اهمیت خانواده از نظر اسلام

خانواده با وجود اینکه در اکثر جوامع مورد توجه است در جهان بینی اسلامی اهمیت و ارزش شایان توجهی به آن داده می شود. در این جهان بینی خانواده گروهی متشکل از افراد است که دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی است که بر اساس نکاح (عقدی که ارتباط یا مشروعیت ارتباط زن و مرد را معین می سازد) پدید می آید. چنین ارتباطی یک رابطه ساده انگارانه و فاقد مسئولیت پذیری نیست. بلکه یک پیمان مهم و با اهمیتی است که از جنبه های مختلف برای طرفین مسئولیت هایی ایجاد می کند. چرا که سلامت چنین پیمانی که اولین پایه های تشکیل یک خانواده است ضامنی است برای سلامت کل جامعه.
● کارکرد تربیتی خانواده از دیدگاه اسلام
اسلام از همان ابتدای تولد برنامه ها و دستورات خاصی را برای رشد و تربیت کودک تنظیم فرموده و اجرای آن را بر عهده خانواده قرار داده است. به طوری که در سراسر دوره کودکی و نوجوانی که مهمترین دوران رشد وتربیت کودک است برنامه های خاص و سفارش های تربیتی بسیاری را در انتخاب اسم، شیر دادن و از شیر گرفتن، در محبت و مهروزی به کودکان و در رعایت عدالت، وفای به عهد نسبت به آنها چه در دوره بلوغ و چه در دوره نوجوانی بیان داشته است. امام سجاد علیه السلام می فرمایند: حق کودک تو بر تو این است که بدانی وجود او از توست و بد و خوب او در این دنیا به تو ارتباط پیدا می کند و باید بدانی که در سرپرستی او مسئولیت داری و مسئول هستی که او را به بهترین وجه تربیت کنی و بر عهده توست که او را به خداوند بزرگ راهنمایی کنی.(مکارم الاخلاق صفحه ۲۳۳). همچنین امام سجاد علیه السلام در تأکید بر اهمیت شیوه تربیت درست فرزندان می فرمایند: با فرزندت آنچنان رفتار کن که اثر نیکوی تربیت تو مایه زیبایی و جمال اجتماعی او شود.
یا اینکه او را چنان تربیت کن که بتواند در کارهای مختلف زندگی با عزت و آرزومندی زندگی کند و مایه زیبایی و جمال تو بوده باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند: به کودکان خود احترام بگذارید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید. اسلام علاوه بر تأکیدی که بر نقش تربیتی خانواده قائل است شیوه های مناسب تربیتی را پیش روی خانواده ها قرار می دهد. به طوری که با تأکید بر تکریم و تشویق فرزندان خانواده را از اعمال روشهای تنبیهی باز می دارد. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: عاقل به وسیله ادب پند می پذیرد و این چارپایانند که جز با زدن تربیت نمی شوند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: خدای رحمت کند کسی را که در نیکوکاری و نیکی به فرزندش کمک کند. سؤال شد چگونه فرزند خود را در نیکی کمک بکند؟ فرمود: آنچه در توانایی کودک است و برایش میسر است، از او بپذیرد و آنچه انجام دادنش برای کودک دشوار و طاقت فرساست از او نخواهد و او را به گناه و طغیان و کارهای احمقانه وادار نکند. اسلام همچنین به موضوع تفاوت های فردی که مورد توجه روانشناسان است توجه داشته است. از دیدگاه اسلام انسانها از لحاظ ویژگی ها، توانایی و استعدادها متفاوت از یکدیگر هستند. بر این اساس در نظر گرفتن این تفاوتها را نیز در تربیت فرزندان در خانواده دارای اهمیت می داند. از نمونه احادیثی که ذکر شد و هزاران شواهد معتبر دیگر می توان به نقش اهمیت خانواده از دیدگاه اسلام پی برد. اسلام سعادت و شقاوت فرد را تحت تأثیر خانواده چه در دوران قبل از تولد و چه بعد از تولد می داند.
● کارکرد اجتماعی ـ اقتصادی خانواده از دیدگاه اسلام
اسلام آیین الهی و مقدسی است که برای خانواده اهمیت فراوان قائل است و آن را سنگ بنای مهم حیات اجتماعی می شناسد. اسلام وحدت جامعه را از وحدت زوجین و وحدت اعضا خانواده می شناسد و علائق انسانی موجود در خانواده را قابل گسترش و نشر در جامعه به حساب می آورد . اسلام معتقد است برای اینکه جامعه ها تحت ضابطه در آیند چاره ای جز این نیست که نخست خانواده تحت ضابطه درآید و هر گونه نظم و سازندگی باید از خانواده آغاز گردد و دامنه سازندگی و گسترش به جامعه کشانده شود و حیات اجتماعی تحت نظم و ضابطه درآید. اسلام خانواده را کانون اخلاقی جامعه می داند. نوع تربیت و ارتباطات موجود در خانواده موجد وحدت و منش اجتماعی است. همچنین خانواده را مرکزی سرنوشت ساز در جنبه انحراف و عصیان ذکر کرده اند و از آن جهت که کودک پستی ها و دنائت ها را در آنجا تجربه کرده و آموخته است. صفات اجتماعی کودک برخاسته از خانواده است.
اسلام خواستار نسلی است سالم، پاک و عفیف و موجد افتخار برای جامعه انسانی. چنین نسلی جز در دامن خانواده سالم نمی تواند تربیت شود. وظیفه ای که خانواده در قبال تربیت فرد دارد و نقش مهمی که در این زمینه ایفا می کند در واقع به وظیفه او در قبال تربیت جامعه پیوند می خورد . بر این اساس اسلام با مد نظر قرار دادن تأثیرات خانواده در تربیت فرزندان، سلامت اجتماع را در گروی خانواده سالم می داند. خانواده علاوه بر رشد وشکوفایی فرزندان، تربیت سالمی را که همسران از یکدیگر دریافت می دارند را نیز از نظر دور نگه نمی دارد. خانواده سالم چارچوب امنی برای همسر و فرزندان آنهاست. این چارچوب گسترش یافته چارچوب امن جامعه را فراهم می سازد.

راضیه حاجی سلطانی

منبع : روزنامه ابرار