زبان مورنینگ رپورت

«رزیدنت»۱ هیستوری۲ بیمار را شروع می کند. بیمار آقای ۶۵ ساله یی است که به دلیل «لاس اف کانشسنس»۳ و «لفت همی پارزی»۴ مراجعه کرده. در اورژانس دوبار «سیژر»۵ کرده است. در معاینه «گیز»۶ به راست دارد. سطح «اروزال»۷ بیمار پایین است. «رسپیراتوری ریت»۸ بیمار بالاست و «دیپ رسپیریشن»۹ دارد. استاد می پرسد؛ «سی تی بیمار چی داره؟»
«در لفت تالاموس۱۰ یک اکستنسیو هموریژ۱۱ دارد.»
به نظر می رسد در چند ۱۰ سال اخیر در گزارش های صبحگاهی (مورنینگ رپورت) بیمارستان های ما، در درمانگاه و در بالین بیماران زبان خاصی رایج شده باشد که نه فارسی است نه انگلیسی، هم فارسی است و هم انگلیسی و گاهی حتی فرانسوی، این زبان به خودی خود دارای فواید و مضراتی است. البته بنده بر این فواید و مضرات مروری خواهم کرد اما پرواضح است که بنا ندارم استفاده از این زبان را نفی یا تشویق کنم بلکه مقصود من از این یادداشت، پرداختن به دلایل و زمینه های پدیده یی است که نه می توان آن را نهی کرد و نه تشویق. بی تردید گسترش و تداوم زبانی که اگر اجازه دهید آن را زبان «مورنینگ رپورت» می خوانم، خود آینه عواملی است که شاید خود آن عوامل اهمیت شان بیش از زبانی باشد که ما برای ارتباط استفاده می کنیم. پس ابتدا از نتایج این زبان شروع کنیم تا برسیم به آن عوامل.
مهم ترین فایده این زبان اعتماد به نفسی است که بخصوص به پزشک جوان می دهد. اعتماد به نفسی که حاصل احساس تعلق به ریسمانی محکم، علمی و حرفه یی است، ریسمانی که کلمات، آن را قوام می بخشند. اما فایده دیگر اینکه در بسیاری از موارد کلمات انگلیسی، معنا را به وسعت و جزئیات بیشتری منتقل می کنند و تمامی زوایای معنا را می پوشانند.
اما آنچه باعث زبان «مورنینگ رپورت» بوده است تنها این نیست که بسیاری از مفاهیم طب مدرن در غرب، زاده شده اند بلکه این واقعیت هم هست که بسیاری از این مفاهیم از هاضمه فرهنگی ما عبور نکرده اند. در این جزییات هم مثل بسیاری از جزییات زندگی جدید خود نیندیشیده ایم. کلمه حاصل اندیشه است و کلمه یی که حاصل اندیشه یی سنجیده باشد اندیشه را غنا می بخشد. پس کلمات فارسی حاصل اندیشه فارسی هستند و زبان «مورنینگ رپورت» محمل کلماتی است که نشانه مفاهیم بیگانه هستند. زبان «مورنینگ رپورت» را نمی توان با دستورالعمل، با اندرز یا با واژه سازی تغییر داد، این کار نه تنها فایده یی نخواهد داشت بلکه خساراتی نیز به بار خواهد آورد که در این مورد بخصوص ممکن است سلامتی افرادی را نیز در خطر اندازد. تنها فایده زبان «مورنینگ رپورت» آن است که در آینه آن بنگریم و نقشی از معایب خود در آن بیابیم. کلمات بیگانه تنها در زبان «مورنینگ رپورت» وجود ندارند. سایر وجوه زندگی ما نیز آکنده از کلماتی است که حتی پس از ترجمه و واژه گزینی نیز حامل مفاهیمی هستند که زادگاه آنها در سرزمین ما نبوده و در ذهنیت ملی ما هم «خودی» نشده اند. اما چرا این اندیشه ضرور در میان ما به تمامی به منصه ظهور نرسید؟ بی تردید حجم و سرعت ارسال این مفاهیم جدید در این زمینه نقش غیرقابل انکاری داشته اند. مفاهیم و تکنولوژی های جدید آنقدر فراوان، مفید و جالب بوده اند که در بسیاری از موارد یادگیری و کاربرد آنها جایی برای اندیشیدن به آن نمی گذاشت و هنوز این تکنیک ها به خوبی فراگرفته نشده اند که هر روز باز هم تکنیک ها و مفاهیم جدیدی از راه می رسند، اما اضافه بر اینها دلایل دیگری نیز وجود دارد که از این قرارند آنان که به کار طب مشغولند با اندیشه و فلسفه بیگانه شده اند و آنان که به کار روشنفکری مشغولند نه تنها از طب که با تمامی جزییات تکنولوژیک مدرن بیگانه اند. باز هم این «تقصیر» این افراد نیست.
این تناقض بزرگ دوران ماست که دیگر حتی دو تکنولوژی موازی در یک زندگی نمی گنجد تا چه رسد به تمامی طب و تمامی فرهنگ، قرن ها از زمانی که طبیبان را حکیم می نامیدند و درس طب را در کنار «اخلاق» و «کلام» می گفتند، گذشته است. حالا دیگر طبیبان یکسره به کار طب می پردازند و آنقدر در فراگرفتن جدیدترین ها و کاربرد آنها وقت کم می آورند که دیگر جایی برای آن اندیشه بالاتر، آنچه میراث گذشته است، باقی نمی ماند. برعکس، روشنفکران نیز سال هاست که با جزییات زندگی بیگانه اند. اندیشه و فلسفه در زندگی روزمره، بخصوص در مواردی که به امور نازلی چون قرص و آمپول مربوط می شود، کسر شأن روشنفکران است، زندگی در کلیت آن چشمگیر اینان است. می توانی طبیب باشی و روشنفکر، یعنی اینکه روزها در سودای نان به کار علاج صرع و برص بپردازی و شب ها، شعری زیبا بسرایی، فیلم بسازی و این موضوع نه تنها برای پزشکان که در مورد مهندسان و وکلا و سایر پیشه ها هم به فراخور مصداق می یابد.
در بحث های پیچ درپیچ روشنفکرانه یی که مثلاً یک طبیب روشنفکر با یک مهندس روشنفکر یا حقوقدان روشنفکر در مورد زیبایی و هنر و داستان و شعر و سینما می کنند کار و تخصص روزانه آنها جایی ندارد. بحث درباره علل زبان «مورنینگ رپورت» را باز هم می توان ادامه داد. می توان افزود بسیاری از طبیبان و عالمان هم که شیفته «طب سنتی» ما هستند التفاتی به تلفیق سنت های طبی ما با پیشرفت های مدرن پزشکی ندارند. آنها «طب سنتی» را به عنوان چیزی در تقابل با طب مدرن مطرح می کنند. دعوت آنها پناه آوردن به طب سنتی است. واقعیت آن است که اگرچه طب سنتی در جزییات و روش هایش امروزه کاربرد چندانی ندارد اما در کلیت خود در واقع نگرش ملی ما به جان و تن خود است. طب سنتی در کلیت خود حکمتی است که آرام می کند و امید می بخشد. دقیقاً همان حکمتی که نقیصه بزرگ طب مدرن به شمار می رود؛ طبی که با جزییات بسیار دقیق و غیرقابل چشم چوشی می رود که کلیت انسان را به فراموشی بسپارد. عالمان ما به جای آنکه این حکمت را در تکنولوژی مدرن طب بدمند خود را با روش های اثبات نشده و جزیی نظیر حجامت و زالو و... سرگرم می کنند. تلفیق این دو یعنی کلیت سنت های فرهنگی و پزشکی ما با جزییات طب مدرن، حاصل اندیشیدن به طب خواهد بود و اندیشیدن به زبان فارسی، کلمات فارسی یا در شرایطی «فارسی شده» پدید خواهد آورد.

دکتر بابک زمانی
متخصص مغز و اعصاب
پی نوشت ها؛
معنای کلمات به ترتیب؛ ۱- دستیار
۲- شرح حال
۳- کاهش سطح هوشیاری
۴- ضعف نیمه چپ
۵-تشنج
۶- نگاه
۷- سطح بیداری
۸-تعداد تنفس
۹- تنفس عمیق
۱۰-تالاموس
۱۱- خونریزی وسیع.

منبع : روزنامه اعتماد