از ابهام
به دلیل مسائل امنیتی که لازمه فعالیت افرادی چون عماد مغنیه بوده است، چهره واقعی او در هاله یی از ابهام قرار دارد و به میزانی که دوستانش بر ستایش و تمجیدهای کلی تکیه می کنند، مخالفان و دشمنان مغنیه برگی بر اتهامات او می افزایند، به گونه یی که به تصور دشمنان مقاومت لبنان او در تمام خرابکاری ها و اقدامات تروریستی دو دهه اخیر در لبنان و حتی برخی مناطق دیگر حضوری مستقیم داشته است؛ مساله یی که باور آن تا حدودی دور از ذهن می نماید. با این حال از لابه لای تمام اطلاعات ضد و نقیض که در مورد او وجود دارد می توان گفت عماد فایز مغنیه(۴۶ ساله) ملقب به «الحاج رضوان» در ۷ دسامبر ۱۹۶۲ میلادی در خانواده یی کشاورز در شهر صور واقع در جنوب لبنان متولد شد. خانواده او پس از صور به بیروت نقل مکان کرد و در جنوب این شهر ساکن شد.
عماد دوران ابتدایی تحصیل خود را در بیروت گذراند و برای تحصیلات عالی وارد دانشگاه امریکایی لبنان شد. در کنار تحصیل به فعالیت های سیاسی و مذهبی روی آورد و به دلیل داشتن اصل و تباری فلسطینی در اواخر دهه ۹۰ وارد «نیروی ۱۷» وابسته به جنبش فتح شد. گفته می شود مهارت او در تک تیراندازی موجب شد در زمره افسران محافظ فتح درآمده و به عنوان محافظ شخصی کسانی چون یاسر عرفات، ابوایاد و ابوجهاد فعالیت کند. پس از خروج فلسطینی ها از بیروت در سال ۱۹۸۲ عماد مغنیه ابتدا به جنبش «امل» و سپس «حزب الله» پیوست. برخی منابع ذکری از تحصیلات دانشگاهی او نیاورده و می گویند دوره دبیرستان را نیمه تمام رها کرد و به سفر حج رفت. به همین دلیل دیگرانغبه قولی نصراللهف به او لقب «الحاج» دادند.
این نکته نشان می دهد که عماد مغنیه و سیدحسن نصرالله از دوستان قدیمی و هم دوره بوده اند که در کنار سیدعباس موسوی از بنیانگذاران جنبش حزب الله یک مجموعه سه نفره را تشکیل می دادند. از این مجموعه تنها سیدحسن باقی مانده است. مغنیه مدتی را هم به عنوان محافظ شخصی سیدمحمد حسین فضل الله از مراجع بزرگ شیعه در لبنان سپری کرد. در سال ۱۹۸۵ برادر بزرگش «جهاد» در یک حادثه سوءقصد نافرجام به جان فضل الله کشته شد، زیرا آن زمان جهاد به جای عماد مسوولیت حفاظت از علامه را برعهده داشت. برادر دیگر او یعنی «فواد» نیز در یک انفجار که هدف از آن ترور عماد مغنیه بود، کشته شد و عماد از این حادثه جان سالم به در برد.
گفته می شود عماد مغنیه در بیست سالگی به ایران آمد و مدتی در ایران بود. درباره این دوره از زندگی مغنیه اطلاعات روشنی در اختیار نیست و تنها دشمنان او مطالبی را عنوان می کنند که نمی توان از صحت یا سقم آنها مطلع شد. به طور مثال می گویند او مدتی را در حوزه های علمی ایران تحصیل کرده است. با تحولات لبنان و شکاف در جنبش امل ظاهراً عماد مغنیه به کمک سیدعباس موسوی و سیدحسن نصرالله هسته اولیه گروه جدیدی را می سازند که در ابتدا «امل اسلامی» و بعدها حزب الله لبنان نام گرفت. تشابه ظاهری آرم این گروه و سپاه پاسداران ایران به اندازه کافی تشابه ایدئولوژیک و تشکیلاتی این دو سازمان را نشان می دهد. بعضی منابع از این هم پا را فراتر گذاشته و می گویند مغنیه در تاسیس «سازمان جهاد اسلامی فلسطین» و «ارتش المهدی» عراق نیز نقش محوری داشته است. در همین رابطه برخی او را متعلق به خاندان نویسنده و روشنفکر مسلمان لبنانی محمدجواد مغنیه می دانند و برخی این موضوع را رد می کنند.
● الحاج روباه
یکی از صفت هایی که به مغنیه می دهند در واقع از نوعی مرموز بودن فعالیت های او و ناتوانی دستگاه های اطلاعاتی جهان در دستگیری و شکار او حکایت می کند. فعالیت های مغنیه نیز نسبت به شخصیت او از ابهام و تناقض های بیشتری برخوردار است. وقتی خبر ترور مغنیه تایید شد، راشد الغنوشی از روشنفکران تونسی برای سیدحسن نصرالله پیام فرستاد. در عراق مقتدا صدر ضمن ارسال پیام تسلیت، سه روز عزای عمومی اعلام کرد و رهبران حماس (در غزه و سوریه) از مقام او تجلیل کردند و حتی در غزه مراسمی به مناسبت «شهادت او» برگزار شد و شخصیت های فلسطینی هوادار حماس در آن به ایراد سخن پرداختند و او را یک شخصیت فلسطینی و قهرمان مبارز با اسرائیل دانستند. در ایران، مقام معظم رهبری پیامی مهم خطاب به نصرالله فرستادند و نمازگزاران تهرانی برای تجلیل از او دست به تظاهرات زدند. در مراسم تشییع پیکر او در لبنان، وزیر خارجه ایران به عنوان یک مقام رسمی شرکت و در آن به سخنرانی پرداخت. اینها هم تا حدودی اهمیت و گستره فعالیت های مغنیه را نشان می دهد.
با این حال دقیقاً معلوم نیست مغنیه در طول حیات سیاسی و امنیتی خود به خصوص از ابتدای تاسیس جنبش حزب الله تاکنون در چه فعالیت یا عملیاتی مشارکت مستقیم یا غیرمستقیم داشته است. منابع نزدیک به او به دلایل امنیتی در این باره هیچ نمی گویند و تنها به این بسنده می کنند که او مجاهدی مخلص بود و نقشی قهرمانانه داشت. همین امر راه را بر اتهام ها و شایعات دشمنان مغنیه می گشاید تا در ورای هر حادثه یی حتی بمب گذاری های ترکیه و الخبر عربستان دست های پنهان او را نشان دهند حال آنکه ممکن است او در چنین عملیاتی هیچ نقشی نداشته باشد. جالب این است که گفته می شود او توسط سازمان های اطلاعاتی و امنیتی ۲۴ کشور تحت تعقیب بود و در واقع این امر نشان می دهد که از سوی ۲۴ کشور در مظان اتهام قرار داشت.
امریکایی ها او را متهم می کنند در انفجار سفارت امریکا در بیروت (آوریل ۱۹۸۳) که ۶۳ امریکایی و لبنانی را کشت و انفجار مقر نیروهای دریایی امریکا در بیروت که منجر به کشته شدن ۲۴۱ امریکایی شد، شرکت داشته است. فرانسوی ها مغنیه را متهم به انفجار اردوگاه سربازان فرانسوی در دره بقاع می کنند که قتل ۵۸ فرانسوی را به دنبال داشت. امریکایی ها همچنین مدعی شده اند مغنیه در ربودن هواپیمای TWE از فرودگاه بیروت (۱۹۸۵ م) دست داشت که طی آن یکی از نظامیان امریکایی کشته شد. کویتی ها غکه از حادثه ترور او هم ابراز خرسندی کردندف می گویند مغنیه مسوول ربودن هواپیمای ۷۴۷ بوئینگ این کشور است که در حال پرواز از بانکوک به کویت می رفت و سرانجام مجبور به فرود اضطراری در الجزایر شد. سعودی ها نیز او را به دست داشتن در «الخبر» متهم می کنند که در سال ۱۹۹۶ منجر به قتل ۱۹ سرباز امریکایی در خاک عربستان سعودی شد. در همین حال اسرائیلی ها می گویند وی در حادثه انفجار مرکز یهودیان در پایتخت آرژانتین دست داشته است.
همچنان که اشاره شد منابعی معتقدند مغنیه در نقش «جهاد سازندگی» در سودان فعالیت داشت. حتی برخی منابع می گویند ابتکار ربودن دو سرباز اسرائیلی در سال ۲۰۰۶ توسط یک گروه از نیروهای حزب الله به وسیله مغنیه و در سالگرد تولد او ارائه شد. در پی این اقدام بود که اسرائیل جنگی تمام عیار را علیه لبنان به مدت ۳۳ روز به راه انداخت و طی آن صدها نفر لبنانی و اسرائیلی کشته شدند. می گویند مدیریت عملیات این جنگ که به پیروزی حیرت آور حزب الله منجر شد برعهده مغنیه بود. سعودی ها در مورد مغنیه کتابی نوشته اند که او را «بن لادن شیعی» معرفی می کند.
● پس از ترور
پس از ترور عماد مغنیه ایالات متحده با صدور بیانیه یی گفت؛ «جهان بدون مغنیه جهانی بهتر خواهد بود.» همین اظهارات را علامه سیدمحمدحسین فضل الله در لبنان به این صورت پاسخ گفت که «جهان بدون امریکا بهتر خواهد بود.» اسرائیل در رابطه با ترور وی هیچ اطلاعیه یی صادر نکرد و در بعضی اظهارات گفت؛ «گرچه خوشحال است» اما در این حادثه دست نداشته است. با این وجود روزنامه های اسرائیلی تیتر زدند. «حساب حزب الله تصفیه شد» همچنین برخی از روزنامه های دست راستی او را به «مالک اشتر» تشبیه کردند. در لبنان مقامات رسمی این کشور حادثه ترور مغنیه را به سیدحسن نصرالله تسلیت گفتند و «مادر شهید مغنیه» در اظهاراتی این حادثه را به نصرالله تبریک و تسلیت گفت و یادآور شد از این متاسف است که فرزند دیگری ندارد تا در راه خدا تقدیم کند، زیرا سه برادر مغنیه یکی پس از دیگری ترور شده بودند. دبیرکل جنبش حزب الله در مراسم تشییع پیکر مغنیه، سخنان آتشینی ایراد کرد که از آن خشم و درد می بارید.
سیدحسن نصرالله گفت با این ترور صهیونیست ها مرزهای طبیعی نبرد را پشت سر گذاشته اند و به تعبیری از پشت خنجر زده اند. وی تهدید کرد که او هم جنگی بدون مرز را آغاز خواهد کرد و گرچه وزیر خارجه اسرائیل تهدید نصرالله را عادی تلقی کرد و گفت؛ «ما راه مقابله با این تهدیدها را می دانیم» اما تمام مرزهای شمالی و جنوبی اسرائیل به حالت آماده باش درآمد. اسرائیل به تمام سفارتخانه های خود در جهان هشدار داد تا مراقب باشند و امریکا تهدیدهای نصرالله را «خطرناک» توصیف کرد. نصرالله در سخنرانی خود طی تحلیلی ترور مغنیه را در چارچوب جنگ ۳۳ روزه قرار داد و گفت این جنگ همچنان ادامه دارد و تا این لحظه آتش بس اعلام نشده است. به گفته نصرالله «این جنگ به صورت سیاسی و رسانه یی و مادی و امنیتی ادامه دارد» و این در واقع روشن ترین تحلیل از ترور مغنیه بود. به بیانی دیگر عماد مغنیه نماد آهنین حزب الله لبنان و یکی از بازوهای قدرتمند نفوذ منطقه یی بود که به طرز غیرمنتظره و بی سابقه یی آن هم در یک کشور دوست و برادر ترور شد. اگر به گفته حزب الله و به تایید برخی منابع غربی این ترور توسط موساد صورت گرفته باشد، قدرت نفوذ سازمان اطلاعاتی اسرائیل در سوریه را نشان داده و همچنین می تواند حاکی از آن باشد که به تعبیر نصرالله اسرائیل عملیات هدفمند خود را از مرزهای رسمی به مرزهای نامرئی کشانده است.
به اعتقاد نصرالله مغنیه در چارچوب جنگی منطقه یی و حتی ایدئولوژیک و تاریخی در خارج از مرزهای رسمی و جغرافیایی ترور شده است. بنابراین اگر وی نیز به عنوان رهبری جنبش حزب الله بخواهد یا بتواند این نبرد را به خارج از مرزهای رسمی بکشاند، منطقه خاورمیانه باید در آینده شاهد دور تازه یی از حوادث تروریستی نظیر دهه های گذشته باشد. شاید همین ابراز نگرانی باشد که فواد سنیوره نخست وزیر لبنان را بر آن داشت تا بلافاصله اعلام کند جنگ بدون مرز با اسرائیل به نفع لبنان نخواهد بود. در واقع سنیوره می خواهد بگوید حاضر نیست کشورش را درگیر چنین جنگی کند. با این حال حوزه فعالیت و تنش های چنین جنگ سردی که در یک سر آن ایران و سوریه و نیروهای هم پیمان قرار دارند و در سر دیگرش امریکا و کشورهای غربی و دولت های هم پیمان عرب آنها ایستاده اند، فراتر از آن چیزی است که امثال سنیوره بتوانند برای آن تعیین تکلیف کنند. بلافاصله پس از این حادثه تروریستی بود که ایران مذاکرات خود با امریکا بر سر موضوع عراق را به حالت تعلیق درآورد... به تعبیر دیگر این جنگ سرد منطقه یی از عراق تا لبنان کشیده شده و در صورتی که تهدید سیدحسن نصرالله جدی باشد می توان نتیجه گرفت که با ترور مغنیه وارد مرحله تازه یی خواهد شد.تاکنون به جز موارد امنیتی، سیاسی و فرهنگی این جنگ به لحاظ نظامی در محدوده جغرافیایی خاصی جریان داشت که مهم ترین عرصه های آن فلسطین و لبنان بود. در این میان برخی ترور مغنیه را در چارچوب روابط سوریه با هم پیمانان منطقه یی اش ارزیابی می کنند و آن را مرتبط با اختلافات بین سوریه با گروه هایی می دانند که از سوی غرب متهم به حمایت از آنهاست. با این وصف سوریه به شدت چنین امری را رد می کند و قول داده است که هر چه سریع تر با دلایل قاطع و مستند عاملان این ترور را معرفی کند. مقامات سوری می گویند در این رابطه چند فلسطینی را بازداشت کرده اند و تحقیقات در این زمینه جریان دارد.
به این ترتیب باید تا اعلام رسمی نتیجه این تحقیقات صبر کرد. آن گاه بهتر می توان چشم انداز آینده تحولات منطقه پس از ترور مغنیه را مورد ارزیابی قرار داد.
محمدعلی عسگری
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید