نگاه معلم

خلاقیت به معنای خلق و آفرینش اندیشه ها، ایده ها، افکار نو و بدیع، متفاوت نگریستن، به امور از مرز دانسته های محدود به حیطه نادانسته های نامحدود و کشف و ابداع راه حل های جدید برای حل یک مساله است.
خلاقیت، تشخیص و بیان مساله و ارائه راه حل های جدید برای آن است. مهم ترین مساله بعد از تشخیص خلاقیت در کودکان، حفظ و چگونگی پرورش آن است. باید انگیزه ذاتی خلاقیت پرورش پیدا کند. بهترین روش برای حفظ خلاقیت در کودکان این است که به آنها کمک کنیم تا استعدادها و مهارت ها و علائق شان به یکدیگر مرتبط شود. درک و شناخت انگیزه درونی مرحله بسیار مهمی برای تشویق خلاقیت در کودکان است. باید زمینه ایجاد خلاقیت یعنی لذت و رضایت خاطر را در کودکان فراهم کنیم. یادآوری شایستگی ها و ایجاد استقلال برای تصمیم گیری در کودکان، موجب بروز خلاقیت در آنان می شود. کودکان از فعالیت هایی که احساس مسلط بودن به آن دارند، بیشتر لذت می برند و اگر احساس کنند که کار متعلق به آنهاست بیشتر روی آن وقت می گذارند.
● تاثیر ارزشیابی توصیفی در بروز رشد و خلاقیت دانش آموزان
یکی از اهداف اساسی آموزش و پرورش شکوفایی خلاقیت دانش آموزان است اما با وجود اهمیت این موضوع به علت های مختلف تاکنون کمتر به پژوهش و مطالعه بنیادی و برنامه ریزی در زمینه پرورش خلاقیت دانش آموزان پرداخته شده است و این در حالی است که به شدت به نسلی خلاق و نوآور نیازمندیم. برای ایجاد خلاقیت هوش، استعداد، مهارت و تلاش لازم است اما کافی نیست. انگیزه درونی نیز باید به آنها اضافه شود تا خلاقیت شکل گیرد. ما باید برای کودکان مان فرصت هایی را به وجود آوریم و مهارت هایی را به آنها آموزش دهیم تا استعدادهایشان را گسترش دهند و این محقق نخواهد شد مگر این که بین مهارت ها و علایق آنها وجه مشترکی بیابیم و آنها را رشد دهیم.
ارزشیابی توصیفی سعی کرده با تغییر در ساختار نظام ارزشیابی آن را به قدری انعطاف پذیر کند تا با شیوه ها و علا یق یادگیری متفاوت انطباق پیدا کند. در کلا س ارزشیابی توصیفی کودکان در یادگیری فعال هستند و احساس غرور و مالکیت نسبت به کلا س درس خود دارند. آنها در این کلا س آزادند تا انتخاب کنند، راهنمایی شوند و اختیار دارند تا در محیط کلا س آن گونه که دوست دارند یاد بگیرند. معلمین در طرح ارزشیابی توصیفی با ایجاد جوی صمیمی و مطمئن در کلا س درس فضایی مساعد را برای رشد خلا قیت دانش آموزان فراهم کرده اند تا آنها بتوانند با آسودگی در کلاس به اظهارنظر بپردازند و بدون نگرانی هر سوالی که در ذهن دارند، مطرح کنند. آنها یاد گرفته اند که چگونه مهارت های یادگیری را در قلمرو خاص به کودکان بیاموزند. آنها روش تفکر درباره مسائل و قوانین علمی را به دانش آموزان آموزش می دهند.
تحقیقات نشان داده است روابط صمیمانه و توام با علا قه و احترام نقش موثری در خلا قیت دانش آموزان دارد. در ارزشیابی توصیفی، یادگیری تفریحی مهم است. کودکان در کلا س تشویق می شوند که علا یق، تجارب و ایده های خود را به کلا س درس بیاورند و اجازه دارند درباره هدف های کار روزانه خود با معلمان بحث کنند. به آنها استقلا ل کاری داده می شود تا تصمیم بگیرند، احساس آرامش کنند و تنش ها و فشارهای کسب نمره را ندارند. آنها نه تنها از ایجاد هر گونه زمینه رقابت در کلا س درس خودداری می کنند بلکه جوی را در کلا س ایجاد می کنند که دانش آموزان در انجام وظایف به همدیگر کمک کنند، در ایده ها با هم سهیم شوند و به نتیجه نهایی کار افتخار کنند و این یعنی خلا قیت.
● روش های علمی پرورش خلا قیت
هر یک از این روش ها می تواند خلا قیت دانش آموزان را پرورش دهد. در بهره گیری از این روش ها باید به ویژگی های روش خلا ق توجه کرد.
۱) داستان گویی و قصه نویسی
۲) شرح حال نویسی و انشانویسی
۳) امور هنری از قبیل نقاشی
۴) بیان شرح حال و زندگی بزرگان
۵) استفاده از روش تدریس متنوع
۶) ایجاد فرصت برای یادگیری اکتشافی
۷) تشویق دستاوردهای خلا ق کودکان
روش های پرورش خلا قیت، روش «بارش مغزی» و روش «بدیعه پردازی» است. با توجه به محدودیت زمانی در آموزش و پرورش ایران، مساله مهم این است که معلم باید چه زمینه هایی را به منظور پرورش خلا قیت کودک فراهم کند.
با توجه به این امر، به نظر می رسد در سیستم آموزشی باید دست معلم به اندازه کافی باز گذاشته شود. ساختار نظام آموزشی نباید معلم را محدود به ارائه درس کند، بلکه باید امکانات مناسبی به منظور پرورش خلا قیت های کودکان ارائه شود و معلم اجازه مانور داشته باشد تا به منظور پرورش خلا قیت از حداقل زمان، حداکثر استفاده را ببرد. در این زمینه فعالیت های فوق برنامه از اهمیت به سزایی برخوردار است. معلم، دانشآموز و برنامه درسی عواملی هستند که باید با یکدیگر ارتباط داشته باشند چون تعامل بین آنها موجب رشد خلا قیت کودکان می شود.
«بارش مغزی» یعنی اینکه معلم سوالی را مطرح می کند و به دانشآموزان اجازه می دهد تا همه نظرهایی را که به ذهنشان می آید بیان کنند(خوب یا بد).
نظرهای آنها به هیچ وجه مورد ارزیابی قرار نمی گیرد. در نهایت، پاسخ های آنها که روی برگه نوشته شده، جمعآوری می شود و معلم با مقایسه تمام راه حل ها بهترین پاسخ را برمی گزیند و از این طریق، ذهن به سمت سیال شدن سوق داده می شود.
«روش بدیعه پردازی» بیشتر در دوره ابتدایی به کار می رود و منظور از آن برقراری ارتباط و پیوند بین امور به ظاهر نامربوط است.

افسانه خاکی نژاد

منبع : روزنامه مردم سالاری