پنجشنبه, ۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 28 March, 2024
مجله ویستا


جشن ملی نوروز در تاجیکستان


جشن ملی نوروز در تاجیکستان
نوروز جشن بزرگ ایرانیان در بیش از پنج هزار سال پیش , امروز رونق بسیار گسترده تری نسبت به گذشته به خود در منطقه گرفته است . زیرا همگان به ارزش معنوی و جهانی این جشن ایرانیان پی برده اند . گستره این جشن شامل اقوام ایرانی تاجیک نیز می شود . تاجیکستان بخشی از خراسان بزرگ ایران محسوب می شود که در طی کمتر از سیصد سال اخیر توسط استعمار روس و انگلیس از بدنه ایران جدا شده است .
عید نوروز برای مردم تاجیکستان بخصوص بدخشانیان تاجیکستان عید ملی اجداد است و از آن به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می کنند و به اسم خیدیر ایام یعنی عید بزرگ معروف است.
مردم تاجیکستان در ایام عید نوروز خانه را پاک کرده و به اصطلاح خانه تکانی می کنند، همچنین ظروف خانه را کاملا" شسته و تمیز می کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز قبل از شروع عید نوروز بانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یک سر نیزه بالا آمد دو جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع آوری کرده اند و تا جشن نوروز نگاه داشته اند در جلوی خانه راست می گذارند. چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است.
پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده ای سعی دارد هر چه زودتر وسایل خانه را ب بیرون آورده و یک پارچه قرمز را بالای سردر ورودی خانه بیاویزد که این معنی همان رمز نیکی و خوشی ایام سال را در داخل خانه مرتب چیده و با باز کردن در و پنجره به نوعی هوای نوروزی و بهاری را که معتقدند حامل برکت وشادی است وارد خانه نماید.
در این سرزمین پختن شیرینی مخصوص و غذاهای متنوع جزء رسم و رسوم این ایام است، همچنین برگزاری مسابقاتی از قبیل، تاب بازی، تخم مرغ بازی، کبک جنگی، خروس جنگی، بزکشی، کشتی محلی نیز در این ایام به شادی آن می افزایدو یکی از غذاهای معروف این ایام باج نام دارد در این غذا کله پاچه گوسفند را با گندم پخته و دیگران را با آن مهمان می کنند.
از بیست و یکم مارس شروع کرده به مدت سه روز در تاجیکستان نیز از عید نوروز خجسته پی با برگزاری رسم و آیینهای مختلف با شکوه ویژه تجلیل به عمل می آید.
بیشتر پژوهشگران بر این نظرند که هرچند تجلیل نوروز در دوران شوروی پیشین در تاجیکستان ممنوع بوده است، ولی مردم این کشور توانسته اند جشن نوروز را به عنوان بخشی از فرهنگ و میراث نیاکان خود تا به امروز حفظ کند.
تجلیل نوروز که در تاریخ مردمان آریایی سابقه چند هزار ساله دارد، برای مردم تاجیکستان، یک جشن ملی و سنتی محسوب می شود.
هرچند مقامات وقت حزب کمونیست تاجیکستان در دوران شوروی در راه تجلیل جشن نوروز در این کشور موانع زیادی ایجاد می کردند، این جشن کاملا از میان نرفت و گذشته از این، در میان ساکنان مناطق مختلف این کشور نوروز به عنوان جشن پاکی و آغاز سال نو جایگاه ویژه ای کسب کرد.
محمود اکرامی، پژوهشگر ایرانی در این باره می گوید: "تاجیکستان حدود هفتاد سال زیر حکومت ننگین کمونیستی بوده است که سعی در تضعیف آیینها و روشهای ملی داشته است. هفتاد سال این حکومت گفته است که نوروز نباید باشد، ولی تاجیکان آن را نگه داشته اند. هفتاد سال گفته اند که نوروز سال نو نیست و یکم ژانویه سال نو است، ولی مردم تاجیک از نوروز به عنوان سال نو تجلیل کرده اند."
● گل گردانی نوروزی
از آمدن نوروز قبل از همه کودکان با برگزاری مراسم "گل گردانی" به دیگران پیغام می رسانند. این مراسم یک هفته قبل از نوروز، یعنی در اوائل دهه دوم ماه مارس از سوی گروهی از کودکان که در دست گلهای سیه گوش، بایچیچک یا نوروزی دارند، اجرا می شود.
این کودکان به هر منزل مسکونی نزدیک شده و با قرائت شعرهایی فرارسی فصل بهار را به صاحبان آن خاندان شادباش می گویند:
گل آوردم از اون پایان
خبرت می کنم دهقان
بته غله به گلگردان
بهار نو مبارک باد!
گل زردک ثنا می گه
ثنای مصطفی می گه
به هر پهلو خدا می گه
بهار نو مبارک باد!
در پاسخ به تبریکات کودکان صاحب خانه ها به آنها مقداری گندم، نخود، نسک و انواع دیگر محصولات غله یا شیرینی اهدا می کنند و کودکان با جمع آوردن عیدی خود این مواد را به منزل یکی از دوستان می برند و صاحب منزل برای آنها غذای نوروزی آماده می کند.
● سمنک در جوش، ما کفچه زنیم
آمادگی مردم برای تجلیل از نوروز با تمیز کردن منزل و اطراف محل آغاز می شود که این مراسم "خانه تکانی" است. مهم ترین غذای نوروزی سمنک یا سمنو است که توسط زنان با یک خوشحالی و نشات و شادمانی آماده می شود.
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم،
دیگران در خواب، ما دفچه زنیم!
سمنک بوی بهار است،
سمنک رمز بهار است،
عید نوروزی مبارک!
عید نوروزی مبارک!
سمنک در جوش ما کفچه زنیم،
دیگران در خواب ما دفچه زنیم!
به جز از سمنک که رمز بهار است، سفره نوروزی با هفت نوع غذا، که هفت سین نام دارد، آرا داده می شود.
● آتش پرک به جای چارشنبه سوری
"آتش پَرَک" از دیگر آیینهای نوروزی است که به هنگام فرا رسیدن نخستین روز ماه فروردین یا سال نو صورت می گیرد. سه گلخن (مشعل) از چوب درخت سرو روشن کرده می شود و مردم، بخصوص جوانان و دختران از بالای شعله اتش می جهند و "سرخی تو از من و زردی من از تو!" می گویند و به آین وسیله کینه و کدورت و غم و درد خود را بیرون می کنند.
در نخستین روز نوروز که در تاجیکستان ۲۱ مارس است، مراسم "جفت براران" صورت می گیرد و به این دلیل از نوروز به عنوان عید بهار و آغاز کشت و کار برای کشاورزان نام می برند.
مراسم و آیینهای نوروزی در تاجیکستان، ایران و افغانستان ویژگیهایی دارد. به این دلیل دادِخدا سیم الدین اف، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان بر این نظر است که هم اکنون برای به یک جشن واقعا ملی تبدیل دادن نوروز بید برنامه ویژه ای تهیه شود.
پروفسور سیم الدین اف افزود: "در گذشته یک سنت مشترک تجلیل از نوروز میان مردم ( آریایی ایران بزرگ ) وجود داشت. در تاجیکستان ، ایران ، افغانستان ، آذربایجان و ارمنستان ویژگیهای محلی تجلیل نوروز وجود داشت و هنوز هم رایج است. آین سنتها را باید احیا کرد و تمامی این سنن را در یک سنت مشترک برای تجلیل از نوروز آماده کرد، تا مراسمهای تاریخی تجلیل از نوروز به وجود بیاید."
● گلگشت نوروزی در دوشنبه
در همین حال، امروز هزارها تن از ساکنان شهر دوشنبه و حومه آن به سیر گشت عیدانه برآمده در پارک و گلگشتهای این شهر ریختند و روز نخست تجلیل عید نوروز را جشن گرفته اند. قرار است فردا در پارک "دوستی" شهر دوشنبه به استقبال جشن نوروز تدابر فرهنگی و تفریحی با شرکت مقامات بلندپایه تاجیکستان، بویژه رئیس جمهور این کشور برگذار شود.
به گفته مسئولین وزارت فرهنگ تاجیکستان، این برنامه شامل مهم ترین آیینها و سنن نوروزی ساکنان مناطق مختلف این کشور خواهد بود. همچنین به ابتکار شهرداری دوشنبه در ورزشگاه مرکزی این شهر به منلاسبت عید نوروز بازیهای مختلف ملی، بخصوص کشتی صورت می گیرد که غالبان این بازیها با جوائز و هدایای گران بها سرفراز گردانده می شوند.
جشن نوروز در تاجیکستان سه روز ادامه خواهد داشت و این روزها در این کشور تعطیل اعلام شده است. این در حالی است که در ایران نوروز را مدت سیزده روز و در برخی از مناطق شمال افغانستان حدود چهل روز جشن می گیرند.
منبع : پایگاه تاریخ و تمدن ایران بزرگ


همچنین مشاهده کنید