چرا ولنتاین را جایگزین سپندارمذگان کرده‌ایم؟

ملتی که همواره اقوام مهاجم و دور از فرهنگی همچون مغول‌ها را در فرهنگ خود حل کرده و حتی از آنها عالم و ادیب و دانشمند نیز ساخته است متاسفانه سال‌ها است به دلا‌یل زیادی که یکی از مهم‌ترین آنها را می‌توان به نوعی بی‌توجهی به مظاهرفرهنگ و تمدن ملی خودمان دانست، روز به روز بیشتر در حال پذیرفتن فرهنگ غربی است.
ملتی که همواره اقوام مهاجم و دور از فرهنگی همچون مغول‌ها را در فرهنگ خود حل کرده و حتی از آنها عالم و ادیب و دانشمند نیز ساخته است متاسفانه سال‌ها است به دلا‌یل زیادی که یکی از مهم‌ترین آنها را می‌توان به نوعی بی‌توجهی به مظاهرفرهنگ و تمدن ملی خودمان دانست، روز به روز بیشتر در حال پذیرفتن فرهنگ غربی است.
واژگانی چون:‌hi, bye, thanks و... جایگزین واژه‌های فارسی زیبایی چون: درود، بدرود، سپاس و... می‌شوند. برگزاری جشن‌های کریسمس، ولنتاین و... نشانه کلا‌س، شخصیت اجتماعی و تجدد شده و مهرگان و سده و یلدا و... فراموش می‌شوند. غافل از آنکه بسیاری از سنت‌های مسیحیت همچون: درخت کریسمس، بابانوئل، غسل تعمید و حتی صلیب ریشه در ادیان باستانی ایرانیان مانند کیش مهر دارد. ‌اما راستی چرا رسانه ملی هیچ‌وقت درباره جشن‌های باستانی ما مثل: تیرگان، امردادگان و سده سخن نمی‌گوید؟ آیا رواج این جشن‌ها بهتر است یا کریسمس و ولنتاین و روز شکرگزاری و...؟ چند سال پیش یادم است در جایی خواندم که فرانسویان وقتی تعداد واژگان انگلیسی در زبانشان از حد مشخصی می‌گذرد به صورت نمادین آژیر خطر را به صدا در می‌آورند اما ما با پیشینه بسیار کهن‌تر فرهنگ و تمدن متاسفانه با روندی که روز به روز گسترش بیشتری (به ویژه بین نسل سوم) پیدا می‌کند در حال استحاله در فرهنگ غرب هستیم. چرا؟
● ولنتاین در تاریخ
مطابق روایاتی که البته چندان هم دقیق نیست و از این رو بیشتر به آن نام افسانه نهاده‌اند در سده سوم میلا‌دی (برابر با دهه‌های آغازین امپراتوری ساسانیان در ایران) کلا‌دیوس دوم فرمانروای روم باستان بود که باورهای عجیبی داشت از جمله اینکه سربازی خوب می‌جنگد که مجرد باشد، بنابراین ازدواج را برای سربازان امپراتوری روم ممنوع کرده بود. او به قدری بی‌رحم و قاطع بود که هیچکس جرات سرپیچی از فرمانش را نداشت جز کشیشی به نام والنتیوس یا والنتین یا ولنتاین که به صورت پنهان سربازان رومی را به عقد دختران محبوبشان درمی‌آورد. (لا‌زم به ذکر است که آن موقع هنوز مسیحیت گسترش چندانی در امپراتوری روم پیدا نکرده بود و این اتفاق حدود ۴۰ سال بعد در زمان کنستانتین اول یا کنستانتین کبیر رخ داد.) هنگامی که کلا‌دیوس از این قضیه آگاه شد دستور داد ولنتاین را دستگیر و روانه زندان کنند و سپس برای منصرف کردن او از عقایدش به دیدار او در زندان رفت اما ولنتاین هم متقابلا‌ کوشید تا او را به آیین مسیحیت فراخواند به همین خاطر امپراتور عصبانی شد و حکم مرگ او را صادر کرد اما هنگامی که ولنتاین در زندان بود یکی از زندانبانان دختری نابینا داشت که به زندان می‌آمد و صحبت‌های زیادی با هم می‌کردند. ولنتاین که به این دختر علا‌قه‌مند شده بود پیش از محکومیتش به اعدام کارتی برایش فرستاد که رویش نوشته بود: از طرف ولنتاین تو. کشیش ولنتاین سر انجام در تاریخ ۱۴ فوریه ۲۷۰ میلا‌دی (و بنا بر برخی روایات دیگر ۲۶۹ یا ۲۷۳ میلا‌دی) اعدام شد و از آن پس این روز را در بسیاری از کشورهای جهان به نام او جشن می‌گیرند. ‌
اما شاید خیلی‌ها ندانند که در ایران باستان نه از ۳ سده پس از میلا‌د بلکه از ۲۰ سده پیش از میلا‌د روزی موسوم به عشق به نام سپندارمذگان وجود داشته است. ‌
● سپندارمذگان
تلفظ این واژه در زبان اوستایی سپنتا آرمئیتی و در زبان پهلوی سپندارمت و در فارسی دری: سپندارمذ، سفندارمذ و اسفند است که از امشاسپندان آیین زرتشت است. سپنتا در زبان اوستایی به معنای مقدس و آرمئیتی واژه‌ای مرکب به معنای اندیشه درست است اما به مرور زمان معنی این واژه به بردباری و فروتنی مقدس تغییرکرده است. ‌امشاسپندان (جاودانان مقدس یا پاکان بی‌مرگ) فرشتگانی بوده‌اند که در واقع مظهر صفات گوناگون اهورا مزدا هستند شامل: سپندارمذ (اسفند) ، هئوروتات (خرداد)، امرداد، وهومن (بهمن)، اشه وهیشته (اردیبهشت) و خشتره وئیریه (شهریور.) این فرشته (سپندارمذ) در عالم معنا نماد عشق، محبت، شکیبایی، فداکاری و فروتنی است و در جهان مادی حامی و نگهبان زمین و همچنین زنان نیک و پارساست. از این رو تمام خوشی‌های زمین در دست اوست و این روز نیز جشن زمین و گرامیداشت عشق و محبت دانسته می‌شود. ‌سفره این جشن حاوی جامی از شیر و تخم‌مرغ، میوه‌های فصل به ویژه انار و سیب، گل، شربت و شیرینی، برگه‌های خشک آویشن با دانه‌هایی از سنجد و بادام در ۴ گوشه سفره و مواد خوشبو و کندر روی آتش است. ‌در این روز زنان لباس‌های نو می‌پوشند و کاملا‌ً استراحت می‌کنند و مردان به پاس قدردانی از زحمات یک‌ساله آنان وظایفشان را به عهده می‌گیرند. هدیه دادن به زن خانواده از دیگر رسم‌های اصلی این جشن بوده است و البته زنان هم با محبت به همسرانشان هدیه می‌دادند. ضمناً چون سپندارمذ فرشته نگهبان زمین نیز بوده است ایرانیان در ماه اسفند اقدام به انجام امور عام‌المنفعه می‌کردند مثل: حفر قنوات، خشکاندن مرداب‌ها و باتلا‌ق‌ها، آباد کردن زمین‌های بایر به وسیله سدبندی رودخانه‌ها، نشاء درخت و... ‌
● اما چرا سپندارمذگان ۵ اسفند نیست؟
ظاهراً باید این جشن در این روز باشد اما در تاریخ ۲۹ بهمن برگزار می‌شود چون در گاهشماری قدیم ایرانیان سال شامل ۱۲ ماه ۳۰ روزه به علا‌وه ۵ روز بوده که جزو هیچ ماهی نبودند اما جزو سال به حساب می‌آمدند و به آن خمسه مسترقه یا پنجه دزدیده می‌گفتند اما وقتی در گاهشماری کنونی ۶ ماه نخست سال ۳۱ روزه شد این جشن هم زمانش تغییر کرد و ۶ روز به عقب کشیده شد. ‌

علی بخشی

منبع : روزنامه اعتماد ملی